Του Γαβριήλ Χ. Σερέτη
Ο πρόεδρος του Ισραήλ βρέθηκε προ ημερών στην Αθήνα. Στην αντιφώνησή του, κατά το επίσημο δείπνο που παρέθεσε ο Προκόπης Παυλόπουλος, αναφέρθηκε στα επιτεύγματα που οδήγησαν τους απογόνους του Δαυίδ στην τεχνολογική πρωτοπορία. Ο Ρούβεν Ριβλίν πρόταξε το γεγονός ότι στο Ισραήλ κάθε 8 ώρες γεννιέται μια start up. «Είναι κάτι που μας κάνει υπερήφανους», τόνισε, ξαφνιάζοντας τη συντριπτική πλειονότητα των υψηλών συνδαιτυμόνων και ανέφερε ως παράδειγμα ότι οι Ισραηλινοί προωθούν το «ελληνικό» Τεστ Παπ μέσω κινητής τηλεφωνίας. Την ίδια ώρα ο Εμ. Μακρόν, πέρα από το... διαβατήριο ταλέντου, παρέχει ειδικό φορολογικό καθεστώς εξαίρεσης στις καινοτόμες επιχειρήσεις. Ενώ σε πληθυσμιακά λιλιπούτειες χώρες, όπως η Εσθονία, άφησαν ανεπιστρεπτί πίσω τους τις σοβιετικές νύχτες και τους τριψήφιους πληθωρισμούς με τους φόρους, στις νεοφυείς επιχειρήσεις να μπαίνουν στα εταιρικά κέρδη που βγαίνουν από το ταμείο. Ακόμα και η Ρουμανία, με τα προβλήματα διαφθοράς, εξελίσσεται σε «Start up Nation».
Απέναντι σ'' αυτές τις κοσμογονικές αλλαγές που συντελούνται παγκοσμίως, στην Ψωροκώσταινα δεν υπάρχει, ακόμα, ούτε επίσημη καταμέτρηση των νεοφυών επιχειρήσεων (Greek statistics!). Παρά τις φαντεζί επισκέψεις του πρωθυπουργού σε χώρους - κύτταρα νεανικής επιχειρηματικότητας και τις επικοινωνιακές selfies, μια ακόμη εξαγγελία Τσίπρα περί ισχυρών φορολογικών κινήτρων για τα πρώτα χρόνια λειτουργίας των ελληνικών νεοφυών επιχειρήσεων θάφτηκε στον Καιάδα της πολιτικής (αυτ)απάτης. Προτιμήθηκαν, βεβαίως, άλλες για ψηφοθηρικούς σκοπούς έναντι... κίτρινων ακροατηρίων - λέγε με Taxibeat. Με το... ιδεολογικό περιτύλιγμα περί «αλληλέγγυας οικονομίας μέσω των συνεταιριστικών κοινωνικών επιχειρήσεων» να αποτελεί το «αριστερό» αντίδοτο - αντίδωρο. Κάνοντας αρκετούς να ανασύρουν στην επιφάνεια τους αμαρτωλούς συνεταιρισμούς της δεκαετίας του ''80. Στην... «καινοτόμα» εκδοχή τους.
Κι όμως, στην Ελλάδα υπάρχουν νέοι που μετέτρεψαν την... καραμέλα σε ευκαιρία. Που επιχειρούν. Πέρα από καφενειακές εξάρσεις, φαντασιακές πτήσεις και ευσεβείς πόθους. Άνθρωποι που δεν αντικατέστησαν το όνειρο για διορισμό στο Δημόσιο με αυτό της μίμησης του Mister Facebook. Εταιρείες που δημιούργησαν μοναδικά προϊόντα και έκαναν τον ανταγωνισμό να «τρώει τη σκόνη τους». Με περιορισμένους πόρους στην αρχή, δουλεύοντας ευέλικτα «χτίζουν» προϊόντα τεχνολογίας και με ταχύτατους ρυθμούς γίνονται αποδεκτές από την αγορά και καταφέρνουν να προσελκύσουν την εμπιστοσύνη των επενδυτών, παρά το υπερυψηλό ρίσκο, αφού το ποσοστό αποτυχίας είναι τεράστιο. Πουλώντας λύσεις σε μια βεντάλια προβλημάτων, που ξεκινά από την... αυτοματοποιημένη πειθώ, με τη δημιουργία εύστοχων μηνυμάτων μέσα από κατάλληλα λογισμικά, περνά από την online διαχείριση των προσλήψεων σε μια επιχείρηση, τη διαχείριση εταιρικών ραντεβού μέσω facebook, την κλήση του πλησιέστερου ταξί μέσω κινητού, τη μετατροπή κειμένων σε λόγο. Και φτάνει έως την παραγγελία φαγητού από το κινητό, τον υπολογιστή ή το tablet και εταιρικές λύσεις ασφαλείας για τον εντοπισμό και την αποτροπή σε τρέχοντα χρόνο κινδύνων, όπως κλοπή δεδομένων ή κυβερνοεπιθέσεων. Και αυτά αποτελούν μόνο κάποια παραδείγματα.
