Όλα ξεκίνησαν με τον πιο ταιριαστό τρόπο: με τη διάδοση μιας ψευδούς είδησης (fake news).
Υποτίθεται ότι σε μια συγκέντρωση των Ισπανών «Αγανακτισμένων» εμφανίστηκε ένα πανό που, σύμφωνα πάντα με τις φήμες, έγραφε: «Ησυχία, μην ξυπνήσουμε τους Έλληνες». Έτσι λοιπόν, στις 25 Μαΐου του 2011 ξέσπασε μια μεγάλη κινητοποίηση με κέντρο την Πλατεία Συντάγματος στην Αθήνα, η οποία επεκτάθηκε σε πολλά αστικά κέντρα της χώρας. Χωρίς πρόγραμμα, χωρίς ηγεσία και με ριζοσπαστική «αντισυστημική» κατεύθυνση ως προς τα αιτήματα αυτή η διαπαραταξιακή κινητοποίηση είχε αιτία το περίφημο Μνημόνιο που είχε ψηφιστεί ένα χρόνο νωρίτερα και το οποίο, επί ένα χρόνο, κανείς δεν υπερασπίστηκε ως ικανή και αναγκαία συνθήκη υπέρβασης του άμεσου κινδύνου της πτώχευσης και μακροπρόθεσμα της εξόδου από την κρίση.
Το Μνημόνιο θα οριστεί ως ο αποκλειστικός και μόνιμος εχθρός των αγανακτισμένων. Μαζί με το Μνημόνιο ως εχθρός, ορίζεται για πρώτη φορά ολόκληρο το πολιτικό σύστημα το οποίο καταγγέλλεται και στο εξής θα απορρίπτεται ως ανίκανο και διεφθαρμένο.
Οι «Αγανακτισμένοι» πάνε και πιο μακριά. Καταγγέλλουν την εκλεγμένη κυβέρνηση του Γιώργου Α.Παπανδρέου ως «κατοχική», ως «χούντα» και τα μέλη της ονοματίζονται καθαρά ως «δοσίλογοι». Το κλίμα της οργής που έχει κατακλύσει τη δημόσια σφαίρα αποτυπώνεται καθαρά στα σύνθημα των «Αγανακτισμένων»: «Κλέφτες, κλέφτες», «Τί ώρα είναι; Ώρα να φύγουν οι κλέφτες», «Φωτιά και Τσεκούρι στους προσκυνημένους», «Αυτοί δεν αλλάζουν, άλλαξε εσύ και κρέμασε τους» καθώς και το αλησμόνητο «Η Χούντα δεν τελείωσε το '73».
Πολλοί από τους «Αγανακτισμένων» συμμετέχουν στις συγκεντρώσεις κρατώντας ελληνικές σημαίες, θρησκευτικά λάβαρα αλλά και ομοιώματα από κρεμάλες φωνάζοντας συνθήματα υπέρ της «Αθάνατης Ελλάδας» και κατά της «παγκοσμιοποίησης που έκανε τη χώρα θύμα της αγοράς και των τραπεζών». Κεντρική φιγούρα του καταγγελτικού λόγου είναι αυτή της καγκελαρίου Μέρκελ που σε αυτοσχέδιες αφίσες των διαδηλωτών απεικονίζεται ως Χίτλερ ενώ σε άλλες, τα αστέρια στη σημαία της Ευρωπαϊκής Ένωσης σχηματίζουν τον ναζιστικό, αγκυλωτό σταυρό.
Κατά τις διαδηλώσεις διαμαρτυρίας στο Σύνταγμα στην απεργία ΓΣΕΕ και ΑΔΕΔΥ τη 29η Ιουνίου 2011, ημέρα ψήφισης από τη Βουλή του μεσοπρόθεσμου και του εφαρμοστικού νόμου οι διαδηλωτές περνούν από τα λόγια στα έργα.
