Το φαινόμενο της γήρανσης του πληθυσμού θα χαρακτηρίσει τις οικονομικές και κοινωνικές εξελίξεις στον 21ο αιώνα και θα οδηγήσει σε τεράστιες αναδιαρθρώσεις των παραγωγικών προτύπων σε όλο τον αναπτυγμένο κόσμο.
Κύριο αντισταθμιστικό ρόλο στη μείωση του πληθυσμού θα παίξουν οι τεχνολογικές εξελίξεις.
Η αυτοματοποίηση των παραγωγικών διαδικασιών, με τη χρήση των ρομπότ και της τεχνητής νοημοσύνης, θα αντισταθμίσει το μειωμένο εργατικό δυναμικό.
Η έκταση της αντιστάθμισης θα προδιαγράψει και τις νέες κοινωνικές συνθήκες που θα διαμορφωθούν στον 21ο αιώνα.
Η Ελλάδα αντιμετωπίζει το μεγαλύτερο δημογραφικό πρόβλημα στην Ευρώπη, αλλά, όπως συνήθως, το πολιτικό προσωπικό δεν έχει επεξεργαστεί μια συνεκτική στρατηγική για τα επόμενα πενήντα χρόνια.
Η πρώτη προτεραιότητα σε μια τέτοια εθνική στρατηγική είναι η δραστική ανάπτυξη της παιδείας και της δραστικής ενίσχυσης του πνευματικού κεφαλαίου στη χώρα.
Για να γίνει αυτό, θα πρέπει οι μισοί περίπου απόφοιτοι της υποχρεωτικής εκπαίδευσης να κατευθύνονται στα Πανεπιστήμια και οι άλλοι μισοί στην επαγγελματική εκπαίδευση (η οποία πρέπει να σχεδιαστεί από την αρχή).
Ο εθνικός στόχος πρέπει να είναι η εξωστρέφεια των Πανεπιστημίων και η μετατροπή της Ελλάδας σε εκπαιδευτικό κέντρο της Ν.Α. Ευρώπης, της Μέσης Ανατολής και της Β. Αφρικής.
Η αναβάθμιση της παιδείας θα δημιουργήσει τις προϋποθέσεις για τη συνεχή αύξηση της παραγωγικότητας της οικονομίας διαχρονικά. Μόνο έτσι θα γίνει δυνατή η αναδόμηση του παραγωγικού προτύπου της χώρας με βάση τις απαιτήσεις της 4ης Βιομηχανικής Επανάστασης.
Η οικονομική ανάπτυξη θα εξυπηρετεί δύο στόχους: Την αύξηση των εξαγωγών και την υποκατάσταση των εισαγωγών. Όλοι οι άλλοι στόχοι είναι δευτερεύοντες.
Η τρίτη προτεραιότητα για την αντιμετώπιση του δημογραφικού προβλήματος έγκειται στην εξασφάλιση επενδυτικών πόρων.
Σε αντίθεση με την τρέχουσα «μόδα» της προσέλκυσης διεθνών funds που επενδύουν σε distressed assets, η κύρια πηγή επενδυτικών κεφαλαίων στη χώρα μπορεί να προκύψει μόνο από την ενίσχυση της θεσμικής αποταμίευσης. Και αυτή μπορεί να προκύψει μόνο από την κεφαλαιοποίηση του συστήματος συντάξεων.
Η τέταρτη προτεραιότητα αφορά στην εκπόνηση συστηματικής πολιτικής για τη μετανάστευση.
Το πρώτο σκέλος μια τέτοιας πολιτικής εδράζεται στην προσέλκυση Ελλήνων ομογενών για τη στελέχωση των εξειδικευμένων θέσεων εργασίας και των θέσεων υψηλής προστιθέμενης αξίας.
Ταυτόχρονα, πρέπει να εκπονηθεί μια μεταναστευτική πολιτική για την κάλυψη των θέσεων εργασίας στον αγροτικό τομέα καθώς και στις υπηρεσίες μακροχρόνιας φροντίδας υγείας, η οποία θα εμπεριέχει και την εκπαίδευση των μεταναστών στα αντίστοιχα επαγγελματικά αντικείμενα.
* Ο Μιλτιάδης Νεκτάριος είναι καθηγητής του Τμήματος Στατιστικής και Ασφαλιστικής Επιστήμης στο Πανεπιστήμιο Πειραιώς
