Την εκτίμηση ότι δεν πρέπει να περιμένουμε ανάκαμψη της ελληνικής οικονομίας πριν το καλοκαίρι, καθώς επίσης ότι η πανδημία θα δοκιμάσει και φέτος τη βαριά μας «βιομηχανία», τον τουρισμό, εκφράζει στο liberal.gr ο γνωστός αναλυτής του Iνστιτούτου Μπρίγκελ, Ζολτ Ντάρβας.
Επισημαίνει ότι η Ελλάδα θα είναι πραγματικά τυχερή, αν ο μαζικός εμβολιασμός στην Ευρώπη έχει προχωρήσει ως το καλοκαίρι σε τέτοιο βαθμό, ώστε οι τουρίστες να αρχίσουν ξανά τα ταξίδια στο εξωτερικό. Επειδή όμως και η φετινή σεζόν θα κινηθεί χαμηλά, τοποθετεί την επιστροφή της ελληνικής οικονομίας στα προ κρίσης επίπεδα στο 2022-2023.
Mιλά επίσης για τις προκλήσεις της παγκόσμιας οικονομίας, για τη διεύρυνση των ανισοτήτων, το πώς θα εμβολιαστούν τα δισεκατομμύρια πληθυσμού του αναπτυσσόμενου κόσμου, τις μεγάλες αλλαγές που θα συγκλονίσουν ολόκληρους κλάδους, τον τεράστιο αριθμό εργαζομένων που αναπόφευκτα θα μείνει χωρίς δουλειά και το τεράστιο στοίχημα επανεκπαίδευσής τους για να βρουν εργασία. Υπολογίζει μάλιστα ότι η πανδημία θα κοστίσει στην παγκόσμια οικονομία 37 τρισ. δολάρια ως το 2025. Είναι η απώλεια της ανάπτυξης σε σχέση με αυτήν που θα είχαμε αν δεν προέκυπτε η πανδημία.
Συνέντευξη στον Γιώργο Φιντικάκη
- Ποιες οι εκτιμήσεις σας για το 2021; Θα είναι η χρονιά της ισχυρής ανάκαμψης για την παγκόσμια οικονομία;
Τα καλά νέα είναι ότι παρά τις παλαιότερες εκτιμήσεις ειδικών ότι τα πρώτα εμβόλια θα έρθουν στα μέσα του 2021, εντούτοις έχουν ήδη εγκριθεί εμβόλια τριών δυτικών φαρμακευτικών εταιρειών, έχουν ξεκινήσει μαζικοί εμβολιασμοί και αναμένονται σύντομα επιπλέον δύο εμβόλια.
Ο εμβολιασμός όμως εξελίσσεται με αργούς ρυθμούς στην Ευρώπη και θα χρειασθούν αρκετοί μήνες μέχρι να είναι διαθέσιμη μια επαρκή ποσότητα δόσεων. Την ίδια στιγμή, η νέα μετάλλαξη της COVID-19 που εμφανίστηκε στη Βρετανία, μπορεί να πλήξει και άλλες ευρωπαϊκές χώρες, επομένως συνεχιζόμενα lockdowns κρατούν πίσω την οικονομία.
Σαν αποτέλεσμα, η ανάπτυξη θα είναι αδύναμη κατά τους πρώτους 3-5 μήνες του νέου έτους και γι? αυτό το λόγο οι τιμές των μετοχών ενδέχεται να αντιμετωπίσουν αρνητικές εκπλήξεις. Αλλά συνολικά αναμένω ότι ο εμβολιασμός θα αποκτήσει μια δική του ορμή και η εικόνα θα βελτιωθεί σημαντικά το καλοκαίρι, με τον τουρισμό να επανεκκινεί. Εφόσον επομένως τα εμβόλια αποδειχθούν αποτελεσματικά έναντι όλων των νέων μεταλλάξεων της COVID-19, τότε το καλοκαίρι του 2021 μπορεί να αποτελέσει το σημείο καμπής και να σηματοδοτήσει την έναρξη μιας σταδιακής ανάκαμψης της οικονομίας.
- Σε αυτή την πορεία προς την ανάκαμψη, όπως επίσης και κατά την μετά COVID-19 εποχή, ποιες είναι οι μεγαλύτερες προκλήσεις; Τι σας ανησυχεί περισσότερο;
Καταρχήν πριν την πανδημία, η μεγαλύτερη πρόκληση παγκοσμίως ήταν η παροχή βοήθειας προς τις αναδυόμενες και αναπτυσσόμενες οικονομίες. Η έκρηξη της πανδημίας βρήκε την Δύση με ικανούς δημοσιονομικούς πόρους και ακριβώς λόγω της πρόσβασης στις μεγάλες φαρμακευτικές εταιρείες, θα καταβάλει κάθε δυνατή προσπάθεια ώστε να εμβολιάσει τους πολίτες της. Σκεφτείτε τώρα ότι ακόμη και για την Δύση, ο εμβολιασμός του μισού δυτικού πληθυσμού, δηλαδή περίπου μισού δισεκατομμυρίου ανθρώπων, αποτελεί μια τεράστια πρόκληση, που πιθανότατα θα διαρκέσει πάνω από ένα χρόνο.
