Της Αναστασίας Τσιβγούλη
«Αφήστε τα παιδιά να παίξουν, να λερωθούν, να χτυπήσουν, να κάνουν λάθη. Δείξτε σεβασμό στις επιθυμίες τους, σταματήστε να τους λέτε συνέχεια και αναιτιολόγητα «όχι» και ακούστε προσεκτικά τι σας λένε. Δώστε τους την ευκαιρία να βάλουν εκείνα τους δικούς τους κανόνες στο σχολείο και μην τους λέτε διαρκώς τι να κάνουν. Απλώς, σεβαστείτε τα και θα μάθουν όλα όσα τα ίδια χρειάζονται». .png)
Ο Τομ Χόμπσον, ο οποίος θεωρείται ο καλύτερος δάσκαλος προσχολικής αγωγής στον κόσμο, μιλά στον «Φ» για το πιο αγαπημένο του θέμα. Τα παιδιά! Τον συναντήσαμε στο πρώτο διεθνές συνέδριο για το παιχνίδι στην προσχολική ηλικία, το οποίο ξεκίνησε χθες στο Σεράφειο Κέντρο Αθλητισμού Πολιτισμού και Καινοτομίας στην Αθήνα και θα ολοκληρωθεί αύριο.
Ο «δάσκαλος Τομ», όπως είναι διεθνώς γνωστός, εκτός από καθηγητής είναι blogger, καλλιτέχνης και συγγραφέας. Τα τελευταία 18 χρόνια διδάσκει στο Woodland Cooperative Preschools, σε παιδιά ηλικίας 2 έως 5 ετών στο Σιάτλ της Ουάσινγκτον, όπου ζει με τη γυναίκα και την κόρη του.
«Το μοντέλο που υποστηρίζω στο σχολείο μου στηρίζεται κυρίως στη συνεργασία. Δεν παίρνουμε κατευθύνσεις από την κυβέρνηση και το κράτος, κάνουμε αυτά που εμείς θεωρούμε σωστά κι έχουμε ουσιαστικά δημιουργήσει μια κοινότητα στην οποία έχουν ενεργό ρόλο τα παιδιά. Ο Τραμπ αλλά και ο Ομπάμα έχουν κάνει τα ίδια λάθη στην εκπαίδευση κι αυτό συμβαίνει διότι κάθε πολιτικός πιστεύει πως οτιδήποτε αφορά την εκπαίδευση έχει να κάνει μόνο με την οικονομία και με την εύρεση εργασίας», λέει ο «teacher Tom», που θέλει να μαθαίνει στα παιδιά τι είναι δημοκρατία από την πρώτη τους επαφή με το σχολείο και μέσα από το παιχνίδι.
Το μότο του συνεδρίου άλλωστε είναι: «Δεν παίζουμε για να μάθουμε αλλά μαθαίνουμε μέσα από το παιχνίδι».
«Θέλουμε παιδιά που θα γίνουν καλοί πολίτες με κριτική σκέψη, που μπορούν να υπερασπιστούν τις ιδέες τους» τονίζει, ενώ για το μέλλον της εργασίας υποστηρίζει πως κανείς δεν γνωρίζει τίποτα.
«Ολα αυτά που λένε για τις δουλειές του μέλλοντος νομίζω πως είναι λάθος. Οι πολιτικοί νομίζουν πως γνωρίζουν. Οι μαθητές μου θα βγουν στην αγορά εργασίας σε περίπου δυο δεκαετίες, ποιος μπορεί να προβλέψει τι θα συμβεί τότε. Στη βιομηχανική επανάσταση όλοι πίστευαν πως θα δουλέψουν σε εργοστάσια, αλλά αυτό δεν συνέβη τελικά. Είναι πολύ αλαζονικό να μιλάς με βεβαιότητα για το ποιες θα είναι οι δουλειές του μέλλοντος. Το μόνο που μπορούμε να πούμε σήμερα με βεβαιότητα είναι ότι οι άνθρωποι πρέπει να βρίσκουν τα δικά τους κίνητρα ζωής, να μάθουν να συνεργάζονται, να καταλάβουν πως δεν μπορούν να λειτουργούν ατομικιστικά» τονίζει ο Τομ και αναλύει τη θεωρία που οδήγησε τον ίδιο στην επιτυχία χωρίς να την επιδιώκει. Κι αυτό είναι η βάση της διδασκαλίας του.
