Είναι μαθηματικά βέβαιο ότι τα ακραία κλιματικά φαινόμενα θα μας φέρνουν όλο και συχνότερα πυρκαγιές τύπου Βαρυπόμπης. Και κάθε χρόνο αυτό θα χειροτερεύει, καθώς είμαστε πολύ κοντά στην κόκκινη γραμμή της κλιματικής αλλαγής, αν δεν την έχουμε ήδη περάσει, τονίζει στο Liberal ο Δημήτρης Οικονόμου, σύμβουλος του πρωθυπουργού και πρώην υφυπουργός Περιβάλλοντος.
Ένας εκρηκτικός συνδυασμός από αύξηση της θερμοκρασίας, αύξηση των ακραίων της τιμών, ραγδαία μείωση της υγρασίας του εδάφους, αυξημένη αστικοποίηση, δημιουργούν συνθήκες πυριτιδαποθήκης, ικανής να προκαλεί ακόμη και χειρότερες πυρκαγιές από αυτήν της Βαρυπόμπης. Σε πλανητικό επίπεδο, η κόκκινη γραμμή είναι να μην αυξηθεί πάνω από 1,5 βαθμό η θερμοκρασία και να μη φτάσει τους 2, σημείο καμπής στο οποίο πλησιάζουμε με επιταχυνόμενο ρυθμό, με ταυτόχρονη κλιμάκωση των ακραίων φαινομένων.
Συνέντευξη στον Γιώργο Φιντικάκη
Τα καμπανάκια ότι οι καύσωνες θα φέρουν πυρκαγιές ήταν συνεχή τις τελευταίες ημέρες. Χθες ξέσπασαν συνολικά 81 πυρκαγιές. Αν δεν είχαμε τέτοιες ακραίες θερμοκρασίες καύσωνα μπορεί να είχαμε γλιτώσει την πυρκαγιά στην Βαρυμπόμπη;
Δυστυχώς οι ειδικοί δικαιώθηκαν άμεσα. Το γεγονός ότι όλα ήταν πυρωμένα και αποξηραμένα λόγω του καύσωνα δημιούργησε τις τέλειες συνθήκες για τη πυρκαγιά στη Βαρυμπόμπη. Το ζήτημα είναι πιο δομικό.
Κάθε χρόνο, τόσο η μέση θερμοκρασία το καλοκαίρι, όσο και άλλοι συναφείς παράγοντες, επιδεινώνονται, αυξάνοντας αθροιστικά τον κίνδυνο πυρκαγιάς. Η πρώτη παράμετρος είναι η θερμοκρασία, που από το 1970 μέχρι σήμερα έχει αυξηθεί κατά 2 βαθμούς στην Αττική. Η δεύτερη αφορά τις ακραίες τιμές που έχουν αυξηθεί κατά 2,5 βαθμούς και καταγράφονται όλο και συχνότερα. Η τρίτη παράμετρος είναι ότι μειώνεται συνεχώς στην Αττική η υγρασία.
Η μέση τιμή υγρασίας στο έδαφος έχει μειωθεί τα τελευταία τριάντα χρόνια κατά περίπου 25%, γεγονός που συνδέεται και με μείωση των βροχοπτώσεων και με την αύξηση της θερμοκρασίας. Η τέταρτη παράμετρος είναι η αυξημένη αστικοποίηση που μέσα στο χρόνο εξελίσσεται. Το Λεκανοπέδιο έχει μέση θερμοκρασία γύρω στους 2-3 βαθμούς περισσότερους απ' ότι θα είχε αν δεν υπήρχε η έντονη αστικοποίηση.
Ο συνδυασμός αυτός, της ξηρασίας και των υψηλών θερμοκρασιών, δημιουργούν συνθήκες πυριτιδαποθήκης. Δεν είναι δηλαδή μόνο ο τωρινός καύσωνας, αλλά η αύξηση της θερμοκρασίας και η μείωση της υγρασίας όλο το χρόνο που αποτελούν ένα δομικό πρόβλημα. Μια θερμοκρασία 46 βαθμών την δεκαετία του 1970 δεν θα επέφερε τις ίδιες συνέπειες με σήμερα. Η υγρασία ήταν περισσότερη και η καύσιμη ύλη μικρότερη.
