Ολόκληρη η παγκόσμια κοινότητα σοκαρίστηκε με την εικόνα της έκρηξης στην Βηρυτό, το Παρίσι της Μέσης Ανατολής, στις 4 Αυγούστου. Μια τραγωδία που άφησε πίσω της πάνω από 220 νεκρούς, 110 αγνοουμένους, 7.000 τραυματίες και εκατοντάδες χιλιάδες αστέγους. Ποιος εν τέλει ευθύνεται για την τραγωδία αυτή; Έχουν ακουστεί πολλά. Το παρόν άρθρο θα προσπαθήσει να συγκεντρώσει τα διαθέσιμα στοιχεία και να εξαγάγει ορισμένα συμπεράσματα σχετικά με το σε ποιους πρέπει να καταλογιστούν οι ευθύνες.
Υπάρχουν πολλές ερμηνείες για το πως κατέληξε το εκρηκτικό φορτίο στο λιμάνι της Βηρυτού. Ορισμένοι κάνουν λόγο για εξοπλισμό της Χεζμπολάχ και άλλοι για κατασχεθέν φορτίο από πλοίο ρωσικών συμφερόντων, το οποίο απέπλευσε από το Μπατούμι της Γεωργίας με προορισμό την Μοζαμβίκη και λόγω βλάβης κατέληξε στο λιμάνι της Βηρυτού όπου οι αρχές κατάσχεσαν τους 2.750 τόνους νιτρικού αμμωνίου.
Πόσο μεγάλη είναι η πιθανότητα το φορτίο αυτό να ανήκε στην Χεζμπολάχ; Πράγματι, η Χεζμπολάχ έχει πρόσβαση στο λιμάνι της Βηρυτού, όπως έχει και στο διεθνές αεροδρόμιο της πόλης. Ωστόσο, το λιμάνι και οι περιοχές γύρω του βρίσκονται υπό τον έλεγχο του χριστιανικού μαρωνίτικου Κόμματος των Φαλαγγιτών (Καταέμπ) του οποίου ο αρχηγός σκοτώθηκε στην μεγάλη έκρηξη της 4ης Αυγούστου. Προκύπτει επίσης το εξής ερώτημα: η Χεζμπολάχ, όσο ισχυρή κι αν είναι και όσο καλές σχέσεις κι αν έχει με την κυβέρνηση, θα άφηνε τόσους πολλούς τόνους εκρηκτικού υλικού στο διεθνές λιμάνι της χώρας; Η εν λόγω οργάνωση διαθέτει εκατοντάδες αποθήκες και υπόγεια κρησφύγετα ανά την λιβανική επικράτεια. Η λογική επιτάσσει ότι, για λόγους ασφαλείας και ορθότερης διαχείρισης, η οργάνωση θα έπρεπε να είχε μεταφέρει το υλικό στις δικές της αποθήκες.
Επομένως δεν είναι βέβαιο ότι το φορτίο ανήκε στην Χεζμπολάχ, χωρίς φυσικά να το αποκλείει κανείς. Επίσης, οι περισσότερες ενδείξεις οδηγούν στο συμπέρασμα ότι επρόκειτο για ατύχημα, χωρίς όμως να αποκλείεται από τις (μη αξιόπιστες) αρχές η περίπτωση της τρομοκρατικής ενέργειας ή της ένοπλης επίθεσης.
Μελετώντας την ιστορία και την πολιτική πραγματικότητα του Λιβάνου έχω καταλήξει ότι οι ευθύνες ανήκουν στο πολιτικό σύστημα συλλήβδην, συμπεριλαμβανομένης και της Χεζμπολάχ. Η ανυπαρξία του κράτους, ο μηδενικός έλεγχος, η διαφθορά και η ουσιαστική αναρχία που επικρατεί στην χώρα είναι οι αληθινοί υπεύθυνοι της καταστροφής.
Θα μπορούσαμε να πούμε ότι η Χεζμπολάχ αποτελεί το μεγαλύτερο κομμάτι του λιβανέζικου προβλήματος. Μια οργάνωση η οποία αναγνωρίζεται ως τρομοκρατική από την ΕΕ, τις ΗΠΑ, το Ηνωμένο Βασίλειο, την Αραβική Ένωση κλπ. Μια οργάνωση η οποία εξυπηρετεί τα συμφέροντα ενός αναθεωρητικού Ιράν, μια οργάνωση η οποία προκαλεί την επέμβαση της Σαουδικής Αραβίας στα πολιτικά πράγματα της χώρας και που δημιουργεί εχθρικές σχέσεις μεταξύ Λιβάνου και Ισραήλ. Και αυτό διότι η Χεζμπολάχ αποτελεί μια από τις σημαντικότερες απειλές για την εθνική ασφάλεια του Κράτους του Ισραήλ. Το μεγαλύτερο πρόβλημα ωστόσο που προκαλεί η δράση της Χεζμπολάχ είναι η περαιτέρω διολίσθηση της κοινωνίας του Λιβάνου στους ανταγωνισμούς και τις συγκρούσεις μεταξύ των διαφόρων θρησκευτικών δογμάτων.
