Η Lancia Stratos προέκυψε μετά από τον ανασχεδιασμό της στρατηγικής της φημισμένης ιταλικής εταιρίας στο χώρο του μηχανοκίνητου αθλητισμού. Ήταν ένα πολύ ιδιαίτερο - και πανέμορφο – αγωνιστικό αυτοκίνητο που τρόμαζε με την εμφάνιση και τις επιδόσεις του όχι μόνο τον ανταγωνισμό, αλλά καμιά φορά και τους οδηγούς της, λόγω του «απόλυτου» χαρακτήρα που είχε στο δρόμο. Οι επιτυχίες της Stratos συνέβαλαν αποφασιστικά στη δημιουργία του θρύλου της Lancia στα ράλι.
H Lancia Stratos δημιουργήθηκε με μοναδικό σκοπό να κερδίζει στα ράλι. Πολύ σύντομα επιβεβαίωσε το πεπρωμένο της, αλλά και κατάφερε να τραβήξει πάνω της τα φώτα της δημοσιότητας, όχι μόνο λόγω των επιδόσεων της, αλλά και του εντυπωσιακού της ταπεραμέντου σε κάθε επίπεδο.
Όλα ξεκίνησαν όταν ο αγωνιστικός διευθυντής της Lancia, Cesare Fiorio, αποφάσισε ότι θα έπρεπε να σχεδιαστεί ένα νέο αγωνιστικό αυτοκίνητο που θα αντικαταστήσει τη Fulvia HF. Σε αντίθεση όμως με τη Fulvia που σχεδιάστηκε με βάση τη μαζική παραγωγή, το νέο αγωνιστικό θα έπρεπε να είναι σχεδιασμένο εξαρχής με το βλέμμα στους αγώνες. Το 1970 ο Bertone παρουσίασε στο Σαλόνι Αυτοκινήτου του Τορίνο το πρωτότυπο “Stratos Zero”, το οποίο εντυπωσίασε, το κοινό με τις φουτουριστικές του γραμμές, αλλά και τον Fiorio που ήδη στο μυαλό του γύριζε η ιδέα ενός αγωνιστικού με πίσω κίνηση. Ένα χρόνο αργότερα, το κοινό θα συναντούσε στην έκθεση του Τορίνο του 1971 τη Lancia Stratos HF δημιουργημένη από το μαγικό χέρι του Marcello Gandini και ο Fiorio επιτέλους θα έβρισκε τη βάση για το αγωνιστικό αυτοκίνητο των ονείρων του.
Τα πάντα πάνω στη Stratos ήταν σχεδιασμένα με το βλέμμα στα ράλι. Το μπροστά καπό και το κάλυμμα του κινητήρα ήταν εξαιρετικά ελαφριά και έδιναν άμεση πρόσβαση στα μηχανικά μέρη προσφέροντας ευκολία και ταχύτητα στις διαδικασίες επισκευής. Το εσωτερικό ήταν εξαιρετικά στενό και αυστηρά για δύο άτομα και τα κράνη τους. Όπως χαρακτηριστικά είπε και ο Nuccio Bertone «το εσωτερικό φέρνει κοντά τον οδηγό και τον συνοδηγό και τους κάνει να μοιάζουν ένα».
Μπορεί το πλαίσιο και το αμάξωμα να ήρθαν σαν από θαύμα στα χέρια του Fiorio, η επιλογή όμως του κινητήρα θα εξελισσόταν σε μια πολύ πιο περίπλοκη διαδικασία. Το σίγουρο ήταν ότι θα χρειαζόταν ένα σύνολο, το οποίο θα ήταν εξαιρετικά ισχυρό ώστε να αντιμετωπίσει τον πολύ δυνατό ανταγωνισμό. Δοκιμάστηκαν αρκετές προτάσεις, από τον boxer κινητήρα της Lancia Flavia μέχρι το V6 σύνολο του Fiat 130, αλλά τελικά ο V6 κινητήρας της Ferrari Dino 246 GT αξιολογήθηκε από τον Fiorio ως η ιδανική επιλογή λόγω της απόδοσης, αλλά και της εξαιρετικής αξιοπιστίας του.
Ο Fiorio χρειάστηκε να προσπαθήσει αρκετά ώστε να πείσει τον Enzo Ferrari να επιτρέψει στη Lancia να χρησιμοποιήσει τον κινητήρα του και μάλιστα να την προμηθεύσει με ικανό αριθμό για να πάρει τη σχετική homologation από τη FIA. Σύμφωνα με τους κανονισμούς της εποχής, για τη συμμετοχή ενός αυτοκινήτου στο Group 4 χρειαζόταν η παραγωγή τουλάχιστον 500 αυτοκινήτων δρόμου, αν μπορεί να χαρακτηριστεί έτσι η Stratos, η οποία και στην «πολιτική» της έκδοση ήταν ένα φουτουριστικό όχημα με εγκάρσια τοποθετημένο στο κέντρο κινητήρα, διπλά ψαλίδια στην εμπρός και γόνατα McPherson στην πίσω ανάρτηση.
