Η οδήγηση είναι μια εργασία αποκλειστικής απασχόλησης, μια σύνθετη δραστηριότητα που απαιτεί τη συνεχή προσοχή του οδηγού. Παρόλα αυτά, είναι σχεδόν καθημερινό φαινόμενο τα μικρά ή μεγάλα ατυχήματα που προκαλούνται λόγω της απόσπασης προσοχής του οδηγού. Οι στατιστικές, μάλιστα, αποκαλύπτουν πως 6 στα 10 τροχαία που προκαλούν οι νέοι οδηγοί έχει να κάνει με την διάσπαση προσοχής στο τιμόνι.
Με πλέον χαρακτηριστικό και οφθαλμοφανές παράδειγμα τη χρήση του κινητού τηλεφώνου η έλλειψη προσοχής κατά την οδήγηση (είτε μόνη της, είτε σε συνδυασμό με άλλα στοιχεία) αποτελεί έναν από τους βασικούς παράγοντες πρόκλησης τροχαίων ατυχημάτων και στη χώρα μας, και παγκοσμίως – τα οποία θα μπορούσαν να έχουν αποφευχθεί.. Η φύση της απόσπασης προσοχής και των διαφορετικών μορφών της είναι κάτι που κάθε οδηγός οφείλει να γνωρίζει ώστε να κάνει τις μετακινήσεις του ασφαλέστερες και για τον ίδιο, αλλά και για τους συνανθρώπους του.
Τι είναι η απόσπαση προσοχής;
Η απόσπαση προσοχής αναφέρεται σε κάθε δραστηριότητα ή ερέθισμα που αποσπά την προσοχή του οδηγού από τον κύριο στόχο του, δηλαδή την ασφαλή οδήγηση. Όταν ένας οδηγός δεν είναι πλήρως συγκεντρωμένος, ο χρόνος αντίδρασής του αυξάνεται, ενώ η ικανότητά του να λαμβάνει κρίσιμες αποφάσεις μειώνεται σημαντικά. Ακόμη και λίγα δευτερόλεπτα απροσεξίας μπορεί να αποδειχθούν μοιραία, ειδικά σε περιπτώσεις που απαιτείται άμεση αντίδραση, που κάθε δέκατο του δευτερολέπτου μετράει!
Η απόσπαση προσοχής κατά την οδήγηση μπορεί να προκύψει από οπτικά, χειροκίνητα ή γνωστικά ερεθίσματα, τα οποία επηρεάζουν την ικανότητα του οδηγού να αντιδράσει σε πραγματικό χρόνο στις απαιτήσεις της κυκλοφορίας, είτε πρόκειται για αναμενόμενα συμβάντα (π.χ. η ακινητοποίηση σε ένα “STOP” ή ένα κόκκινο φανάρι), είτε – και μάλιστα πολύ περισσότερο – όταν πρόκειται για έκτακτα (π.χ. ένας πεζός που διασχίζει ξαφνικά και απροειδοποίητα τον δρόμο σε σημείο που δεν υπάρχει διάβαση). Οι επιστημονικές έρευνες δείχνουν ότι η ανθρώπινη προσοχή είναι πεπερασμένη και ευάλωτη σε διακοπές, γεγονός που αυξάνει σημαντικά τον κίνδυνο ατυχήματος όταν ένας οδηγός προσπαθεί να διεκπεραιώσει πολλαπλές δραστηριότητες ταυτόχρονα. Ενώ ακόμη και μια απειροελάχιστη στιγμή απροσεξίας, τη λάθος στιγμή και στον λάθος χώρο, μπορεί να οδηγήσει σε τεράστιες συνέπειες.
Τα είδη της απόσπασης προσοχής
Η διάσπαση προσοχής κατά την οδήγηση μπορεί να ταξινομηθεί σε τρεις κύριες κατηγορίες:
- Οπτική απόσπαση: Συμβαίνει όταν ο οδηγός παίρνει την προσοχή του από το δρόμο για να κοιτάξει κάτι άλλο. Χαρακτηριστικά παραδείγματα αποτελούν η ανάγνωση μηνυμάτων στο κινητό, η αλλαγή σταθμού στο ραδιόφωνο (ιδιαίτερα στα νεότερα αυτοκίνητα με τις μεγάλες οθόνες αφής), η παρατήρηση αντικειμένων ή ανθρώπων που δεν σχετίζονται με την κυκλοφορία και δεν βρίσκονται στην πορεία του οχήματος κ.ά. (π.χ. μια διαφήμιση).
