Στη μνήμη του εκλιπόντος Τάκη Πολίτη, το 2019, το ΙΟΒΕ και η Τράπεζα της Ελλάδος εξέδωσαν από κοινού αναμνηστικό τόμο με τίτλο «Η επόμενη ημέρα της ελληνικής οικονομίας. Προκλήσεις και αναπτυξιακές προοπτικές».
Ο Τάκης Πολίτης υπήρξε μία πολυσχιδής προσωπικότητα. Oικονομολόγος αλλά και φιλόσοφος, που με την επαγγελματική του πορεία και τις γνώσεις του άφησε ανεξίτηλο το στίγμα του στις διάφορες θέσεις και οργανισμούς που υπηρέτησε στον ΣΕΒ, το ΙΟΒΕ και την Τράπεζα της Ελλάδος, από το 1974-2019.
Το έργο και η κριτική του σκέψη απέναντι στα διαχρονικά και διαρθρωτικά προβλήματα της ελληνικής οικονομίας αποτελούν σοβαρή παρακαταθήκη για όλους εκείνους, που αγωνίζονται για την ευρωπαϊκή σύγκλιση της χώρας μας και την άρση όλων των αγκυλώσεων που υπονομεύουν αυτήν την πορεία. Γιά την επικράτηση του ορθολογισμού στην άσκηση οικονομικής πολιτικής, πέρα από ιδεοληψίες και εύκολες λύσεις. Πέρα από το εγγενή λαïκισμό που πολύ συχνά έκρυβε εσκεμμένως μια δυσάρεστη πραγματικότητα, εντέχνως αποσιωπούμενη από τις εκάστοτε πολιτικές ηγεσίες, οι οποίες επιθυμούσαν τη διατήρηση του status quo,υποθυκεύοντας όμως έτσι το μέλλον της χώρας.
Ο εκλιπών, με περίσσια μαεστρία απεκάλυπτε τις βαθιές ρίζες του ελληνικού προβλήματος, για τις οποίες λίγο πολύ όλοι συμφωνούσαν, παρά τις διαφορετικές κατά περίπτωση προσεγγίσεις.
Ακραιφνής ευρωπαϊστής ο «Τάκης», όπως χαρακτηριστικά τον αποκαλούσαν οι φίλοι του, έδινε καθημερινά την προσωπική του μάχη με τρόπο ευπρεπή και επιστημονικά τεκμηριωμένο, πολλές φορές αιρετικό, ενάντια στις προκαταλήψεις και στο παγιωμένο κλίμα των δυνάμεων της οπισθοδρόμησης και της αδράνειας, οι οποίες πάσχιζαν να παραμείνει η χώρα μας ουραγός των ευρωπαϊκών εξελίξεων.Tο 2010, σε ομιλία του στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών ανέφερε χαρακτηριστικά ότι «Η κουλτούρα της άρνησης ήταν ίσως και ο σημαντικότερος λόγος, που όποιες εκσυγχρονιστικές προσπάθειες επιχειρήθηκαν προσέκρουσαν, συχνά με βίαιο τρόπο, στην κάθετη αντιπαράθεση μιας κοινωνίας, που έχει μάθει να αρνείται κάθε αλλαγή».
Μάτι διεισδυτικό στα οικονομικά και κοινωνικά δρώμενα και πένα απαράμιλλη, έγινε αποδεκτός από ένα ευρύ φάσμα πολιτικών δυνάμεων, με τις οποίες είχε το έμφυτο χάρισμα και την ικανότητα να συνομιλεί και να επηρεάζει τις απόψεις τους για τα εφαρμοστέα μέτρα οικονομικής πολιτικής. Ήταν εκείνος, που όπως αναφέρεται στη σύντομη παρουσίαση του έργου του στον εν λόγω τόμο, «Άνθρωπος της παρέας και της διασκέδασης, με το καυστικό του χιούμορ, τα επίκαιρα σχόλιά του, την ανοιχτοσύνη του, κέρδιζε πάντα τον σεβασμό των συνεργατών του και την εκτίμηση των φίλων του». Όσοι είχαν τη χαρά και την τιμή να συνεργαστούν μαζί του, μεταξύ των οποίων και εγώ κατά την περίοδο 1994-1998, τα χαρακτηριστικά αυτά θα τα κρατήσουν ανεξίτηλα στη μνήμη τους.