Υπερφορολόγηση και τιμωρητικό κράτος
Οι start ups είναι εταιρείες που καθημερινά πραγματοποιούν καθαρές εξόδους στις αγορές και διηγούνται έμπρακτα το νέο θετικό ελληνικό αφήγημα. Παγκοσμίως. Κι όμως, «λειτουργούν» σε ένα περιβάλλον συνεχούς ύφεσης, κεφαλαιακών ελέγχων, υπερφορολόγησης και αποεπένδυσης. Απέναντι σ' ένα τιμωρητικό κράτος - φορολογικό «συνεταίρο» ξέφραγο αμπέλι. Βασισμένο στο ρουσφέτι, στην κουτοπονηριά, στην πολυνομία -και την ανομία-, στον κρατισμό, στη λογική της ελάσσονος προσπάθειας, στις… μεγάλες ιδέες.
Το καλό είναι ότι στην τεχνολογία δεν χρειάζονται υποδομές για να παραχθεί προϊόν. Τις περισσότερες φορές πρόκειται για άυλο προϊόν. «Δεν επηρεαζόμαστε από την απεργία στα τελωνεία ή από το αν έκλεισε ο δρόμος στα Τέμπη, εμείς θα το πουλήσουμε από δρόμους ηλεκτρονικούς. Αυτός είναι και ο λόγος για τον οποίο πρέπει να υπάρξει μεγαλύτερο ενδιαφέρον. Με λιγότερα κεφάλαια μπορεί να δημιουργηθεί μεγαλύτερη υπεραξία, απ' ό,τι σ' ένα κλασικό εργοστάσιο. Όμως, εξακολουθούν να υφίστανται τεράστια προβλήματα, στρεβλώσεις και αγκυλώσεις. Από τα 72 εκατ. ευρώ του προηγούμενου σχετικού κοινοτικού προγράμματος, ένα μεγάλο ποσό -ίσως τα 20- πήγε στα ταμεία του ΙΚΑ. Όταν έχεις να διαχειριστείς συγκεκριμένα κεφάλαια και πρέπει να πληρώσεις τα διπλά ως εταιρεία σε ασφαλιστικές εισφορές, σημαίνει ότι δεν σου φτάνουν για να πάρεις τον καλύτερο δυνατό συνεργάτη. Άρα δεν προσελκύεις ταλέντα και κατ' επέκταση επενδυτές. Ενώ θα μπορούσε να αφαιρείται μέρος ή το σύνολο των εισφορών στις περιπτώσεις όπου αποδεδειγμένα προσλαμβάνονται οι άριστοι», τονίζουν στον «Φ» οι Δ. Καλαβρός και Φ. Ζακόπουλος της Foundation, μιας «θερμοκοιτίδας» νεοφυούς επιχειρηματικότητας και εξεύρεσης χρηματοδότησης. Οι κυβερνήσεις προσπαθούν να ελέγξουν καινούργιους παίκτες χωρίς να καταλαβαίνουν πώς λειτουργούν. Αυτό που φοβάται ο νομοθέτης είναι αυτό που δεν μπορεί να μετρήσει, κι αυτό που θα φέρει οικονομικό αποτέλεσμα. Πρόκειται για… ασύγχρονες καταστάσεις. «Εχουμε μάθει να επιβιώνουμε. Αναπτύσσουμε περισσότερα αντισώματα, που τελικά αποτελούν εφόδια. Αλλά πρέπει να δοθεί ένα σήμα επιστροφής του ταλέντου» προσθέτουν με νόημα.
Στόχος το όνειρο
Το κρίσιμο είναι να «κουμπώσεις» ανθρώπους. Την ευελιξία, τη θέληση, την επιμονή και την πίστη στο όνειρο -όχι με τη ρομαντική χολιγουντιανή αμερικανική έννοια- με το επιχειρηματικό πλάνο, τη συνεργασία και την ομαδική δουλειά. Και στον ιδιωτικό τομέα πυκνώνουν οι δράσεις προς αυτή την κατεύθυνση. Ερχονται κοντά άνθρωποι που δεν έχουν ιδέα από τεχνολογία με ανθρώπους που δεν έχουν π.χ. ιδέα από τραπεζική. «Πρέπει να ''''αγκαλιάσουν'''' τη λογική αυτή και οι μικρομεσαίοι, δίνοντάς τους τα κατάλληλα κονδύλια. Να μετέχει περισσότερο η περιφέρεια. Να φέρουμε νεοφυείς επιχειρήσεις από την ευρύτερη περιοχή της Ν.Α. Μεσογείου, από την Τουρκία, από τα Βαλκάνια» προτείνουν.
