Του Αλέξανδρου Σκούρα
Στα χρόνια που ασχολούμαι με τη διάδοση του φιλελευθερισμού σε ολόκληρο τον κόσμο, είχα (και έχω) την τύχη να γνωρίσω, να συναναστραφώ, ακόμα και να αποκτήσω νέες και νέους φίλους από όλο τον κόσμο. Το περασμένο σαββατοκύριακο είχα την τιμή να μιλήσω στο Αραβικό Φεστιβάλ Ελευθερίας που διοργάνωσε το Αραβικό Κέντρο Ανθρωπιστικών Επιστημών στην πρωτεύουσα του Μαρόκου, Ραμπάτ.
Στο συνέδριο αυτό συμμετείχαν μέλη μη-κυβερνητικών οργανώσεων από ολόκληρο τον αραβικό κόσμο, συμπεριλαμβανομένων εκπροσώπων από την Αίγυπτο, την Αλγερία, το Κουβέιτ, το Ιράκ, την Παλαιστίνη, την Ιορδανία, το Λίβανο, τη Συρία, το Κατάρ και άλλες, με σκοπό την ανταλλαγή απόψεων και βέλτιστων πρακτικών για την αύξηση των ατομικών ελευθεριών και τη διεύρυνση των ατομικών δικαιωμάτων. Το κεντρικό θέμα των συζητήσεων ήταν ο ρόλος των θεσμών στην μετάβαση προς τον εκδημοκρατισμό. Η επιλογή του θέματος, τη δεδομένη χρονική στιγμή, κάθε άλλο από τυχαία είναι. Επτά χρόνια μετά την Αραβική Άνοιξη, ο αραβικός κόσμος βρίσκεται ακόμα σε αναζήτηση της επόμενης μέρας.
Από τη μία πλευρά το Ισλαμικό Κράτος και η Αλ Κάιντα συνεχίζουν να στρατολογούν και να ριζοσπαστικοποιούν νέους άνδρες από τις φτωχότερες γειτονιές των αραβικών χωρών. Από την άλλη, χώρες όπως το Μαρόκο και η Τυνησία δείχνουν ενθαρρυντικά σημάδια για το μέλλον των αραβικών δημοκρατιών. Παράλληλα, η δημογραφική έκρηξη των προηγούμενων δεκαετιών, που ήρθε με την βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης και την πρόσβαση σε καλύτερες ιατρικές και φαρμακευτικές υπηρεσίες, αποτελεί μεγάλη ευκαιρία για την εδραίωση μίας πιο φιλελεύθερης αντίληψης αλλά παράλληλα αποτελεί και κίνδυνο να δημιουργηθεί ακόμα μία γενιά που θα βυθιστεί στον φανατισμό και τον συντηρητισμό των προηγουμένων.
Μία χαρακτηριστική περίπτωση φιλελεύθερου οργανισμού που - συχνά με κίνδυνο της ζωής των στελεχών του- προωθεί μία ελεύθερη και ανοιχτή κοινωνία σε πραγματικά εχθρικό περιβάλλον, είναι το Αιγυπτιακό Κέντρο Μελετών Δημόσιας Πολιτικής (ΑΚΜΔΠ). Ο οργανισμός αυτός αποτελεί την μετεξέλιξη ενός οργανισμού φιλελεύθερων νέων που αποφάσισαν να ιδρύσουν έναν μη-κερδοσκοπικό οργανισμό με σκοπό την προώθηση της ανοιχτής κοινωνίας και των ελεύθερων αγορών στην μετά-Μουμπάρακ εποχή. Το 2014 η κυβέρνηση του Στρατηγού Σίσι κήρυξε πόλεμο στους οργανισμού της κοινωνίας των πολιτών της Αιγύπτου με αυστηρά διατάγματα και φωτογραφικούς νόμους να καθιστούν την ύπαρξή τους σχεδόν απίθανη.
Το Αιγυπτιακό Κέντρο αποφάσισε να μην ενδώσει στις πιέσεις και να συνεχίσει το έργο του. Λίγους μήνες μετά, είχα την τύχει να διευθύνω ένα εκπαιδευτικό πρόγραμμα για στελέχη δεξαμενών σκέψης στο οποίο συμμετείχε και ο εκτελεστικός δ/ντης του Κέντρου με τον οποίο δουλέψαμε στενά για τρεις μήνες και γίναμε καλοί φίλοι.