Η οικονομία δεν είναι μόνον αριθμοί και ποσοτικά μεγέθη. Είναι σχέσεις μεταξύ δρώντων ατόμων, που ενεργούν και αντιδρούν σε ένα περιβάλλον όχι τόσο ιδανικό και προβλέψιμο όπως αυτό περιγράφεται στα πανεπιστημιακά εγχειρίδια. Είναι εκείνο που ο μεγάλος αυστριακός Οικονομολόγος Ludwig Von Mises ανέλυσε με τρόπο εκπληκτικό στο μνημειώδες έργο του, «Ανθρώπινη Δράση», αρνούμενος να περιορίσει την οικονομική επιστήμη στο μη ρεαλιστικό μοντέλο του homo economicus, αλλά ενδιαφερόμενος να κατανοήσει και να εξηγήσει τη διαδικασία των αλλαγών και των αιτιακών σχέσεων μεταξύ των γεγονότων.
Ο αείμνηστος Τάκης Πολίτης υπήρξε λάτρης των αριθμών. Εξάλλου το μεταπτυχιακό δίπλωμα, που απέκτησε στη Μ. Βρετανία, ήταν αφιερωμένο στη Μαθηματική Οικονομική. Δεν στάθηκε όμως εκεί. Υπήρξε και φιλόσοφος πέραν από τα στενά όρια της ορθόδοξης οικονομικής ανάλυσης και σκέψης. Ένας πανεπιστήμων με την αναγεννησιακή έννοια του όρου, συνδυάζοντας εκπληκτικά την ευρυμάθεια σε ένα πλήθος γνωστικών πεδίων που αποτέλεσαν για αυτόν μέθοδο κατανόησης της πολύπλοκης πραγματικότητας που καλείτο να ερμηνεύσει, πάντα με τον δικό του ιδιαίτερο τρόπο.
Η απουσία και το κενό που άφησε πίσω του ο «Τάκης» είναι δυσαναπλήρωτο. Όμως, το έργο του θα παραμείνει πάντα ζωντανό και επίκαιρο. Σημείο αναφοράς και έμπνευσης για όλους εκείνους που επιθυμούν να ασχοληθούν σοβαρά με τα οικονομικά και κοινωνικά δρώμενα της χώρας μας, όχι μονοδιάστατα αλλά με τρόπο διεπιστημονικά γόνιμο.
Ο αναμνηστικός τόμος για τον Τάκη Πολίτη έχει την εξής διάρθρωση και πραγματεύεται σε τέσσερα κεφάλαια την επόμενη ημέρα της ελληνικής οικονομίας. Το πρώτο κεφάλαιο έχει τίτλο «Το μακροοικονομικό περιβάλλον και οι μεσοπρόθεσμες προοπτικές της ελληνικής οικονομίας . Μαθήματα από την κρίση». Γράφουν οι Γ. Στουρνάρας, Ν. Ζόνζηλος, Μ. Βασιλειάδης, Τ. Κολλίντζας, Ε. Βασιλάτος, Μ. Ματσαγγάνης και Ε. Παπαδάκη.
Το δεύτερο «Οι κινητήριες δυνάμεις (έρευνα, εκπαίδευση, επιχειρηματικότητα, καινοτομία, απασχόληση)». Γράφουν οι Γ. Καλογήρου, Ν. Καστής, Ι. Χασσίδ, Α. Τσακανίκας, Δ. Νικολίτσα. Το τρίτο μέρος έχει τίτλο «Οι προυποθέσεις και τα εργαλεία». Γράφουν οι Β. Ράπανος, Ν. Βέττας, Γ. Μανιάτης και S. Danchev. Το τέταρτο και τελευταίο μέρος έχει τίτλο «Κρίσιμες προκλήσεις» και γράφουν οι Τ. Γιαννίτσης, Ρ. Μωυσής, Τ. Αθανασόπουλος και Γ. Μέργος.
* Ο Μηνάς Αναλυτής είναι Οικονομολόγος, Ph.D.πανεπιστημίου Poitiers Γαλλίας