Οι σεκταριστικοί διαχωρισμοί στον Λίβανο κορυφώθηκαν με τον εμφύλιο πόλεμο (1975 – 1990). Περπατώντας στις γειτονιές της Βηρυτού, εύκολα κανείς καταλαβαίνει τον φανατισμό που συνεχίζει να υφίσταται. Ανάλογα με την θρησκευτική πεποίθηση, βλέπεις και τις αντίστοιχες σημαίες σε κάθε γειτονιά. Είναι σαν μια πόλη η οποία έχει χωριστεί σε μικρότερες «πόλεις – κράτη». Για να αποφευχθεί η επανάληψη ενός εμφυλίου πολέμου, το ίδιο το πολιτικό σύστημα της χώρας χαρακτηρίζεται από τον διαχωρισμό της εξουσίας και την εκπροσώπηση στο Κοινοβούλιο με βάση ποσοστώσεις ανά θρησκευτική ομάδα. Έτσι, ο πρόεδρος πρέπει να είναι Μαρωνίτης (καθολικός), ο πρωθυπουργός Σουνίτης και ο πρόεδρος του Κοινοβουλίου Σιίτης.
Οι Σιίτες, τους οποίους κατά κύριο λόγο εκπροσωπεί η Χεζμπολάχ, παρά το γεγονός ότι αποτελούν την μεγαλύτερη θρησκευτική ομάδα στην χώρα (περίπου το 42%) έχουν λάβει το πιο ασήμαντο πολιτικό αξίωμα. Αυτή η ανισότητα έχει εντείνει τον ανταγωνισμό μεταξύ των θρησκευτικών δογμάτων. Η δημογραφική αλλαγή που έχει επέλθει τις τελευταίες δεκαετίες έχει αλλάξει και την φύση της σύγκρουσης. Από την σύγκρουση Μαρωνιτών - Σουνιτών (δηλ. Χριστιανών και Μουσουλμάνων) σήμερα πήγαμε στην σύγκρουση μεταξύ Σουνιτών - Σιιτών. Τους πρώτους υποστηρίζει η Σαουδική Αραβία και η Δύση. Τους δεύτερους το Ιράν και η Συρία (τουλάχιστον μέχρι το 2011).
Με λίγα λόγια, το ίδιο το σύστημα είναι προβληματικό εκ βάθρων. Ο (Σουνίτης) πρωθυπουργός θα είναι πάντα δέσμιος των αντιπάλων του οι οποίοι υποχρεωτικά θα βρίσκονται στο υπουργικό συμβούλιο. Για να μην αδικηθεί καμία Κοινότητα υπονομεύεται η κεντρική διοίκηση με αποτέλεσμα να μην γίνονται μεταρρυθμίσεις. Για τον λόγο αυτό επικρατεί και η διαφθορά. Η ουσιαστική ανυπαρξία Ενόπλων Δυνάμεων θα συνεχίσει να έχει ως αποτέλεσμα την κυριαρχία της Χεζμπολάχ και την συνεχιζόμενη έντονη επιρροή του Ιράν στην χώρα.
Ο Λίβανος είναι ένα τεχνητό κράτος το οποίο ίδρυσαν οι Αγγλογάλλοι μετά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Η κοινωνία του δεν έχει αναπτύξει μια κοινή εθνική συνείδηση και αυτό είναι ο σημαντικότερος παράγοντας που οδηγεί στα επιμέρους προβλήματα τα οποία αντιμετωπίζει το κράτος αυτό. Μοναδική λύση, κατά την γνώμη μου, αποτελεί η ριζική αναδιαμόρφωση του κράτους και του πολιτικού συστήματος. Η όσο το δυνατόν μείωση της επιρροής της θρησκείας στην αντιπροσώπευση του λιβανικού λαού.
Σήμερα, ο Λίβανος έχει φτάσει στα όρια ενός κράτους υπό πλήρη κατάρρευση. Η χώρα ήδη βρισκόταν αντιμέτωπη με την πανδημία, την οικονομική κρίση, το προσφυγικό (1 εκατομμύριο Σύροι συνεχίζουν να βρίσκονται στην χώρα) και τα προβλήματα ασφαλείας, κυρίως εξαιτίας της δράσης της Χεζμπολάχ. Η έκρηξη κατέστρεψε το σημαντικότερο λιμάνι της χώρας, κατοικίες, νοσοκομεία και παντός είδους δημόσια και ιδιωτικά κτίρια. Το πιο τραγικό είναι ότι κατέστρεψε και τις αποθήκες σιτηρών της χώρας και ο Λίβανος αντιμετωπίζει, επιπλέον, το φάσμα της πείνας!
Η Βηρυτός ήταν γνωστή ως το στολίδι της Μέσης Ανατολής. Σήμερα είναι μια πόλη με κατεστραμμένα κτίρια, έλλειψη υποδομών και στα όρια της πείνας. Ο κοινωνικός αναβρασμός αυξάνει. Η διεθνής κοινότητα και οι παράγοντες το ίδιου του Λιβάνου θα πρέπει να διδαχθούν από την τραγωδία αυτή. Ο Λίβανος είναι μια χώρα στην οποία σειρά τραγωδιών δεν δίδαξε τίποτα και δεν βελτίωσε την κατάσταση. Αυτό δεν μπορεί πλέον να συνεχιστεί.
Απαιτείται πλέον η ριζική αναδιαμόρφωση του συστήματος διακυβέρνησης της χώρας και ένας διεθνής συντονισμός επείγοντος χαρακτήρα για την σωτηρία των κατοίκων της. Είθε η απίστευτη αυτή τραγωδία που έζησε η Βηρυτός να οδηγήσει την χώρα σε αναγέννηση από τις στάχτες της. Ο Λίβανος, η χώρα των αρχαίων Φοινίκων με τους οποίους τόσες σχέσεις είχαν οι Έλληνες οφείλει και πρέπει να αναγεννηθεί όπως ο Φοίνιξ από τις στάχτες του.
AP Photo/Hassan Ammar