Τα τελευταία τρία χρόνια το Κέντρο κατάφερε ορισμένες πολύ σημαντικές νίκες για όλους τους πολίτες της Αιγύπτου: Πρώτον, βοήθησε και συμβούλεψε την κυβέρνηση να βελτιώσει τις πρακτικές και να συμπεριλάβει τους πολίτες στη διαβούλευση για τη σύνταξη του προϋπολογισμού και να καταργήσει τις δαπανηρές και αποτελεσματικές ενεργειακές επιδοτήσεις στον τομέα της ενέργειας. Το αποτέλεσμα; Για πρώτη φορά οι Αιγύπτιοι πολίτες πλέον έχουν λόγο στον σχηματισμό του προϋπολογισμού, η χώρα βελτίωση την κατάταξή της στο Open Budget Index κατά 25 πόντους, πηγαίνοντας από το 16 το 2014 στο 41 το 2017, και η κυβέρνηση να υποσχεθεί την κατάργηση των ενεργειακών επιδοτήσεων από το 2019. Βέβαια, φιλελευθερισμός δεν είναι μόνο η οικονομία. Οι Αιγύπτιοι φίλοι μας είναι πρωτοστάτες σε θέματα που αφορούν τα ιδιοκτησιακά δικαιώματα των γυναικών, καταγγέλλουν τον αντισημιτισμό, υπερασπίζονται την ελευθερία του τύπου και τάσσονται ανοιχτά κατά της αστυνομοκρατίας. Όλα αυτά τα κάνουν με υψηλού επιπέδου έρευνες, εκπαιδευτικές και επικοινωνιακές εκστρατείες.
Ο λόγος που μοιράστηκα αυτές τις σκέψεις σήμερα είναι επειδή στη χώρα μας η ισλαμοφοβία είναι μία από τις “φοβίες” που ενώ βρίσκεται στην κοινωνία μας εν αφθονία, σπανίως αφιερώνεται χρόνος για την κατάρριψή της. Όταν ακούμε ανθρώπους να λένε ότι οι άραβες, οι μουσουλμάνοι ή οποιαδήποτε άλλη εθνοτική ή θρησκευτική ομάδα, είναι ασυμβίβαστες με τις “δυτικές αξίες”, διαπράττουμε ύβρη πρωτίστως εις βάρος των ανθρώπων που πολεμούν καθημερινά για αυτά που εμείς σήμερα θεωρούμε αυτονόητα και δευτερευόντως κατά της σημαντικότερης φιλελεύθερης αρχής: του ατόμου.
Ως φιλελεύθεροι, πιστεύουμε ότι κάθε άνθρωπος δεν κρίνεται από τον Θεό που πιστεύει, το χρώμα του δέρματος, τον τόπο στον οποίο γεννήθηκε, το φύλο των συντρόφων του ή τις ιδιαιτερότητες του σώματός του. Αντίθετα, αναγνωρίζουμε ότι επειδή κάθε άνθρωπος είναι μοναδικός και αποτελεί αυτόνομο ηθικό φορέα, κρίνουμε τους ανθρώπους σύμφωνα με τα λόγια και τα έργα τους. Το φιλελεύθερο κίνημα στον αραβικό κόσμο μπορεί να είναι μικρό, μειοψηφικό και καθημερινά να βρίσκεται σε κίνδυνο η ίδια του η ύπαρξη. Σε αντίστοιχη μοίρα είχαν βρεθεί και τα ευρωπαϊκά φιλελεύθερα κινήματα - π.χ. κατά τη διάρκεια του ψυχρού πολέμου - και θα βρεθούν και άλλα στο μέλλον. Αυτό που εμείς μπορούμε να κάνουμε είναι να αποφύγουμε την κολλεκτιβίστικη παγίδα της εξίσωσης των περίπου 2 δις μουσουλμάνων που ζουν αυτή τη στιγμή στη γη με τα χειρότερα κατακάθια που βρίσκονται ανάμεσά τους και να αναγνωρίσουμε, να στηρίξουμε και να εμπνευστούμε από τον αγώνα των φιλελεύθερων αράβων που παλεύουν για τα ίδια ιδανικά σε πολύ πιο αντίξοες συνθήκες.
