Του Νικολάου Γ. Μαλαχία *
Δεν χωράει καμία αμφιβολία, πως το πρώτο και κυρίαρχο Εθνικό Συμφέρον της χώρας μας – κατά σειρά προτεραιότητας – είναι η προάσπιση της εδαφικής μας ακεραιότητας. Αυτό αποτελεί κατά κανόνα και το κυρίαρχο ζωτικό συμφέρον όλων των κρατών, για την εξασφάλιση του οποίου αυτά (τα κράτη) είναι διατεθειμένα να προβούν ακόμη και σε πολεμική αναμέτρηση.
Είναι επίσης φανερό, κατά το τελευταίο κυρίως διάστημα, ότι σύσσωμος σχεδόν ο πολιτικός κόσμος της Τουρκίας (και όχι μόνο η κυβέρνηση Ερντογάν) τάσσεται ανοιχτά υπέρ της διεκδίκησης εδαφών μας στο Αιγαίο και όχι μόνον. Σε πολλές περιπτώσεις μάλιστα η ρητορική της αντιπολίτευσης είναι πιο ισχυρή -προς αυτή την κατεύθυνση - σε σχέση με την αντίστοιχη κυβερνητική, γεγονός που δεν αφήνει περιθώρια αισιοδοξίας για το μέλλον.
Για την εξασφάλιση λοιπόν της εδαφικής μας ακεραιότητας, θα πρέπει η Ελληνική Πολιτεία να λαμβάνει όλα τα απαραίτητα μέτρα, ούτως ώστε οποιαδήποτε εν δυνάμει Τουρκική εχθρική ενέργεια αφενός να υπόκειται σε ισχυρή αποτροπή και ανάσχεση, αφετέρου να μπορεί να αντιμετωπιστεί με επιτυχία επί του πεδίου της μάχης.
Η «αιχμή του δόρατος» των Τουρκικών Ενόπλων Δυνάμεων στο Αιγαίο είναι το Τουρκικό ναυτικό, το οποίο συνεχώς αναβαθμίζεται με την προσθήκη νέων (εγχώριας κυρίως κατασκευής) σκαφών επιφανείας, υποβρυχίων καθώς και εναέριων μέσων (συμπεριλαμβανομένων UAVs). Για να στεφθεί με επιτυχία οποιαδήποτε επιχείρηση στο Αρχιπέλαγος (πχ αμφίβια ενέργεια σε συνδυασμό με αεροκίνηση), θα πρέπει το Τουρκικό ναυτικό να εξασφαλίσει σε δεδομένο χρόνο τον θαλάσσιο έλεγχο, αποστερώντας την δυνατότητα αυτή από το Πολεμικό μας Ναυτικό.
Εάν δεν επιτευχθεί αυτό, η επιχείρηση θα είναι καταδικασμένη σε αποτυχία, αφού το Πολεμικό Ναυτικό μας (σε συνεργασία με την ΠΑ και τον ΣΞ) αφενός θα απομονώσει/αποκόψει τις εχθρικές δυνάμεις και αφετέρου θα μεταφέρει απρόσκοπτα τις απαραίτητες ενισχύσεις απο άλλα σημεία της Ελληνικής επικράτειας. Από τα παραπάνω καθίσταται σαφές, πως ένας από τους κύριους άξονες (αν όχι ο κυριότερος) της αποτρεπτικής μας δυνατότητας στο Αιγαίο, είναι και πρέπει να παραμείνει η ναυτική κυριαρχία.
Αποτελεί ενθαρρυντικό νομίζω γεγονός, πως - εκτός απο την στρατιωτική ηγεσία- και το σύνολο του πολιτικού κόσμου αλλά και οι Έλληνες πολίτες στην πλειοψηφία τους έχουν πεισθεί πως υπάρχει άμεση ανάγκη ενίσχυσης του Πολεμικού Ναυτικού μας. Όπως εξηγήθηκε και παραπάνω, το Πολεμικό Ναυτικό αποτελεί την πρώτη και κύρια αμυντική συνιστώσα (οι άλλες είναι η ΠΑ και ο ΣΞ) που έχει την δυνατότητα απόκτησης και διατήρησης του θαλασσίου ελέγχου στο Αιγαίο, απαραίτητη προϋπόθεση για την αντιμετώπιση οποιασδήποτε εχθρικής ενέργειας στο Αρχιπέλαγος.