- Ακουστική απόσπαση: όταν η προσοχή του οδηγού επικεντρώνεται σε αυτό που ακούει και αφαιρείται
- Σωματική απόσπαση: Προκύπτει όταν ο οδηγός παίρνει τα χέρια του από το τιμόνι για να εκτελέσει μια άλλη ενέργεια (π.χ. για να πιάσει κάποιο αντικείμενο εντός του οχήματος, για να φάει ή να πιει κάτι κλπ.)
- Γνωστική απόσπαση: Εμφανίζεται όταν ο οδηγός δεν είναι διανοητικά παρών στην οδήγηση, ακόμα και αν τα μάτια του είναι στο δρόμο και τα χέρια του στο τιμόνι. Αυτό μπορεί να οφείλεται σε έντονες σκέψεις, συνομιλίες με συνεπιβάτες, άγχος ή κόπωση, ονειροπόληση κ.ά.
Πώς μπορούμε να αποφεύγουμε τη διάσπαση της προσοχής
Η καλή οργάνωση μπορεί να βοηθήσει τον οδηγό να αποφύγει τους περισσότερους περισπασμούς. Μπορεί λοιπόν κανείς να γευματίσει, να πιει, να καπνίσει και να κάνει τα τηλεφωνήματά του προτού ξεκινήσει την οδήγηση. Ενώ στην περίπτωση που είναι απολύτως απαραίτητο να απαντήσει στο τηλέφωνό ή να ασχοληθεί με τα παιδιά του που εκείνη τη στιγμή βρίσκονται στο αυτοκίνητο, είναι πολύ καλύτερο να σταματήσει στην άκρη του δρόμου, σε ασφαλές σημείο, ώστε να ελαχιστοποιήσει τον κίνδυνο ατυχήματος.
Υπάρχουν πολλές δραστηριότητες που μπορούν να αποσπάσουν την προσοχή ενός οδηγού. Παρακάτω αναφέρονται μερικές από τις πιο κοινές και οι τρόποι με τους οποίους μπορούν να αποφευχθούν:
- Χρήση κινητού τηλεφώνου: Η αποστολή ή ανάγνωση μηνυμάτων, η πραγματοποίηση τηλεφωνικών κλήσεων ή η χρήση εφαρμογών ενώ οδηγείτε αυξάνει σημαντικά τον κίνδυνο ατυχήματος. Η καλύτερη λύση είναι η χρήση hands-free συστημάτων ή, ακόμα καλύτερα, η πλήρης αποφυγή χρήσης του κινητού κατά την οδήγηση.
- Κατανάλωση τροφής και ποτών: Το φαγητό και το ποτό απαιτούν από τον οδηγό να αφαιρέσει τα χέρια του από το τιμόνι. Είναι προτιμότερο να φάτε πριν ξεκινήσετε ή να σταματήσετε σε ασφαλές σημείο αν χρειαστεί.
- Ρύθμιση του συστήματος πλοήγησης ή του ραδιοφώνου: Ο χειρισμός ηλεκτρονικών συσκευών (συμπεριλαμβανομένου του Infotainment του αυτοκινήτου) ενώ το όχημα κινείται μπορεί να αποσπάσουν την προσοχή σας. Προγραμματίστε το GPS πριν ξεκινήσετε και ρυθμίστε το ραδιόφωνο ή τη μουσική σας εκ των προτέρων.
- Ομιλία με συνεπιβάτες: Οι συνομιλίες στο αυτοκίνητο είναι κάτι λογικό όταν μετακινείστε με παρέα, ωστόσο είναι σημαντικό να διατηρείτε την προσοχή σας στο δρόμο και να μην εμπλέκεστε σε έντονες ή ιδιαίτερα φορτισμένες συναισθηματικά συζητήσεις που μπορεί να «τραβήξουν» την προσοχή σας από τον δρόμο.
- Οδήγηση σε κατάσταση κόπωσης: Η κούραση μειώνει την ικανότητά μας για ταχεία αντίδραση, αλλά και τη συγκέντρωσή μας. Αν νιώθετε υπνηλία, είναι προτιμότερο να κάνετε ένα διάλειμμα και να σταματήσετε σε ασφαλές σημείο για να ξεκουραστείτε
- Εξωτερικά ερεθίσματα: Η εστίαση σε γεγονότα εκτός δρόμου, σε διαφημίσεις, σε ανθρώπους που κινούνται στο πεζοδρόμιο κλπ. μπορεί να μειώσει την προσοχή σας. Έχετε πάντα τα χέρια σας στο τιμόνι και τα μάτια σας στον δρόμο.
Θυμηθείτε ότι κάθε οδηγός οφείλει να οδηγεί με ασφάλεια, αποφεύγοντας ενέργειες που μπορούν να αποσπάσουν την προσοχή του και να οδηγήσουν στην πρόκληση ατυχήματος.