«Επιτυχία είναι να έχεις καλές σχέσεις, να ξυπνάς χαρούμενος το πρωί για να πας στη δουλειά. Το κίνητρό σου μπορεί να είναι να πας στη δουλειά για να βγάλεις απλώς χρήματα και να μπορείς να πληρώσεις τους λογαριασμούς σου. Δεν μπορείς να ξεκινήσεις την εκπαίδευση των παιδιών έχοντας κατά νου αυτή την εξέλιξη, ακόμη κι η κόρη μου που είναι 24 ετών σήμερα, συνεχίζει να εξερευνά τον εαυτό της και τον κόσμο πριν αποφασίσει τι επαγγελματικό δρόμο θα ακολουθήσει. Δεν υποστηρίζω πως οι άνθρωποι δεν πρέπει να είναι παραγωγικοί, το αντίθετο θα έλεγα, αλλά όχι απλώς για να πληρώσουν τους λογαριασμούς τους. Τι απίστευτο ξόδεμα ζωής είναι αυτό;».
Πώς αντιμετωπίζεις πρακτικά ένα παιδί ζωηρό, που δεν είναι διατεθειμένο να υπακούσει σε κανέναν κανόνα, είναι η επόμενη ερώτησή μου.
«Δεν χρειάζεται καν να του πω κάτι, δεν είναι το σχολείο ένα μέρος στο οποίο οι ενήλικες θα πουν στα παιδιά τι να κάνουν, διότι αυτό δεν είναι δημοκρατικό, δεν περιμένω να υπακούσουν. Λέμε ''''όχι'''' και βάζουμε όρια σε θέματα βίας, αλλά με συμφωνίες και κανόνες που δημιουργούν τα ίδια τα παιδιά. Δεν λέω ''''όχι δεν χτυπάμε'''', απλώς τους θυμίζω τη συμφωνία που κάναμε.
Μόλις φθάνουν τα παιδιά στο σχολείο, το πρώτο που σκέφτομαι είναι πώς θα ψυχαγωγηθούν κι έτσι δημιουργώ το κατάλληλο περιβάλλον μέσα κι έξω από το σχολείο με τα κατάλληλα υλικά και τα αφήνω να παίξουν, παρατηρώντας διακριτικά από απόσταση. Εμφανίζομαι όταν δείχνουν πως χρειάζονται οπωσδήποτε βοήθεια. Τα ενθαρρύνω να αγωνιστούν, να κάνουν πολλά λάθη, γιατί αυτό είναι το μυστικό της επιτυχίας» λέει και αναφέρεται σε ένα από τα πολλά τέτοια περιστατικά που έχει αντιμετωπίσει:
«Έβλεπα ένα κοριτσάκι να προσπαθεί να φτιάξει μια κατασκευή και να αποτυγχάνει ξανά και ξανά. Δεν αντέδρασα και όταν την είδα να φεύγει απογοητευμένη από το σχολείο, είναι αλήθεια πως ένιωσα άσχημα. Υστερα από λίγες μέρες ξαναπροσπάθησε και τα κατάφερε περίφημα μόνη της. Εδειξε μεγάλη ικανοποίηση και στη συνέχεια κατέστρεψε με ευκολία αυτό που έκανε, γιατί έτσι κάνουν όλα τα παιδιά! Φτιάχνουν ένα παζλ με κόπο και όταν τελειώσουν το διαλύουν! Ο μόνος στόχος είναι να παίξουν και έτσι μαθαίνουν. Οι γονείς πολλές φορές θέλουν να φέρει στο σπίτι το παιδί μια όμορφη ζωγραφιά ή κάτι άλλο ωραίο που δημιούργησε. Στο δικό μου σχολείο οι γονείς έχουν μάθει πως αυτό δεν έχει καμιά σημασία. Για το παιδί έχει σημασία να του πεις τη στιγμή που το έφτιαξε πως είναι πολύ όμορφο, να το επιβραβεύσεις».
Διεθνούς φήμης εκπαιδευτικοί, συνολικά τριάντα ομιλητές από 15 χώρες και 4 ηπείρους, μετέχουν στο πρώτο διεθνές συνέδριο για το παιχνίδι στην προσχολική ηλικία, το οποίο ξεκίνησε χθες στο Σεράφειο Κέντρο Αθλητισμού, Πολιτισμού και Καινοτομίας στην Αθήνα και θα ολοκληρωθεί αύριο. Εμπνευστές και διοργανωτές του συνεδρίου είναι οι ιδιοκτήτες του σχολείου της Dorothy Snot, Γιάννης Γιαννούδης και Ντανιέλα Κράλλη.