Τι μέσα όμως απαιτούνται στο σύγχρονο αυτό θαλάσσιο πεδίο μάχης για την επίτευξη ενός τέτοιου σκοπού; Είναι άραγε αρκετή η απόκτηση ενός μικρού αριθμού σκαφών υψηλής επιχειρησιακής αξίας και εμβληματικού χαρακτήρα (πχ αντιαεροπορικών φρεγατών); Θα μπορούσε πχ το δόγμα του «πλοίου – φόβητρου», όπως ήταν το Θ/Κ Γ. ΑΒΕΡΩΦ ή το Θ/Κ BISMARK, να έχει κάποια καθοριστική συμβολή στο σύγχονο περιβάλλον επιχειρήσεων του Αιγαίου; Αν όχι, τι άλλα μέσα και δυνατότητες απαιτούνται;
Θα προσπαθήσω στη συνέχεια να εκφράσω την προσωπική μου άποψη πάνω σε αυτά τα ερωτήματα, με την ιδιότητα του απόστρατου μάχιμου αξιωματικού ΠΝ και νυν μέλους της ακαδημαϊκής κοινότητας στον τομέα της αμυντικής τεχνολογίας.
Η ναυτική κυριαρχία στο Αιγαίο, αντιστοιχεί σε συγκεκριμένες – επιμέρους - δυνατότητες, στις οποίες το Πολεμικό Ναυτικό (με την συνδρομή της ΠΑ και του ΣΞ) θα πρέπει σε κάθε περίπτωση να υπερτερεί. Εάν εξασφαλιστεί αυτό, η πιθανότητα επιτυχίας οποιασδήποτε εχθρικής ενέργειας μειώνεται, ενώ παράλληλα αυξάνεται η αποτρεπτική ισχύς των Ενόπλων Δυνάμεών μας. Εκτιμάται ότι η Τουρκία δεν θα προβεί σε επιθετική ενέργεια, εάν η προϋπολογισμένη πιθανότητα επιτυχίας δεν είναι τουλάχιστον 50%, εάν όχι περισσότερο.
Εάν η χώρα μας κατορθώσει – μέσω κατάλληλων μέσων / δογμάτων / τακτικών και ισχυρού συστήματος Διοίκησης, Ελέγχου, Επικοινωνιών και Συλλογής Πληροφοριών (INTEL) – να αποκτήσει και να διατηρήσει υπέρτερες δυνατότητες στους παρακάτω τομείς σε σχέση με την Τουρκία στο Αιγαίο, πιστεύω ακράδαντα ότι θα έχει κάνει ένα ζωτικής σημασίας και καθοριστικό βήμα στο κεφαλαιώδες θέμα της αποτροπής και της ανάσχεσης:
Α. Απόκτηση τακτικής εικόνας. Αφορά πρωτίστως στην απόκτηση της συνολικής τακτικής εικόνας επιφανείας σε πραγματικό χρόνο στο Αιγαίο συμπεριλαμβανομένης της εικόνας αέρος (τουλάχιστον σε τοπικό επίπεδο και με έμφαση σε στόχους, όπως πχ ελικόπτερα, UAVs και αεροσκάφη διώξεως - βομβαρδισμού μεμονωμένα ή σε σχηματισμούς). Η απόκτηση τακτικής εικόνας σε ένα σύγχρονο περιβάλλον επιχειρήσεων (και με βάση τις αρχές της δικτυοκεντρικής άμυνας) υλοποιείται μέσω της σύζευξης δεδομένων (data fusion) από διάφορα συστήματα αισθητήρων, σταθερά και κινητά (πχ παράκτιο σύστημα επιτήρησης στα νησιά, πλοία επιφανείας, εναέρια μέσα, UAVs κλπ. Σε αυτό το σημείο θα πρέπει να επισημανθεί η προσπάθεια που καταβάλλουν οι Τουρκικές ΕΔ, κυρίως μέσω των UAVs, να ακυρώσουν το εγγενές μειονέκτημα ελλιπούς τακτικής εικόνας λόγων των νεκρών τομέων ραντάρ που δημιουργούνται από την πληθώρα των ελληνικών νησιών και βραχονησίδων.
Η μη αποτελεσματική αντιμετώπιση των Τουρκικών UAVs (οπλισμένων ή μη), ιδιαίτερα κατά την περίοδο των επιχειρήσεων, είναι δυνατόν να προκαλέσει σημαντικές απώλειες στις Ένοπλες Δυνάμεις μας.
Β. Στοχοποίηση. Αφορά στην εξασφάλιση/παροχή των κατάλληλων δεδομένων (κυρίως στοιχείων θέσης – ταχύτητας των στόχων) στα οπλικά συστήματα, προκειμένου αυτά να βάλλουν με αποδεκτή / καταστρεπτική ακρίβεια. Κατά κανόνα η στοχοποίηση σήμερα υλοποιείται με έναν συνδυασμό κατάλληλων ραντάρ, ηλεκτροοπτικών συστημάτων, ή και SONAR (στην περίπτωση των υποβρυχίων).
Γ. Προσβολή. Η προσβολή των εχθρικών στόχων μπορεί γενικά να γίνει με διάφορους συνδυασμούς όπλων και από διάφορους φορείς. Προϋποθέτει δε να έχουν ολοκληρωθεί οι φάσεις της απόκτησης τακτικής εικόνας και στοχοποίησης.
Παρουσιάζει ακόμη ενδιαφέρον το γεγονός, πως εντός του ιδιαίτερου γεωγραφικού περιβάλλοντος του Αιγαίου, με την πληθώρα νησιών και βραχονησίδων, υφίσταται μια αρκετά μεγάλη γκάμα δυνατοτήτων αναφορικά με την προσβολή των εχθρικών δυνάμεων. Από πλευράς Πολεμικού Ναυτικού θα μπορούσε να περιλαμβάνει μεταξύ των άλλων (εφόσον γίνουν οι απαραίτητοι συμπληρωματικοί εξοπλισμοί) και τα εξής όπλα:
Κατευθυνόμενα βλήματα κατά πλοίων επιφανείας (πχ EXOCET, HARPOON), βαλλόμενα από φρεγάτες, ΤΠΚ και συστοιχίες ξηράς.
Κατευθυνόμενα βλήματα μικρού βεληνεκούς (πχ HELLFIRE, SPIKE) βαλλόμενα από ταχύπλοα περιπολικά σκάφη, σκάφη ανορθοδόξου πολέμου, ελικόπτερα ή/και οπλισμένα UAVs.
Πυροβόλα σκαφών επιφανείας και ανορθοδόξου πολέμου.
Τορπίλες υποβρυχίων.
Μη-επανδρωμένα ταχύπλοα σκάφη (πχ τεχνολογίας wave piercing) με πολεμική κεφαλή (warhead) και λίαν υψηλές ταχύτητες (άνω των 60 κόμβων).
Δ. Ηλεκτρονικός Πόλεμος. Αφορά στην προσπάθεια εκμεταλεύσης του ηλεκτρομαγνητικού φάσματος από τις Ένοπλες Δυνάμεις μας και παράλληλα αποστέρησης από τον αντίπαλο της δυνατότητας να το εκμεταλλευτεί εκείνος επιχειρησιακά.
Περιλαμβάνει αφενός μεν παθητικά συστήματα που «υποκλέπτουν» και αναλύουν την εκπεμπόμενη από τον αντίπαλο ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία (πχ ESM) καθώς και ενεργητικά συστήματα (παρεμβολείς) που έχουν ως σκοπό την εξουδετέρωση των αισθητήρων και συστημάτων επικοινωνιών του αντιπάλου. Εκτός από τις ναυτικές μονάδες, συστήματα ΗΝ πολέμου (μεγαλύτερης ισχύος/αποτελεσματικότητας) θα μπορούσαν να εγκατασταθούν και σε συγκεκριμένα νησιά, δημιουργώντας – όταν απαιτηθεί – ένα εξαιρετικά δυσχερές περιβάλλον για τον αντίπαλο, σχετικά με την εκμετάλλευση του ηλεκτρομαγνητικού φάσματος.
Διαπιστώσεις – συμπεράσματα
Η αποδεδειγμένη (από τον καιρό της ειρήνης) ικανότητα απόκτησης και διατήρησης του θαλασσίου ελέγχου από το Πολεμικό Ναυτικό μας στο Αιγαίο σε περίοδο εχθροπραξιών, θα αποτελούσε έναν ιδιαίτερα σημαντικό παράγοντα αποτροπής. Για τον σκοπό αυτό το Πολεμικό Ναυτικό μας (σε συνεργασία με την ΠΑ και τον ΣΞ ) θα πρέπει να υπερτερεί σε σχέση με το Τουρκικό ναυτικό, στους τομείς της απόκτησης τακτικής εικόνας, στοχοποίησης, προσβολής στόχων καθώς και ΗΝ πολέμου.
Στο περιβάλλον επιχειρήσεων του Αιγαίου και με την σύγχρονη τεχνολογία, οι δυνατότητες αυτές δεν είναι δυνατόν να υλοποιηθούν από έναν περιορισμένο αριθμό μονάδων/συστημάτων, ακόμη και εάν αυτά διαθέτουν αυξημένες δυνατότητες (όπως πχ συνέβη με την κυρίαρχη παρουσία του Θ/Κ ΑΒΕΡΩΦ στους Βαλκανικούς πολέμους). Αντίθετα, απαιτείται συνεργασία / διαλειτουργικότητα απο μια μεγαλύτερη γκάμα φορέων/συστημάτων, ο συνδυασμός των οποίων θα δώσει την συνολικά απαιτούμενη αμυντική / καταστρεπτική δυνατότητα (κατά τα πρότυπα του σύγχρονου δόγματος της δικτυοκεντρικής άμυνας).