Αν δηλαδή δεν βιώναμε τόσο ακραία καιρικά φαινόμενα, η εξέλιξη της φωτιάς θα ήταν διαφορετική;
Αναμφισβήτητα. Αν είχαμε 40 βαθμούς πιθανότατα να είχαμε αποφύγει την πυρκαγιά. Αλλά και σήμερα να είχαμε γλιτώσει την πυρκαγιά, αυτή ή κάποια παρόμοια θα συνέβαινε σε λίγες ημέρες. Ακόμη δηλαδή και αν χθες δεν είχαμε τις υψηλές θερμοκρασίες, θα τις βιώναμε στην πορεία του καλοκαιριού, γεγονός που σε συνδυασμό με τις συνέπειες της κλιματικής αλλαγής, δημιουργούν μια μόνιμη κατάσταση κινδύνου. Τα ακραία κλιματικά φαινόμενα θα μας φέρνουν όλο και συχνότερα πυρκαγιές τύπου Βαρυπόμπης. Και κάθε χρόνο αυτό θα χειροτερεύει. Τα ακραία φαινόμενα θα μας φέρνουν πυρκαγιές χειρότερες από αυτή της Βαρυπόμπης.
Πόσο επικίνδυνες είναι οι αμέσως επόμενες εβδομάδες;
Τρομακτικά επικίνδυνες. Στο Μάτι, οι κλιματολογικές συνθήκες ήταν σαφώς λιγότερο επικίνδυνες απ' ότι χθες. Και τότε, η φωτιά ξέφυγε λόγω της κακής διαχείρισης του κρατικού μηχανισμού.
Τι θα μπορούσε να είχε γίνει για την πυρκαγιά της Βαρυμπόμπης, το οποίο δεν έγινε;
Το μόνο που μπορώ να πω εμπειρικά είναι το καθάρισμα των δασών και των χώρων πέριξ των σπιτιών από ξερά κλαδιά και καύσιμης ύλης. Είναι άκρως επικίνδυνο αυτό. Άμεσα οι Δήμοι και οι πολίτες, όσον αφορά τις αυλές τους, πρέπει να καθαρίσουν τις περιοχές από καύσιμη ύλη, ώστε να γλιτώσουμε κάποια επόμενη πυρκαγιά το επόμενο διάστημα.
Μετά τις πυρκαγιές θα δούμε έντονες βροχοπτώσεις;
Είναι πολύ πιθανό. Η υγροποίηση αυξάνεται, δημιουργούνται νέφη και μετά μπορεί να δούμε καλοκαιρινές μπόρες. Το γεγονός είναι σημειακό, κατά τη διάρκεια του χρόνου, οι βροχοπτώσεις μειώνονται.
Εν κατακλείδι πλησιάζουμε το σημείο όπου ακραία κλιματικά φαινόμενα θα φτάσουν να αποτελούν την κανονικότητα;
Δυστυχώς φαίνεται ότι είμαστε πάρα πολύ κοντά σε αυτό, αν δεν έχουμε περάσει ήδη την κόκκινη γραμμή. Υπάρχουν ενδείξεις ότι την έχουμε περάσει. Είναι συγκεκριμένη, όχι κάτι το αφηρημένο. Σε πλανητικό επίπεδο, η κόκκινη γραμμή είναι να μην αυξηθεί πάνω από 1,5 βαθμό η θερμοκρασία και να μη φτάσει τους 2. Δηλαδή μιλάμε για μισό βαθμό σε πλανητικό επίπεδο.
Ακόμη δεν έχουμε φτάσει εκεί, ωστόσο πλησιάζουμε με επιταχυνόμενο ρυθμό. Και όσο πλησιάζουμε τόσο αυξάνονται τα ακραία φαινόμενα. Η διαφορά αυτού του μισού βαθμού μεταφράζεται σε τεράστιες συνέπειες, σύμφωνα με τα μοντέλα των ειδικών.
Υπάρχουν λοιπόν ενδείξεις ότι το πράγμα τείνει να ξεφύγει. Το καλό σενάριο είναι ότι αν η θερμοκρασία του πλανήτη αυξηθεί κατά 1,5 βαθμό μέχρι το 2040, τότε θα υπάρχει δυνατότητα να ελέγξουμε το φαινόμενο. Αν ωστόσο αυτή αυξηθεί κατά 2 βαθμούς, η κλίμακα δυσκολίας αυξάνεται κατακόρυφα. Φαίνεται ότι οδεύουμε με ταχύτατους ρυθμούς προς τα εκεί, πριν από το 2040.
*Ο Δημήτρης Οικονόμου είναι σύμβουλος του πρωθυπουργού, πρώην υπουργός και ομότιμος καθηγητής Χωροταξίας του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας
