Του Αλέξανδρου Σκούρα
Ο Τζον Μάκι, ιδρυτής των WholeFoods που είναι από τις πιο επιτυχημένες αλυσίδες σούπερ μάρκετ στον κόσμο, πιστεύει ότι «μία υγιής κοινωνία βασίζεται σε τρεις πυλώνες: τις επιχειρήσεις, το κράτος, και την κοινωνία των πολιτών ή αλλιώς τις μη-κερδοσκοπικές εταιρίες». Η χώρα μας είναι προβληματική στον πρώτο πυλώνα, σχεδόν ανύπαρκτη στον τρίτο και όλα αυτά λόγω του μεγέθους και του τρόπου λειτουργίας του δεύτερου (δηλαδή του κράτους). Επειδή πλησιάζουν εκλογές, και οι πολίτες θα έχουν την ευκαιρία να υπενθυμίσουν στους πολιτικούς ποιοι είναι τα πραγματικά αφεντικά σε μία δημοκρατία, κρίνω πως είναι χρήσιμη η αναφορά τριών projects για την ελληνική κοινωνία των πολιτών της επόμενης δεκαετίας.
1. Η ελληνική ACLU
Κατά τη διάρκεια του 2018, το ΚΕΦίΜ του οποίου προεδρεύω, συνέδραμε στη νομική υπεράσπιση της συγγραφέως Σώτης Τριανταφύλλου. Η συνδρομή μας αυτή, πέρα από τη σύσταση δύο εξαιρετικών νομικών, τον Αθανάσιο Αναγνωστόπουλο και τον Κωνσταντίνο Καλλίρη, τους οποίους και προτείναμε στην Σώτη, ήταν και οικονομική καθώς καλύψαμε ένα σημαντικό μέρος των νομικών εξόδων. Η επιλογή μας αυτή δεν είχε να κάνει με την αδυναμία της συγγραφέως να καλύψει το οποιοδήποτε κόστος αλλά με την ανάγκη να ενεργήσουμε ως φορέας της κοινωνίας των πολιτών υπέρ του δικαιώματος της συγγραφέως στην ελεύθερη έκφραση.
Η επιλογή της ενεργής ανάμειξης στη συγκεκριμένη δικαστική διαμάχη δεν έγινε μετά από κάποια επιφοίτηση του φιλελεύθερου πνεύματος που μας διακατέχει αλλά μιμούμενη τον δικαστικό ακτιβισμό που εδώ και αρκετές δεκαετίες εφαρμόζουν στις ΗΠΑ και άλλα μέρη του κόσμου οργανισμοί όπως η ACLU (Αμερικανική Ένωση Πολιτικών Δικαιωμάτων). Η ύπαρξη ενός τέτοιου φορέα θα μπορούσε να έχει πολύ μεγάλο αντίκτυπο στην πολιτική και νομική ζωή της χώρας μας καθώς θα μπορούσε με διάρκεια και συνέπεια να υπερασπίζεται τα δικαιώματα επώνυμων και ανώνυμων πολιτών που είτε φοβούνται είτε δεν έχουν αρκετούς πόρους για να υπερασπιστούν τους εαυτούς τους. Μειονότητες, πολιτικοί αντιφρονούντες, και θύματα απολυταρχικών πρακτικών του κράτους θα είχαν έναν σταθερό σύμμαχο στον αγώνα για τη δικαιοσύνη.
Φυσικά, δεν ισχυρίζομαι ότι σήμερα δεν υπάρχει τέτοιου είδους δραστηριότητα στην Ελλάδα. Τα παραδείγματα νομικών που αναλαμβάνουν την υπεράσπιση των πολιτών σε τέτοιου είδους υποθέσεις είναι αρκετά. Αυτό που λείπει είναι η θεσμική συγκρότηση, η συνέπεια, και οι οικονομίες κλίμακας που θα μπορούσαν να δημιουργηθούν αν υπήρχε η Ελληνική Ένωση Πολιτικών Ελευθεριών.
2. Παρατηρητήριο Κρατικής Σπατάλης
Ο τίτλος μπορεί να τα λέει όλα όμως καλό είναι να γνωρίζουν οι κυβερνήτες μας ότι τους παρακολουθούμε στενά. Είναι σαφές ότι στη χώρα μας η δουλειά ενός οργανισμού του οποίου ο σκοπός είναι να προστατεύει τα δικαιώματα των φορολογουμένων μέσω της ανάδειξης της κρατικής σπατάλης δεν θα είναι όσο εύκολη είναι για τους αντίστοιχους οργανισμούς που δρουν σε χώρες με ανοιχτή διακυβέρνηση και πρόσβαση στα απαραίτητα στοιχεία. Όμως, ακόμα και με τις αντίξοες ερευνητικά συνθήκες που επικρατούν στη δική μας γωνιά του πλανήτη, ο φόβος και μόνο της ανάδειξης περιπτώσεων κρατικής σπατάλης θα ήταν σίγουρα λόγος οι διαχειριστές δημόσιου χρήματος να είναι πιο προσεκτικοί και λιγότερο σπάταλοι.
