Του Κωνσταντίνου Χαροκόπου
Ως QE ονομάζουμε την ποσοτική χαλάρωση, μια πολιτική που ακολουθείται από τις κεντρικές τράπεζες όταν αυτές το κρίνουν σκόπιμο, σε μια προσπάθεια να αναζωογονήσουν τις δυνάμεις της οικονομίας. Δεν αφορά στο τύπωμα χρήματος η ποσοτική χαλάρωση. Ακολουθεί την οδό της δημιουργίας ψηφιακού χρήματος, παρέχοντας ρευστότητα στο σύστημα.
Αποδέκτες αυτού του ψηφιακού χρήματος, είναι οι εμπορικές, οι επενδυτικές τράπεζες και οι θεσμικοί επενδυτές που πωλούν τα χρεόγραφα που διαθέτουν στα χαρτοφυλάκια τους, όπως είναι τα κρατικά και τα εταιρικά ομόλογα, στις κεντρικές τράπεζες. Με αυτόν τον τρόπο αποκτούν κεφάλαια και ρευστότητα, που μπορούν ακολούθως να διοχετεύσουν στην αγορά, δανείζοντας εταιρείες για να αναπτυχθούν και ιδιώτες για να αυξήσουν την κατανάλωση τους. Ο τελικός σκοπός είναι η ανάπτυξη της οικονομίας.
Και πότε επιλέγεται αυτή η τραπεζική πολιτική; Η συγκεκριμένη νομισματική πολιτική υιοθετείται όταν το εργαλείο της μείωσης των επιτοκίων, δεν έχει καταφέρει να συνεφέρει την Οικονομία. Κάτι σαν κι αυτό που ζούμε σήμερα, με επιτόκια κοντά στο μηδέν ή και κάτω του μηδενός, δίνοντας αρνητικές αποδόσεις. Με δυο λόγια, οι κεντρικές τράπεζες αγοράζοντας ομόλογα τρίτων, δημιουργούν χρήμα, με σκοπό την αύξηση της κατανάλωσης και την χαμηλότοκη δανειοδότηση της οικονομίας.
Η ποσοτική χαλάρωση χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά το 2001 στην Ιαπωνία και αφορούσε στην δημιουργία χρήματος ύψους ¥30 τρισ. και είχε τετραετή διάρκεια. Ακολούθησαν οι ΗΠΑ με $4,5 τρισ. από το 2008 μέχρι το 2014 και μετά ακολούθησαν το Ηνωμένο βασίλειο και η Ευρωπαϊκή Ένωση. Έχουν γραφεί πολλά για την αναποτελεσματικότητα των QEs και για το τρόπο που διοχετεύτηκε το χρήμα στις κεφαλαιαγορές και στα χρηματιστήρια, αντί να κινηθεί προς στην παραγωγή και στην κατανάλωση.
Μελετούσα προ ημερών την έρευνα του 2018 που είχε δημοσιεύσει ο καθηγητής Sayuri Shirai από το Keio University, που ήταν μέλος του Διοικητικού συμβουλίου της κεντρικής τράπεζας της Ιαπωνίας (Bank of Japan / BoJ) κατά το διάστημα του QE. Στην έρευνα αυτή αναφέρεται, ότι στα πλαίσια της νομισματικής χαλάρωσης, η Bank of Japan είχε αγοράσει μέχρι και μετοχές εταιριών του εξωτερικού από τα χαρτοφυλάκια των εμπορικών τραπεζών και των θεσμικών επενδυτών. Ακόμα και μετοχικά ETFs, δηλαδή αμοιβαία κεφάλαια που διαπραγματεύονται στα χρηματιστήρια, βρίσκονται στην κυριότητα της.
Σήμερα η Bank of Japan, κατέχει το 40% της συνολικής κεφαλαιοποίησης του χρηματιστηρίου το Τόκυο και παρ' όλη αυτήν την προσπάθεια, ο δείκτης Nikkei 225 βρίσκεται ακόμα σε επίπεδα χαμηλότερα πριν από το κραχ του 1991. Είναι στην ουσία ο μεγαλύτερος μέτοχος σε όλο το χρηματιστήριο, με ό,τι σημαίνει αυτό, από πλευράς ρίσκου, κινδύνου και ωφέλειας. Τούτο το γεγονός, αποτελεί αντιπαράδειγμα για την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, που θα πρέπει να παρακολουθεί και να ελέγχει με αποτελεσματικότερο τρόπο την πορεία των κεφαλαίων και της ρευστότητας προς τα χρηματιστήρια, αλλά και την σύνθεση του δικού της χαρτοφυλακίου με ποιοτικά κριτήρια.
To γεγονός πως η Ιαπωνία δεν έχει επανέλθει ακόμα στα υψηλά προ της κρίσης δεδομένα, οφείλεται σε τρεις βασικούς λόγους. Ο πρώτος είναι η μείωση της παραγωγικότητας, ο δεύτερος είναι η πληθυσμιακή γήρανση και ο τρίτος είναι η πλήρης εξάρτηση της ιαπωνικής παραγωγής από τις εξαγωγές. Σας θυμίζουν κάτι αυτοί οι τρεις λόγοι; Μήπως ισχύουν σχεδόν καθ' ολοκληρίαν και στην Ευρωπαϊκή Ένωση; Φυσικά και ναι, ειδικά τώρα με τις πολιτικές προστατευτισμού που υιοθετεί ο Λευκός Οίκος απέναντι σε μεγάλες κατηγορίες ευρωπαϊκών βιομηχανικών και λοιπών προϊόντων.
Η κατάσταση στην Ευρωπαϊκή Ένωση είναι αρκετά σύνθετη για να θεωρούμε πως το νέο πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης θα προσφέρει άμεσες λύσεις και μακροχρόνια βιωσιμότητα. Τα καίρια προβλήματα της ΕΕ δεν είναι νομισματικής ή δημοσιονομικής χροιάς και δεν αντιμετωπίζονται ούτε με φορολογικά, αλλά ούτε και με μέτρα χαλάρωσης. Είναι τα προβλήματα, που άρχισαν να συσσωρεύονται, μετά από την μακρά περίοδο της μεταπολεμικής ευημερίας και ανάπτυξης.
* * *
* Ο αρθρογράφος είναι οικονομικός αναλυτής, με ειδίκευση στο σχεδιασμό σύνθετων επενδυτικών στρατηγικών.
Αποποίηση Ευθύνης: Το περιεχόμενο της στήλης, είναι καθαρά ενημερωτικό και πληροφοριακό και δεν αποτελεί σε καμία περίπτωση επενδυτική συμβουλή, ούτε υποκίνηση για συμμετοχή σε οποιαδήποτε συναλλαγή. Ο αρθρογράφος δεν ευθύνεται για τυχόν επενδυτικές και λοιπές αποφάσεις που θα ληφθούν με βάση τις πληροφορίες αυτές.
