Η Ευρωπαϊκή Ένωση έπρεπε να αποφασίσει για ένα ζήτημα τιμής για εκείνη μετά από ένα πρωτοφανές περιστατικό, που συνέβη σε μία πτήση ανάμεσα σε δύο κράτη-μέλη της ΕΕ και μία τρίτη χώρα, με την ευρεία έννοια ευρωπαϊκή.
Το θέμα είναι πολύ σημαντικό, καθώς πλέον οι αντιφρονούντες αυταρχικών αλλά αποφασιστικών καθεστώτων τύπου Λευκορωσίας, δεν θα μπορούν να αισθάνονται ασφαλείς πουθενά.
Σημειωτέον πως η σύλληψη αντικαθεστωτικών είναι μία συνηθισμένη πρακτική τα τελευταία χρόνια από αυταρχικά καθεστώτα. Απαγωγές και συλλήψεις έχουν γίνει από την Άγκυρα κατά κόρον στα Βαλκάνια και σε αφρικανικές χώρες. Όσο υπάρχει ανοχή, τόσο ανοίγει η όρεξη τους και τόσο πιο δύσκολο είναι να συγκρατήσεις τη δικαιοκρατική τάξη στην ευρωπαϊκή ήπειρο.
Ταυτόχρονα, είναι πιθανό να έχει υπάρξει εμπλοκή πρακτόρων μυστικών υπηρεσιών από τρίτες χώρες καθώς δύσκολα θα μπορούσε να εκτελέσει μόνη της μία τέτοια αποστολή υπηρεσία ασφάλειας της Λευκορωσίας. Αν και τέτοιας φύσης καθεστώτα αναπτύσσουν μηχανισμούς βαθέος κράτους και δεν μπορεί να αποκλειστεί ένα τέτοιο ενδεχόμενο.
Η ΕΕ γνώριζε ότι έπρεπε να στείλει ένα πολύ αυστηρό μήνυμα στη Λευκορωσία και σε επίδοξους Λουκασένκο, εν γνώσει ότι ο εν λόγω δύσκολα θα πτοηθεί, έχοντας την υποστήριξη της Ρωσίας.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση μπορεί να είναι ο δεύτερος μεγαλύτερος εμπορικός εταίρος της Λευκορωσίας με 19%, ωστόσο οι εμπορικές σχέσεις με τη Ρωσία ανέρχονται σε περίπου 50%.
Είναι οπότε αμφίβολο κατά πόσο σκληρές κυρώσεις θα μπορούσαν να έχουν πρακτικό αποτέλεσμα. Στον εμπορικό τομέα, πάντως, πρέπει να γνωρίζουμε πως η Λευκορωσία, όπως και η Σερβία, χρησιμοποιούνται από ευρωπαϊκές εταιρίες μέσω τριγωνικών συναλλαγών ώστε να αποφεύγονται τα αντίμετρα σε ευρωπαϊκά προϊόντα που έχει επιβάλλει η Ρωσία.
Ταυτόχρονα η Ευρώπη θα πρέπει να μην απωλέσει την πολύ μικρή της επιρροή στη Λευκορωσία, με όποια επιδραστικότητα στην κοινωνία των πολιτών που δεν πρέπει να αποξενώσει.
Αυτό άλλωστε είναι το πρόβλημα με τη λήψη μέτρων όσο και της αποτελεσματικότητας τους. Ο κάθε Λουκασένκο συνήθως έχει τη δυνατότητα να ενισχύσει την αυταρχικότητά του και την επιρροή του στο εσωτερικό, κατόπιν της επιβολής τους.
Πλην όμως, οι κυρώσεις που στοχεύσουν στον ενάεριο αποκλεισμό της Λευκορωσίας είναι ένα πρωτόγνωρο μέτρο απέναντι σε μία πρωτοφανή κατάσταση και οπωσδήποτε θα δημιουργήσουν προβλήματα στη χώρα. Δεν αποκλείεται, συνεπώς, το Μινσκ να ζητήσει τη μεσολάβηση της Ρωσίας πριν προβούν σε αντίστοιχο αίτημα οι Βρυξέλλες.
Τα δύο προβλήματα που υπάρχουν σήμερα για την παρέμβαση της Ευρωπαϊκής Ένωσης, όμως είναι πως μετά τα γεγονότα του 2008 στη Γεωργία και την Αμπχαζία και του 2014 με την Ουκρανία, οι μετασοβιετικές ηγεσίες αντιλαμβάνονται πως η Ρωσία έχει τον πρώτο λόγο στα δρώμενα στην περιοχή.
Δεν είναι μόνο ο ούτως ή άλλως δορυφοριοποιημένος Λουκασένκο, αλλά και οι άλλες χώρες της περιοχής που σκέφτονται βάσει των ρωσικών ευαισθησιών.
Παράλληλα, το χαμηλό βαρομετρικό των σχέσεων μεταξύ Ρωσίας και Ευρωπαϊκής Ένωσης μειώνει τα περιθώρια των Βρυξελλών να ζητήσουν από τη Μόσχα να διαμεσολαβήσει για να έχει καλύτερη τύχη ο συγκεκριμένος δημοσιογράφος.
Είναι ωστόσο ζήτημα κύρους και τιμής για την Ευρωπαϊκή Ένωση να μη… χαθεί ο συγκεκριμένος δημοσιογράφος στις φυλακές της Λευκορωσίας και να ξεχαστεί η υπόθεση του.
Εφόσον διατείνεσαι ως ΕΕ ότι υπηρετείς αρχές κι αξίες, θα πρέπει να είσαι σε θέση να πετύχεις την εφαρμογή τους. Ωστόσο, η Ρωσία του Πούτιν δεν θα είναι διαθέσιμη να προσφέρει τις καλές της υπηρεσίες τόσο απλά. Το πιθανότερο και απευκταίο σενάριο για τις Βρυξέλλες είναι να επιχειρήσει η Μόσχα να συνδέσει το θέμα με τα άλλα ζητήματα των μεταξύ τους σχέσεων, που η πρώτη δε θα ήθελε στην παρούσα φάση να συζητήσει.
Τέλος, ως προς την Ελλάδα, η έμμεση εμπλοκή μας, μας δίνει τη δυνατότητα να αναπτύξουμε διαύλους συνεννόησης με χώρες που διακατέχονται από αντιρωσικά σύνδρομα, όπως οι βαλτικές, οι οποίες δεν έχουν υπάρξει αλληλέγγυες έναντι μας σε σειρά ζητημάτων, από την οικονομική κρίση και το προσφυγο-μεταναστευτικό μέχρι και τη συμπεριφορά της Τουρκίας.
Αρκεί βέβαια να αποφύγουμε την ταύτιση μαζί τους και ενώ επιχειρούμε την αποκατάσταση των σχέσεων μας με τη Ρωσία. Λεπτή ισορροπία, αναντίρρητα.
* O Κωνσταντίνος Φίλης είναι Εκτελεστικός Διευθυντής ΙΔΙΣ & αναλυτής διεθνών θεμάτων του AΝΤ1