Του Βασίλη Κοψαχείλη*
Η προχθεσινή συνάντηση Τράμπ-Πούτιν στο Ελσίνκι δεν ήταν μια τυπική συνάντηση κορυφής μεταξύ των ηγετών των ΗΠΑ και της Ρωσίας. Ήταν κάτι πολύ περισσότερο και φυσικά η ατζέντα της δεν αφορούσε ή αφορούσε ελάχιστα το ζήτημα της Ρωσικής ανάμιξης στα πολιτικά πράγματα της Αμερικής.
Η συνάντηση των δυο ηγετών αφορούσε μια έντιμη συνεννόηση μεταξύ των κυρίαρχων δυνάμεων της αντι-παγκοσμιοποίησης εναντίον των δυνάμεων της παγκοσμιοποίησης. Κάτι σαν το Συνέδριο της Βιέννης του 1815, όπου οι μεγάλες αυτοκρατορίες της εποχής συμφωνούσαν να προστατέψει η μία την άλλη εναντίον των δυνάμεων του ρομαντικού εθνικισμού και των εθνικών επαναστάσεων. Θεωρώ λοιπόν πως η συνάντηση των δύο ηγετών στο Ελσίνκι δικαίως θα διεκδικούσε τον τίτλο «Συνέδριο του Ελσίνκι» στην Ιστορία.
Στο Συνέδριο του Ελσίνκι συγκεκριμενοποιήθηκαν ορισμένες αποφάσεις. Οι αποφάσεις αυτές παράγουν πολιτικές και έναν νέο χάρτη παγκόσμιας αρχιτεκτονικής που τείνει σε ένα δίπολο. Ο νέος διπολισμός ωστόσο είναι εξαιρετικά ασταθής και άρα επικίνδυνος.
Από τη μία θα έχουμε τις δυνάμεις της αντι-παγκοσμιοποίησης και από την άλλη τις δυνάμεις της παγκοσμιοποίησης. Οι δυνάμεις όμως αυτές δεν ταυτίζονται με συγκεκριμένα εθνικά κράτη, αλλά αποτελούν πραγματικότητα διιστάμενων απόψεων, θέσεων και συμφερόντων και μέσα στα ίδια τα κράτη. Η σύγκρουση των δυο αυτών τάσεων στο εσωτερικό των κρατών θα κρίνει και τις ισορροπίες του όλου ανταγωνισμού στο παγκόσμιο σύστημα.
Ο νέος Πρώτος και Δεύτερος κόσμος…
Έτσι, οι κυρίαρχοι δρώντες και των δύο θέσεων θα προσπαθούν με τον ίδιο ζήλο να επηρεάσουν τα πολιτικά πράγματα και τις ισορροπίες, τόσο στα εσωτερικά των κρατών όσο και στο παγκόσμιο σύστημα. Ωστόσο, η φύση αυτού του ανταγωνισμού οδηγεί την ίδια την παγκοσμιοποίηση σε ένα άλλο επίπεδο, όπου πλέον έχουμε πλήρη κατάρρευση των συνόρων με την ενοποίηση των ενδοκρατικών πεδίων με το διεθνές πεδίο συγκρούσεων. Η ιδεολογική διαμάχη μεταξύ Καπιταλισμού και Κομμουνισμού του Ψυχρού Πολέμου που διαίρεσε το παγκόσμιο σύστημα μεταξύ Πρώτου και Δεύτερου κόσμου, σήμερα τον διαιρεί ξανά στα πλαίσια των θέσεων και αντιθέσεων σχετικά με την ιδεολογία της παγκοσμιοποίησης.
Ο νέος Πρώτος κόσμος θα αφορά τις δυνάμεις που υποστηρίζουν την παγκοσμιοποίηση. Οι δυνάμεις αυτές ολοένα και περισσότερο, μέρα με την ημέρα, ταυτίζουν τα συμφέροντά τους με αυτά της Κίνας. Αφού σε κρατικό επίπεδο οι ΗΠΑ απορρίπτουν σχεδόν την ίδια τους την ταυτότητα αποστρεφόμενες την παγκοσμιοποίηση, οι δυνάμεις της παγκοσμιοποίησης αναζητούν αλλού κρατικά ερείσματα.
Φωτογραφία: APImages
Ο νέος Δεύτερος κόσμος θα αφορά τις δυνάμεις της αντι-παγκοσμιοποίησης, με τις ΗΠΑ σε συνεργασία με τη Ρωσία να ηγούνται.
Ο νέος Τρίτος κόσμος…
Σε αντίθεση με το τι συνέβαινε στον Ψυχρό Πόλεμο, ο νέος Τρίτος κόσμος δεν θα αφορά τα υπανάπτυχτα κράτη ή την Αφρική. Ο νέος Τρίτος κόσμος αφορά την Ευρώπη. Η οποία αντιμετωπίζει το σοβαρότερο στρατηγικό δίλημμα από τα μέσα της δεκαετίας του 1930.
Η Ευρώπη είναι από τη μία αναγκαστικά δεμένη – και άρα απολύτως ελεγχόμενη – στο Ατλαντικό πλαίσιο που το ορίζουν αυτοί που ακόμη το πληρώνουν, δηλαδή οι ΗΠΑ. Γι' αυτό και θα συνεχίσουν να το πληρώνουν, όσο και αν φωνάζουν… Από την άλλη έχει ενεργειακή εξάρτηση, εμπορικά συμφέροντα και γεωπολιτική γειτνίαση με τη Ρωσία. Για γεω-στρατηγικούς λοιπόν λόγους η Ευρώπη είναι όμηρος μεταξύ ΗΠΑ και Ρωσίας χωρίς να μπορεί να συνταχθεί με τον ένα ή τον άλλο πόλο, δηλαδή δεν θα μπορεί να είναι ούτε με το συνεταιρισμό ΗΠΑ-Ρωσίας, ούτε όμως και με τον πόλο στον οποίο θα ηγείται η Κίνα. Το αυτό ισχύει και για τα έθνη-κράτη της Ευρώπης.
Άρα το μέλλον της Ευρώπης στη νέα παγκόσμια αρχιτεκτονική προδιαγράφεται δυσοίωνο αφού μόνη επιλογή της φαίνεται να είναι η Φιλανδοποίηση.
Η Ευρώπη και τα διδάγματα από την Ελληνική Επανάσταση του '21
Ενδεχομένως η Ευρώπη να μπορούσε να κάνει αυτό που μισοκατάφερε η Ελληνική Επανάσταση του 1821. Πρώτον να μετατρέψει το ιδεολογικό δίπολο «παγκοσμιοποίηση – αντι-παγκοσμιοποίηση» (βλέπε «επανάσταση – αντι-επανάσταση») σε ένα δίπολο στρατηγικών συμφερόντων με διαεθνικό (βλέπε το ιστορικό ανάλογο του εθνικού) πρόσημο. Δεύτερον, να σπάσει τη συνεννόηση μεταξύ ΗΠΑ-Ρωσίας στο Συνέδριο του Ελσίνκι δίνοντας πλεονέκτημα στον ένα εναντίον του άλλου. Το «λογικό» θα ήταν η Ευρώπη να πετάξει το «τυράκι» προς τη Μόσχα. Ωστόσο, η Ουάσιγκτον γνωρίζει καλά ότι Ευρώπη και Ρωσία δεν έχουν κουλτούρα έντιμης συνεργασίας και γρήγορα ο ένας θα στραφεί εναντίον του άλλου, άρα ανενόχλητες θα περιμένουν την κατατριβή τους.
Εναλλακτικά, ένα τέτοιο στρατήγημα της Ευρώπης θα μπορούσε να τελεσφορήσει μόνο αν η Ευρώπη πετώντας το «τυράκι» στη Ρωσία, ουσιαστικά ταυτόχρονα έκλεινε το μάτι προς την Κίνα. Ότι δηλαδή έκανε η Βρετανία με τις ΗΠΑ στους δυο Παγκόσμιους Πολέμους του 20ου αιώνα. Αυτό θα αποδυνάμωνε σε τέτοιο βαθμό την στρατηγική βαρύτητα των ΗΠΑ, που θα αυτό-προκαλούσαν αλλαγή του πολιτικού σκηνικού στο εσωτερικό της χώρας και αναδίπλωση προς επικαιροποίηση της Ατλαντικής ατζέντας, θέτοντας παράλληλα εκτός ανταγωνισμού τη Ρωσία.
Αντί Επιλόγου…
Η συνάντηση των δυο ηγετών ΗΠΑ και Ρωσίας στο Ελσίνκι ήταν εξόχως σημαντική και είχε πολύ ουσία. Ανεξάρτητα από τις πεποιθήσεις μας και τα προσωπικά γούστα, στρατηγικά οφείλουμε να καθίσουμε – κυρίως όσοι βρισκόμαστε στην Ευρώπη – να αναλύσουμε το νέο πεδίο και να διαμορφώσουμε στρατηγική επιβίωσης. Διαφορετικά θα γίνουμε ως νέος Τρίτος κόσμος, το μενού των άλλων δύο κόσμων στο παγκόσμιο σύστημα.
*Ο Βασίλης Κοψαχείλης είναι Διεθνολόγος