Στην Ελλάδα, σύμφωνα με έκθεση της Εθνικής Τράπεζας, η αξία των start ups καλύπτει μόλις το 0,3% του ΑΕΠ της Αθήνας, με άνω του 20% για πόλεις όπως το Βερολίνο. Ωστόσο, τονίζεται ότι οι ελληνικές start up μπορούν να παράξουν τα 3/4 της προστιθέμενης αξίας του κλάδου της πληροφορικής, που μπορεί να φτάσει τα 1,8 δισ. το 2020, δημιουργώντας περίπου 20 χιλιάδες νέες θέσεις εργασίας. Πάντως, σύμφωνα με το Ευρωπαϊκό Παρατηρητήριο Νεοφυών Επιχειρήσεων, η Ελλάδα εξακολουθεί να βρίσκεται στην τελευταία θέση σχετικά με την πρόσβαση στο κεφάλαιο σε αρχικά στάδια και στις τελευταίες θέσεις αναφορικά με την καθοδήγηση και την υποστήριξη, έχοντας τον μεγαλύτερο κυβερνητικό παρεμβατισμό στην οικονομία και τη λιγότερη συνεργασία start ups και καθιερωμένων εταιρειών.
Σε αντίθεση, όχι μόνο με την υπόλοιπη Ευρώπη αλλά ακόμα και με την Κύπρο, από το δεύτερο εξάμηνο του 2016 οπότε έληξε και στο σχετικό ευρωπαϊκό πρόγραμμα (Jeremie) υπήρξαν ελάχιστες ιδιωτικές πρωτοβουλίες που να επενδύουν σε start ups. «Δεν υπάρχουν πολλοί άνθρωποι που να πιστεύουν ότι αξίζει να αναλάβουν ρίσκο χωρίς να υπάρχει και κάποιος που να… κλοτσάει τη μηχανή». Το κράτος δηλαδή. Με την ενεργοποίηση, από φέτος, του Ταμείου Επιχειρηματικών Συμμετοχών (Equi Fund), της νέας επενδυτικής πλατφόρμας που δημιούργησε το Ευρωπαϊκό Ταμείο Επενδύσεων, αναμένεται να διοχετευθούν στην ελληνική αγορά 260 εκατ. ευρώ. Μπαίνουν στη μέση ειδικοί, έπειτα από αυστηρό φιλτράρισμα, που όχι μόνο εγκρίνουν την αρχική πρόταση, αλλά παρακολουθούν την πορεία της. «Με τη νέα λογική, η Ευρώπη, ο ιδιώτης επενδυτής, ο διαχειριστής, όλοι έχουν λόγους να πετύχουν γιατί… μπορούν να βγάλουν επιπλέον χρήματα».
Πρόκειται για ένα ελπιδοφόρο αφήγημα αλλά με αστερίσκους. Διορθώνεται το γεγονός ότι δεν υπήρχαν διαθέσιμα κεφάλαια για «επενδύσεις σποράς» στο πρώιμο κρίσιμο κομμάτι. Πλέον, επενδυτικά σχήματα θα επενδύουν και σε μικρές εταιρείες, από 50 έως 150 χιλιάδες ευρώ. Κάτι που ήδη έκανε εδώ και χρόνια ακόμα και η Βουλγαρία, όπου με λιγότερα χρήματα δημιουργήθηκαν περισσότερα σχέδια. Αν και, πέρα από την «έξυπνη» χρηματοδότηση, το κρίσιμο είναι η δικτύωση και η σωστή καθοδήγηση, όπου είμαστε... στον πανευρωπαϊκό πάτο. Είναι θετικό, πάντως, ότι στο νέο σχήμα προβλέπεται η χρηματοδότηση εγχειρημάτων ακόμα και με έδρα σε άλλη χώρα της Ε.Ε., αρκεί η συγκεκριμένη επιχείρηση να δραστηριοποιείται στην Ελλάδα.
Το ζητούμενο βεβαίως είναι η εφαρμογή. Λεφτά υπήρχαν και παλιά. Και χάθηκαν. Τώρα, πέρα από βολικά κλισέ και εύπεπτες καραμέλες, πρέπει, όπως λένε οι καλοί startuppers, να συμφωνηθεί ότι κάθε πρόβλημα έχει μια λύση. Αυτό που χρειάζεται είναι να είσαι αρκετά δημιουργικός για να τη βρεις. Να κερδίσεις, όπως οι start up, όχι με την επίθεση αλλά με την υπέρβαση. Αποδεικνύοντας στην πράξη τη δαρβίνεια ρήση: Δεν επιβιώνει ούτε το δυνατότερο ούτε το εξυπνότερο είδος, αλλά αυτό που απαντά καλύτερα στην αλλαγή.
*Το άρθρο δημοσιεύτηκε στην Εφημερίδα Φιλελεύθερος, την 7η Φεβρουαρίου 2018, τεύχος 54.