«Δημιουργήσαμε αυτό το σχολείο όταν ψάχναμε πριν από περίπου μια δεκαετία ένα καλό σχολείο, όπου το παιδί μας θα ένιωθε ελεύθερο και τότε όσο κι αν ακούγεται αυτό αλαζονικό πήραμε την απόφαση να φτιάξουμε το δικό μας σχολείο» λέει ο κ. Γιαννούδης, τον οποίο συναντώ λίγα λεπτά μετά την έναρξη του συνεδρίου σε μια ιδιαίτερα χαρούμενη ατμόσφαιρα με παιδιά να τραγουδούν και να παίζουν κρουστά, ενώ ο συντονιστής βρίσκεται στη σκηνή χωρίς παπούτσια, με βερμούδα και καπέλο. Πρόκειται για τον πρόεδρο της Εκτελεστικής Επιτροπής της διεθνούς οργάνωσης παιχνιδιού Μeynell Walter. «Το πιο σημαντικό είναι να φέρεσαι στα παιδιά με σεβασμό» τονίζει ο κ. Walter και εξηγεί: «Το γεγονός πως ο δάσκαλος είναι ενήλικας δεν σημαίνει πως θα πρέπει να επιβάλει στα παιδιά τι πρέπει να κάνουν. Τα παιδιά πρέπει να κάνουν αυτό που θέλουν, όπως θέλουν και ο ενήλικας πρέπει να είναι δίπλα τους για να τα υποστηρίξει και να τα σεβαστεί. Γιατί το θέμα δεν είναι να νιώσει καλά ο ενήλικας, αλλά το παιδί. Οταν τα παιδιά παίζουν, μαθαίνουν. Δεν υπάρχει λόγος να βάζουμε καλούπια, αλλά να τα αφήσουμε να ανακαλύψουν μόνα τους τον κόσμο, να αφήσουμε να αναπτυχθούν η περιέργεια και η φαντασία τους. Τα παιδιά μαθαίνουν αυτά που τα ίδια χρειάζονται να μάθουν».
Όλοι οι μετέχοντες διαθέτουν σπουδαία εμπειρία στα περίφημα σχολεία «playday», δηλαδή σχολεία παιχνιδιού προσχολικής ηλικίας, μια τάση που κερδίζει διαρκώς έδαφος σε όλο τον κόσμο, καθώς θέτει τα θεμέλια για μια υγιή ενήλικη ζωή ανθρώπων με έμπνευση, ελευθερία, κριτική σκέψη και αυτοσεβασμό.
«Η διαδικασία της μάθησης είναι μια μαγική διαδικασία, ένα παιχνίδι», λέει η δημοφιλής Σουηδή παιδαγωγός Suzzane Axelsson και αναφέρει πως «όλοι παίζουμε, όποια δουλειά κι αν κάνουμε. Οι ερευνητές, οι επιστήμονες, οι δημοσιογράφοι, όλοι παίζουν με ιδέες, με λέξεις, με πειράματα. Δεν μαθαίνουμε πώς να περπατάμε και πώς να μιλάμε, αυτά συμβαίνουν φυσικά. Από τη στιγμή που αρχίζει η διαδικασία της εκπαίδευσης προσπαθούμε να μάθουμε μηχανικά κι όχι να κατανοήσουμε πώς μαθαίνουμε. Η φαντασία εξαρτάται από τη γνώση που έχουμε για κάτι, έτσι κι όταν παίζεις μαθαίνεις και μαθαίνεις παίζοντας. Ετσι καταλαβαίνεις μέσα από απτά γεγονότα τη γνώση.
Επιτυχία ενός δασκάλου είναι να μπορέσει να κάνει τον χρόνο να περνά εποικοδομητικά και ευχάριστα σαν να μην υπάρχει χρόνος. Όταν κάπου περνάς καλά, δεν κοιτάς το ρολόι, όταν τα παιδιά παίζουν η αίσθηση του χρόνου χάνεται - αυτό θέλουμε να κάνουμε και στα σχολεία αυτά».
«Έχουμε το χρέος να δείξουμε στις κοινωνίες ότι το σχολείο μπορεί να γίνει ένα εκπληκτικό στάδιο στις ζωές μας κι όχι μια εμπειρία που για πολλούς είναι αρνητική. Να δείξουμε πώς να προσεγγίσουμε τα παιδιά και τον κόσμο τους. Πρέπει να αφήσουμε πίσω τη ρουτίνα και το κατεστημένο της εκπαίδευσης που υπαγορεύει θρανία, πίνακες, κουδούνι, κανόνες που δεν αλλάζουν γιατί πάντα αυτοί υπήρχαν» καταλήγει ο Βρετανός παιδαγωγός Greg Botrill.
*Το άρθρο δημοσιεύτηκε στον Φιλελεύθερο στις 12 Απριλίου 2019.