Μεγάλες ομάδες που δεν ανήκουν αποκλειστικά στο λεγόμενο αντιεξουσιαστικό χώρο και στους λεγόμενους «μπαχαλάκηδες» επιχειρούν, αρχικά να εισβάλλουν στο κτήριο της Βουλής και στη συνέχεια να αποτρέψουν την έξοδο από αυτό των βουλευτών του ΠΑΣΟΚ οι οποίοι και φυγαδεύτηκαν μέσω του Εθνικού Κήπου με οργανωμενη επιχείρηση της αστυνομίας κι αφού πρώτα οι διαδηλωτές απομακρύνθηκαν με εκτεταμένη χρήση χημικών.
Έκτοτε, ο ακτιβιστικός αντικοινοβουλευτισμός, αν μου επιτρέπεται η έκφραση, με επεισόδια προπηλακισμού βουλευτών του ΠΑΣΟΚ είναι σχεδόν καθημερινός σε όλη τη διάρκεια του καλοκαιριού του 2011.
Απέναντι σ'αυτό το φαινόμενο που αρχικά δημιούργησε το συγκεκριμένο αντικοινοβουλευτικό μέτωπο και τη ρητορική μίσους απέναντι στους πολιτικούς και την κοινοβουλευτική δημοκρατία, τα κόμματα που δεν ψήφισαν το μνημόνιο αναπτύσσουν τον πολιτικό τους λόγο ως εξής:
Ο Σύριζα από την αρχή των «Αγανακτισμένων» στοιχίζεται μαζί τους και υιοθετεί την ατζέντα και τη ρητορική τους πλειοδοτώντας μάλιστα στην καταδίκη του «μνημονιακού μπλοκ», όπως το ονομάζει. Ο Αλέξης Τσίπρας καταγγέλει τον πρωθυπουργό ότι «είχε προσυμφωνήσει την παράδοση της χώρας στην Τρόικα» (Επίκαιρα, 21/7-27/7.2011), συνέκρινε τη δημοκρατία στη χώρα με το επίπεδο και την ποιότητα της δημοκρατίας στην εποχή της δικτατορίας (Καθημερινή, 27/10/2011) βουλευτές του ΠΑΣΟΚ που προσχωρούν στο ΣΥΡΙΖΑ δηλώνουν ότι «η δημοκρατία είναι ένα κακοήθες μελάνωμα» (Στο RedNoteBook 29.6.2011) ενώ σε άρθρα της εφημερίδας ΑΥΓΗ γίνεται αναφορά στην «Ευρώπη που έχει γίνει γερμανική φυλακή».
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον στην ανάπτυξη της αντιμνημονιακής ρητορικής, παρουσιάζει η περίπτωση της Νέας Δημοκρατίας που δεν ψήφισε το πρώτο μνημόνιο. Η δεξιά αντιμνημονιακή ρητορική, εκφράζεται μέσα από τα μπλογκ και συγκεκριμένες ιστοσελίδες που συνδέονται ευθέως με την τότε ηγεσία της. O δεξιός αντιμνημονιακός λόγος είναι αντικυβερνητικός, αντιπαπανδρεϊκός, με διαρκείς απαξιωτικές αναφορές στο πρόσωπο του Γιώργου Παπανδρέου αλλά και ευρύτερα αντισυστημικός αφού γίνονται διαρκείς αναφορές στη «νέα τάξη πραγμάτων» με φόντο τη συνωμοσιολογία. Αυτό το αντιμνημονιακό τμήμα της Νέας Δημοκρατίας προσδιορίζεται ως πατριωτική και λαϊκή δεξιά ιδιαίτερα μέσα από άρθρα πολιτικολογούντων που σχετίζονται με τον Αντώνη Σαμαρά από την εποχή της Πολιτικής Άνοιξης.