Είναι φανερό πως για την μεγιστοποίηση της αποτρεπτικής ισχύος της χώρας μας από τον καιρό της ειρήνης και στο πλαίσιο της λειτουργίας της ανάσχεσης, αρκετοί (αν όχι οι περισσότεροι) από τους φορείς που θα παρέχουν τις δυνατότητες απόκτησης τακτικής εικόνας-στοχοποίησς-προσβολής- ΗΝ πολέμου στο Αιγαίο δεν θα πρέπει να είναι εύκολα εντοπίσιμοι / εξουδετερώσιμοι απο τον αντίπαλο. Διαφορετικά, αυτός θα μπορεί να σχεδιάσει εκ των προτέρων και εκ του ασφαλούς την εξουδετέρωση των φορέων αυτών, προδιαγράφοντας μια θετική έκβαση για την επιθετική του ενέργεια. Τέτοιοι φορείς – που γενικά δεν είναι εύκολα εντοπίσιμοι / εξουδετερώσιμοι – μπορεί να είναι:
Παράκτια ταχύπλοα περιπολικά τεχνολογίας stealth.
Ταχύπλοα σκάφη ανορθοδόξου πολέμου (μπορεί να φέρουν και κατευθυνόμενα βλήματα).
Μη επανδρωμένα εναέρια οχήματα / UAVs (μπορεί να φέρουν και κατευθυνόμενα βλήματα).
Μη επανδρωμένα σκάφη / USVs (μπορεί να φέρουν και οπλισμό ή κεφαλή μάχης).
Επάκτιες κινητές συστοιχίες κατευθυνομένων βλημάτων και συστημάτων ΗΝ πολέμου.
Επίλογος
Ανεξάρτητα από την οικονομική κρίση που ταλανίζει την χώρα μας σχεδόν μια δεκαετία τώρα, η εκάστοτε πολιτική εξουσία θα πρέπει να λάβει υπόψη της ότι για την εξασφάλιση της ναυτικής κυριαρχίας στο Αιγαίο, που αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση αποτελεσματικής αποτροπής και ανάσχεσης, δεν αρκεί η απόκτηση ενός αριθμού ναυτικών μονάδων, όσο ικανές και αν είναι αυτές. Απαιτείται αντίθετα ο επαναπροσδιορισμός της δομής δυνάμεων καθώς και των συναφών δογμάτων / τακτικών , ούτως ώστε να αποκτηθούν οι απαραίτητες δυνατότητες αποτροπής και ανάσχεσης. Η εποχή όπου κάποιες – εμβληματικού χαρακτήρα – μονάδες (όπως πχ το Θ/Κ ΑΒΕΡΩΦ) ήταν σε θέση να ανατρέψουν το ισοζύγιο ναυτικής ισχύος έχει περάσει ανεπιστρεπτί.
Το σύγχρονο Θ/Κ ΑΒΕΡΩΦ για το Πολεμικό Ναυτικό μας θα ήταν σήμερα ένα σύνολο δυνατοτήτων, προερχόμενες από δίκτυα, πλοία, εναέρια μέσα, συστήματα θαλάσσιας επιτήρησης, επάκτιες συστοιχίες κατευθυνόμενων βλημάτων και συστημάτων ΗΝ πολέμου. Και όλα αυτά ενισχυμένα στον μέγιστο βαθμό με την ικανότητα και τη ναυτοσύνη των στελεχών του Πολεμικού μας Ναυτικού.
Τέλος, για την αποτελεσματική ναυτική παρουσία, προβολή ισχύος και εξασφάλιση των κυριαρχικών μας δικαιωμάτων στην Ανατολική Μεσόγειο, είναι απαραίτητα πλοία και μέσα αυξημένων ικανοτήτων (κυρίως στην αεράμυνα και τον ανθυποβρυχιακό πόλεμο) καθώς και επιπλέον δυνατότητες σε συνεργασία τόσο με την Κυπριακή Δημοκρατία όσο και με άλλα συμμαχικά κράτη της περιοχής.
* Ο Νικόλαος Μαλαχίας αποφοίτησε από την Σχολή Ναυτικών Δοκίμων το 1986 και είναι Πλοίαρχος Π.Ν. (ε.α.). Επίσης είναι πτυχιούχος του Naval Postgraduate School των ΗΠΑ (MSc in Electrical Engineering), του Εθνικού Μετσοβίου Πολυτεχνείου (Ηλεκτρολόγος μηχανικός και μηχανικός Η/Υ) και της Ναυτικής Σχολής Πολέμου του Π.Ν. Είναι ακόμη συγγραφέας τριών βιβλίων σχετικών με την τεχνολογία ραντάρ, ηλεκτροοπτικών συστημάτων, και υποβρύχιας ακουστικής. Σήμερα δραστηριοποιείται στον ακαδημαϊκό τομέα, ενώ κατά το παρελθόν έχει διατελέσει και στέλεχος ελληνικής αμυντικής βιομηχανίας.