Το ερώτημα είναι τι θα συμβεί με τους περίπου 7 δισεκατομμύρια ανθρώπους των αναδυόμενων και αναπτυσσόμενων χωρών, οι οποίοι διαβιούν υπό πολύ φτωχότερες συνθήκες σε χώρες με πολύ πιο αδύναμα συστήματα υγείας. Αποτελεί τεράστια ευθύνη των πιο τυχερών πλούσιων δυτικών οικονομιών να συμβάλλουν στο μαζικό εμβολιασμό του ανοχύρωτου αναπτυσσόμενου κόσμου. Αυτή είναι μια τεράστια πρόκληση.
Ένα δεύτερο βασικό θέμα αφορά την διεύρυνση των ανισοτήτων. Παλαιότερες πανδημίες είχαν οδηγήσει σε αύξηση των ανισοτήτων. Πλέον, οι επιπτώσεις της COVID-19 είναι τόσο ισχυρές, ώστε αναμένεται ακόμη μεγαλύτερη αύξηση των ανισοτήτων.
Τα στοιχεία της ευρωπαϊκής αγοράς εργασίας δείχνουν ότι εργαζόμενοι με χαμηλό μορφωτικό επίπεδο έχουν υποφέρει πολύ περισσότερο σε σχέση με εκείνους που έχουν τριτοβάθμια εκπαίδευση. Οι απώλειες θέσεων εργασίας λόγω COVID-19 στην πρώτη κατηγορία ήταν πολύ περισσότερες σε σύγκριση με όσες έχει υποστεί η δεύτερη.
Άνθρωποι με χαμηλότερα επίπεδα εκπαίδευσης έχουν συνήθως χαμηλότερα εισοδήματα και πλούτο, καθώς επίσης μικρότερη συμμετοχή στην τηλεργασία σε σχέση με τους έχοντες πανεπιστημιακά πτυχία. Επίσης το εισόδημα ατόμων με χαμηλότερο μορφωτικό επίπεδο βασίζεται σχεδόν αποκλειστικά στο μισθό τους. Τυχόν απώλεια της θέσης εργασίας τους, έχει πολύ μεγαλύτερο αντίκτυπο σε αυτούς απ? ότι για τους άλλους, οι οποίοι μπορεί να έχουν και άλλους πόρους, πέραν του βασικού τους μισθού.
Κατά συνέπεια, η πανδημία COVID-19 έχει αυξήσει την εισοδηματική ανισότητα μεταξύ πλουσίων και φτωχών ακόμη και στην Ευρώπη, όπου οι κυβερνήσεις θέτουν σε εφαρμογή μαζικά προγράμματα προστασίας της απασχόλησης. Δεύτερη λοιπόν μεγάλη πρόκληση, η βοήθεια στα φτωχότερα τμήματα της κοινωνίας.
Η τρίτη μεγάλη πρόκληση αφορά την προσαρμογή της οικονομίας στην μετά COVID-19 εποχή. Θα δούμε πολύ μεγάλες αλλαγές σε ολόκληρους κλάδους της οικονομίας, όπως αυξημένη ψηφιοποίηση και τηλεργασία και τηλεδιάσκεψη, με ωφελημένες εκείνες τις βιομηχανίες που σχετίζονται με τις συγκεκριμένες δραστηριότητες. Θα δούμε όμως περιορισμό σε ταξίδια, εκδηλώσεις και γενικά μικρότερη κινητικότητα, με χαμένους εκείνους τους τομείς που σχετίζονται άμεσα ή έμμεσα με αυτές τις δραστηριότητες. Τελικά, ένας τεράστιος αριθμός εργαζομένων θα χάσει αναπόφευκτα την δουλειά του και μια μεγάλη πρόκληση θα είναι η επανεκπαίδευση του για να βρουν θέσεις εργασίας. Η καθημερινή ζωή πολλών οικογενειών θα δυσκολέψει.
Τελευταίο αλλά όχι λιγότερο σημαντικό, αφορά την αύξηση των κινδύνων που συνδέονται με την κλιματική αλλαγή. Ακριβώς επειδή η κορυφαία από εδώ και πέρα προτεραιότητα των κρατών θα είναι να αντιμετωπίσουν τους ασθενείς λόγω COVID19 και να βελτιώσουν τις συνθήκες ζωής όσων πλήττονται από την κρίση, ως φυσιολογικό επακόλουθο, θα δοθεί μικρότερο βάρος στην καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής. Οι εκπομπές ρύπων θα αυξηθούν με κίνδυνο να επηρεαστούν πολύ σοβαρά κάποια μέρη του πλανήτη. Είναι απολύτως αναγκαίο να δράσουμε άμεσα. Ας ελπίσουμε ότι η νέα διακυβέρνηση Μπάιντεν στις ΗΠΑ θα είναι πιο συνεργατική από αυτήν την άποψη και θα σχηματίσει μια νέα συμμαχία με την Ευρώπη για την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής.
- Ποιο είναι άραγε το οικονομικό κόστος της πανδημίας; Έχετε εκτιμήσει πόσα τρισεκατομμύρια δολάρια χαμένης ανάπτυξης θα κοστίσει η COVID στην παγκόσμια οικονομία;
Η εκτίμησή μου έχει γίνει με τον παρακάτω τρόπο. Καταρχήν, προβάλλοντας την γραμμή της τάσης με την οποία αυξάνονταν ο παγκόσμιος ρυθμός ανάπτυξης την περίοδο 2011-2019 στην περίοδο 2020-2025. Εκτιμώ ότι ξεχάσαμε το ΑΕΠ λόγω της πανδημίας με τον ακόλουθο τρόπο. Είναι ένα λογικό σενάριο το οποίο μας δείχνει πως θα είχε αναπτυχθεί το παγκόσμιο ΑΕΠ κατά την επόμενη πενταετία, εφόσον δεν είχε ξεσπάσει η κρίση της πανδημίας. Συγκρίνοντας την ανάπτυξη που θα ακολουθούσε φυσιολογικά ο πλανήτης, χωρίς την COVID-19, με τις τελευταίες προβλέψεις του ΔΝΤ για την περίοδο 2020-2025, προκύπτουν ενδιαφέροντα συμπεράσματα.
Η σύγκριση μας δείχνει ότι το 2020 η παγκόσμια ανάπτυξη είναι περίπου 8% μικρότερη από εκείνη που θα είχαμε αν δεν είχε προκύψει η πανδημική κρίση. Το ακόμη πιο ενδιαφέρον είναι μέχρι και το 2025 θα συνεχίσουμε να έχουμε απώλειες γύρω στο 5%. Σε απόλυτα νούμερα όλα αυτά μεταφράζονται σε χαμηλότερη ανάπτυξη κατά 7,18 τρισεκατομμύρια δολάρια το 2020 σε σχέση με αυτήν που θα βίωνε ο πλανήτης χωρίς την COVID, 6,2 τρισ. το 2021, 5,87 τρισ, το 2022, 5,81 τρισ. το 2023, 5,94 τρισ το 2024 και 6,18 τρισ. το 2025.
- Ποια είναι η πρόβλεψή σας για την Ελλάδα; Το 2021 θα είναι μια χρονιά ισχυρής ανάκαμψης;
Για τους λόγους που ανέφερα στην πρώτη σας ερώτηση, δεν αναμένω μια γρήγορη ανάκαμψη κατά το πρώτο εξάμηνο του έτους. Η Ελλάδα θα είναι πραγματικά τυχερή, αν ο μαζικός εμβολιασμός στην Ευρώπη έχει προχωρήσει ως το καλοκαίρι σε τέτοιο βαθμό, ώστε οι τουρίστες να αρχίσουν ξανά τα ταξίδια στο εξωτερικό.
Ωστόσο, υπάρχουν ακόμη πολλά ερωτήματα. Για παράδειγμα, θα απαιτείται πιστοποιητικό εμβολιασμού και το φετινό καλοκαίρι για τα διεθνή ταξίδια; Το πιθανότερο είναι πως ναι.
Ενώ λοιπόν μέχρι το καλοκαίρι θα έχουν πιθανότατα επανεκκινήσει τα ταξίδια στο εξωτερικό, εντούτοις η φετινή τουριστική σεζόν θα κινηθεί σε πολύ χαμηλότερους ρυθμούς έναντι των προηγούμενων ετών. Γι' αυτόν ακριβώς τον λόγο, η ανάπτυξη της ελληνικής οικονομίας θα χρειαστεί ακόμη ένα-δύο χρόνια για να φτάσει στα προ COVID επίπεδα.
* Ο Ζολτ Ντάρβας είναι αναλυτής του ινστιτούτου Bruegel
Διαβάστε ακόμα:
Εφιαλτικές απώλειες 10,3 τρισ. δολαρίων στην παγκόσμια οικονομική παραγωγή για το 2020-2021