Βρίσκουμε ακόμα πιο ενδιαφέρον ότι στα άρθρα της λαϊκής δεξιάς εκείνης της περιόδου γίνεται χρήση εμβληματικών αριστερών συμβόλων. Για παράδειγμα άρθρο του Φαήλου Κρανιδιώτη φέρει τον τίτλο γνωστού αριστερού μεταπολιτευτικού τραγουδιού: «Έτσι κι αλλιώς η γη θα γίνει κόκκινη», σε άλλο αναδημοσιεύει λόγο του Άρη Βελουχιώτη κοκ. Σε άλλα άρθρα γίνεται σαφές ότι η λαϊκή δεξιά είναι αναπόσπαστο κομμάτι των Αγανακτισμένων ενώ ο διαχωρισμός μεταξύ δεξιάς και αριστεράς χαρακτηρίζεται ως ξεπερασμένος και στη θέση του μπαίνει ο διαχωρισμός «παγκοσμιοποίηση/έθνος».
Όταν η Νέα Δημοκρατία υπό την πίεση των γεγονότων αλλά και του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος θα αλλάξει στάση και τακτική θα είναι πολύ αργά αφού θα εχει πρώτα προλάβει να εκπαιδεύσει το σημαντικότερο κομμάτι της, αυτό της λαϊκής δεξιάς, στον δεξιό αντιμνημονιακό λόγο γεννώντας το πολιτικό εξάμβλωμα των Ανεξάρτητων Ελλήνων και περιβάλλοντας τη Χρυσή Αυγή με μια νομιμοποίηση σ' ένα ευρύτερο ακροατήριο από αυτό που είχε ήδη.
Μιλώντας για αντιμνημονιακό πολιτικό λόγο δεν μπορεί κανείς να μην αναφερθεί στα ψηφίσματα της λαϊκής, «αμεσοδημοκρατικής» συνέλευσης της Πλατείας Συντάγματος. Δεν είναι της παρούσης να τα σχολιάσουμε αναλυτικά, απλώς θέλουμε να τα θυμίσουμε ως κείμενα αναφοράς.
Ο πολιτικός λόγος των αντιμνημονιακών κομμάτων όπως αυτά στοιχήθηκαν πίσω από τους «Αγανακτισμένους» και μέχρι τις εκλογές του 2012 στον πυρήνα του παρουσίασε ελάχιστες ή και καθόλου διαφοροποιήσεις. Κοινός τόπος ήταν ότι η κρίση προκλήθηκε από το Μνημόνιο (ενώ το μνημόνιο ήταν το αποτέλεσμα της κρίσης), σχεδόν επιβλήθηκε στη χώρα αφού δεν ήταν αυτή που προσέφυγε στο ΔΝΤ για βοήθεια. Όλοι αποσιώπησαν το γεγονός ότι το δίλημμα δεν ήταν η διατήρηση του προ 2007 βιοτικού επιπέδου ή η πτώση του αλλά το αν το έλλειμμα θα αντιμετωπιστεί με εσωτερική υποτίμηση ή με διαρθρωτικές αλλαγές (μεταρρυθμίσεις). Όλα αυτά διανθίζονται με μια συλλήβδην απόρριψη του πολιτικού προσωπικού και την καλλιέργεια της πολιτικής φαντασίωσης ότι μέσα από τις στάχτες και με τρόπο μαγικό θα αναπηδήσουν νέες, άφθαρτες πολιτικές δυνάμεις.
Ο αντιμνημονιακός λόγος, δεξιός και αριστερός, απέφερε γρήγορα και εύκολα πολιτικά οφέλη σε όλους όσους τον υιοθέτησαν. Το αντιμνημόνιο ηττήθηκε μέσα από πολλά, συχνά και δραματικά γεγονότα. Παρ’όλα αυτά εκτιμώ ότι θα συνεχίσει για πολύ καιρό ακόμα να λειτουργεί ως ιδεολογικό οπλοστάσιο των εχθρών του κοινοβουλευτισμού αλλά και των μεταρρυθμίσεων. Τα γεγονότα της Ουκρανίας άλλωστε και η στάση που κρατάνε τα πολιτικά κόμματα απέναντι στο ρωσικό ιμπεριαλισμό το επιβεβαιώνουν.