Παραδείγματα τέτοιων οργανισμών θα βρούμε σε πολλές χώρες του πλανήτη αλλά η πιο ενδιαφέρουσα περίπτωση λέγεται Open the Books με έδρα στην πολιτεία του Ιλινόι. Ο οργανισμός αυτός από το 2011 βρίσκεται συνεχώς στο επίκεντρο του πολιτικού διαλόγου των ΗΠΑ ανακαλύπτοντας και δημοσιεύοντας σημαντικές σπατάλες όπως τα 4,5 δις δολάρια που ξόδεψε το ομοσπονδιακό κράτος των ΗΠΑ για δημόσιες σχέσεις από το 2006 έως το 2013 ή τα 20 εκατομμύρια δολάρια που ξόδεψε η πολιτεία της Βιρτζίνια για την αγορά έργων τέχνης. Σίγουρα στη χώρα μας θα υπήρχε πολύ δουλειά για έναν τέτοιο οργανισμό.
3. Πολιτικό Fact-checker
Ο όρος fact-checker, ας το πούμε ελεγκτής εγκυρότητας, περιλαμβάνει μία αρκετά μεγάλη γκάμα οργανισμών. Στη χώρα μας για παράδειγμα έχουμε την σελίδα ελληνικά hoaxes, η οποία σύμφωνα με το σχετικό site είναι «η πρώτη, και μέχρι στιγμής μοναδική, συντονισμένη προσπάθεια κατάρριψης αναληθών δημοσιευμάτων στο ιντερνέτ, αλλά και κάθε πηγή ενημέρωσης στην Ελλάδα.» Προσωπικά δηλώνω θαυμαστής της προσπάθειας που γίνεται στα hoaxes και ας έχουν στεναχωρήσει φίλους μου κατά το παρελθόν. Άλλωστε, η δουλειά τους είναι εκ φύσεως τέτοια που για να είναι παραγωγικοί κάποιους θα πρέπει να στεναχωρούν. Όμως, αφού τα hoaxes ήδη υπάρχουν και κανένας κύριος Βελόπουλος δεν μπορεί να ισχυρίζεται ότι δεν πουλούσε χειρόγραφες επιστολές του Ιησού Χριστού χωρίς κάποιος να του δείξει το σχετικό κλιπ που έφτιαξε η ομάδα των hoaxes (δείτε εδώ), μπορούμε να πούμε ότι η «αστυνόμευση» της μπαρουφολογίας στο διαδίκτυο είναι καλυμμένη προς το παρόν.
Αυτό που λείπει είναι ο έλεγχος των πολιτικών και ιδιαίτερα των προεκλογικών τους υποσχέσεων. Δεν διστάζω να παραδεχτώ ότι το 2010, μαζί με δύο εκλεκτούς συνεργάτες, δοκιμάσαμε να φτιάξουμε με ελληνική εκδοχή του Politifact το οποίο εδώ και παραπάνω από μία δεκαετία καταγράφει όλες τις προεκλογικές δεσμεύσεις των προέδρων των ΗΠΑ και κρατάει σκορ για το πόσες από αυτές υλοποίησαν, σε πόσες συμβιβάστηκαν και σε πόσες είπαν ψέματα.
Εδώ η αξιολόγηση των υποσχέσεων του Τραμπ: με μπλε (17%) όσες τήρησε, κόκκινο (11%) όσες συμβιβάστηκε, με πορτοκαλί (18%) όσες δεν τήρησε, με πράσινο (28%) όσες καθυστερεί, και μωβ (28%) όσες προωθεί αυτή τη στιγμή.
Οι συνθήκες το 2010 ήταν πολύ διαφορετικές από σήμερα. Τότε ο σκοπός μας ήταν να μετρήσουμε πόσες υποσχέσεις θα τηρούσε ο Γιώργος Παπανδρέου από το περίφημο πρόγραμμα των 100 ημερών. Όμως, η οικονομική και πολιτική κρίση που ακολούθησε σε συνδυασμό με το 1ο μνημόνιο, κατέστησαν την οποιαδήποτε προσπάθεια αυτού του είδους εκτός τόπου και χρόνου. Σήμερα ίσως οι συνθήκες να είναι πιο ώριμες, οι πολίτες πιο δύσπιστοι και η κοινωνία των πολιτών πιο ώριμη από το 2010 για κάτι τέτοιο.