Με την έναρξη της παραγωγής η Stratos ξεκίνησε και τις πρώτες δοκιμές σε αγωνιστικό επίπεδο, πριν καν πάρει την επίσημη πιστοποίηση. Από την αρχή έδειξε την ταχύτητα της, ενώ τα όποια προβλήματα νεότητας –κυρίως με την πίσω ανάρτηση- λύθηκαν πολύ σύντομα στις δύο πρώτες επίσημες εμφανίσεις της το 1972, στο Tour de Corse και στο Costa del Sol Rally. Η πρώτη νίκη θα ερχόταν λίγους μήνες αργότερα στην Ισπανία τον Απρίλη του 1973, όπου στο Firestone Rally, ο Sandro Munari με συνοδηγό τον Mario Mannucci πήραν πρώτοι την καρό σημαία, συνεχίζοντας τις επιτυχίες που είχαν ξεκινήσει με την Lancia Fulvia 1.6 HF.
Η πολυπόθητη homologation της Stratos για το Group 4 από τη FIA ήρθε τον Οκτώβριο του 1974 και η Lancia Stratos HF και επίσημα πλέον μπορούσε να εκπροσωπεί τη Lancia και να κατακτά βαθμούς στο παγκόσμιο πρωτάθλημα ράλι. Η εργοστασιακή Lancia Stratos HF με τους Munari/Mannucci κέρδισαν το Sanremo Rally και το Rideau Lakes Rally στον Καναδά, ενώ σε συνδυασμό με τη νίκη του Andruet στο Tour de Corse με την Stratos HF, η Lancia κατέκτησε το Παγκόσμιο Πρωτάθλημα Ράλι του 1974, το πρώτο σε μια μακρά λίστα επιτυχιών που θα κατακτούσε η μάρκα στη συνέχεια.
Με την πάροδο των ετών η Lancia Racing Team χρησιμοποίησε 26 επίσημα αυτοκίνητα, αρχικά με 12βαλβιδη και στην συνέχεια με 24βαλβιδη κεφαλή. Το κόκκινο-λευκό χρώμα λόγω και της χορηγίας από την Marlboro αντικαταστάθηκε από το 1975 με τα χρώματα της Alitalia, δημιουργώντας έναν από τους πλέον κλασσικούς και αναγνωρίσιμους χρωματισμούς στην ιστορία των αγώνων. Η Lancia Stratos HF Gr.4 σύντομα έγινε το «απόλυτο όπλο» των αγώνων ράλι με τις νίκες να έρχονται με καταιγιστικό ρυθμό και τον ανταγωνισμό να δυσκολεύεται να αντισταθεί σε αυτό το αυτοκίνητο που γεννήθηκε με μόνο στόχο να κερδίζει. Με τρεις νίκες στη σειρά στο θρυλικό Monte Carlo Rally, τρία Παγκόσμια Πρωταθλήματα Κατασκευαστών το 1974, 1975 και 1976, αλλά και την κατάκτηση του FIA Rally Drivers World Cup του 1977 από τον Sandro Munari, η Stratos επιτέλεσε στο ακέραιο την αποστολή της.
Ο V6 κινητήρας της Ferrari με περιεχόμενη γωνία 65ο και απόδοση από 280 (12V) έως και 320 (24V) ίππους επιτάχυνε τη Stratos μέχρι και τα 220χλμ./ώρα, ενώ οι συμπαγείς διαστάσεις σε συνδυασμό με το χαμηλό βάρος που δεν ξεπερνούσε τα 980 κιλά, συνέθεταν ένα σύνολο με εντυπωσιακές επιδόσεις και ευελιξία.
Το πέρασμα της σκυτάλης των αγωνιστικών υποχρεώσεων από τη Lancia Stratos στο Fiat 131 Abarth ήταν επεισοδιακό, με το Fiat Group να επιλέγει τελικά το δεύτερο να το εκπροσωπήσει στο Παγκόσμιο Πρωτάθλημα Ράλι και τη Lancia να εστιάζει στο Ευρωπαϊκό Πρωτάθλημα. Το Fiat 131 Abarth Rally πραγματοποίησε επίσης μια εξαιρετική πορεία στους αγώνες, αλλά η Stratos HF δεν παρέλειψε να τονίσει ακόμα και σε εκείνο τον γεννημένο για νίκες χαρακτήρα της, όταν οι Markky Alèn / Ilkka Kivimäki, κατέκτησαν τη νίκη στο Sanremo Rally του 1978, μπροστά από το 131 Abarth Alitalia των Maurizio Verini και Arnaldo Bernacchini. Παράλληλα η Stratos συνέχισε να κερδίζει νίκες και διακρίσεις σε αγώνες στην Ευρώπη μέχρι και τις αρχές της δεκαετίας του 1980.
Σήμερα η συνάντηση με μια αυθεντική Lancia Stratos αποτελεί μια εξαιρετικά σπάνια εμπειρία, με δύο αυτοκίνητα να φιλοξενούνται στο Heritage Hub της Stellantis στο Τορίνο. Εκτός από ένα εξαιρετικά επιτυχημένο αγωνιστικό αυτοκίνητο, η Stratos HF, συνετέλεσε τα μέγιστα στη δημιουργία του μύθου της Lancia στους αγώνες ράλι και παρέδωσε μια πολύ βαριά κληρονομιά στην 037 Rally και S4 που θα συνέχιζαν το μύθο της Lancia τη δεκαετία του 1980, σε μια περίοδο με μεγάλες αλλαγές στο χώρο των αγώνων ράλι.
