Του Απόστολου Σκουμπούρη
«Αν έχεις μια κατσίκα ή μια κότα σε μια αυλή, θα σου φέρουν... αστίατρο και θα σε υποχρεώσουν να τις απομακρύνεις. Αν έχεις έναν (ή και περισσότερους) σκύλους, γάτες κ.λπ., τότε θεωρείσαι φιλόζωος, άρα περνάς στην τάξη των ''''εγκεκριμένων από το σύστημα''''. Αυτό το... παράπονο εξέφρασε μιλώντας στον «Φιλελεύθερο» ένας από τους τελευταίους των... Μοϊκανών-κτηνοτρόφων του Νομού Αττικής που κάνει αυτή τη δουλειά από το 1962.
Όσο κι αν συγκρίσεις δεν μπορούν να γίνουν, όση υπερβολή κι αν (και εκ των πραγμάτων) έχει η ανωτέρω αντίθεση που θέτει ο κτηνοτρόφος, είναι ενδεικτική της κουλτούρας που έχει επικρατήσει στην ελληνική κοινωνία τις τελευταίες δεκαετίες.
Η μαζική απομάκρυνση της Ελλάδας από την αγροτική διαβίωση και η απότομη μετάβαση στην αστική στις δεκαετίες ''50, ''60 και ''70, συνοδεύτηκε και από γενικευμένη κοινωνικοπολιτική μετάλλαξη, η οποία «κουβάλησε» και πολλά κατάλοιπα.
Η Αθήνα και η Αττική δέχτηκαν την «εισβολή» αυτής της κοινωνικής μετάλλαξης και της έκρηξης της αστυφιλίας. Την ίδια περίοδο που συνέβαινε αυτή η μεγάλη κοινωνική μετάλλαξη, η Αθήνα έγινε... τσιμέντο, καθώς έγινε το κέντρο της Ελλάδος.
Η οργιώδης δόμηση άλλαξε μια για πάντα και την Αττική. Γενικευμένα μπαζώματα, κλείσιμο ρεμάτων, αποψίλωση δασών, «οικοπεδοποίηση» καλλιεργήσιμων εκτάσεων. Το πράσινο «θυσιάστηκε» για να γίνουν περισσότερες κατοικίες.
Μοιραία, η Αθήνα - μια περιοχή με τόσο υπέροχο μικροκλίμα - έφτασε να έχει το λιγότερο πράσινο σχεδόν απ'' όλες τις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες!
Μέσα σ'' αυτή τη γενικευμένη μετάλλαξη, υπήρξαν και θύματα. Είναι οι άνθρωποι που ζούσαν σε συνθήκες και συνήθειες επαρχίας και αγροτικής διαβίωσης στον Νομό Αττικής εδώ και τρεις ή και τέσσερις γενιές! Είναι οι κτηνοτρόφοι της Αττικής! Αυτοί οι άγνωστοι!
Οι... αυτόχθονες κτηνοτρόφοι που εκτοπίζονται
Αυτή η κοσμογονία αλλαγών των κοινωνικών, περιβαλλοντικών, οικονομικών και εργασιών προτύπων μοιραία έφερε και τη... σύγκρουση. Το καινούργιο ήρθε να διώξει το... παλιό! Οι κτηνοτρόφοι της Αττικής, η περιαστική κτηνοτροφία, ένας αρκετά σημαντικός κλάδος, βρέθηκαν στο επίκεντρο αυτής της πρωτοφανούς μετάλλαξης.
Τα ερωτήματα που ανέκυψαν, πολλά και δύσκολα! Ποιοι έχουν δίκιο; Οι... νεο-Αθηναίοι, οι πολυκατοικίες και οι... νοικοκυραίοι που δεν θέλουν μυρωδιές και λάσπες, ή οι άνθρωποι που εδώ και τρεις ή τέσσερις γενιές εκτρέφουν ζώα και βιοπορίζονται από αυτά;
Ποιοι είναι οι πρωτευουσιάνοι; Ποιοι ήρθαν πρώτοι; Ποιοι, αν εξέλειπαν, θα προξενούσαν μεγαλύτερη επισιτιστική κρίση; Πρόκειται για ερωτήματα που κάποιοι... Αθηναίοι συμπολίτες μας θέτουν και μάλιστα με εύλογη παρρησία.
Μακριά από υπεραπλουστεύσεις και συναισθηματικού τύπου προσεγγίσεις, καθώς το θέμα άπτεται -ασφαλώς- της δημόσιας υγείας, στην Αττική έχει γίνει μεγάλη... εκτόπιση ανθρώπων που εδώ και πολλές δεκαετίες, ζουν, βιοπορίζονται, παράγουν, δίπλα και παράλληλα με τα ζώα.
Στην Αττική υπάρχουν 1.800 κτηνοτροφικές μονάδες!
Οσο απίστευτο κι αν φαίνεται, στην Αττική υπάρχουν περίπου 1.800 κτηνοτροφικές μονάδες, στις οποίες εκτρέφονται περίπου 240.000 γιδοπρόβατα και αγελάδες. Πρόκειται για μονάδες που είναι διάσπαρτες παραδοσιακά και πατρογονικά σε όλη την περιφέρεια της Αττικής.
Αυτός ο αριθμός αφορά τα ζώα που είναι εγγεγραμμένα στο (επίσημο) μητρώο εκμεταλλεύσεων αγροτικής ανάπτυξης, περιλαμβάνει μόνο τα δηλωμένα και όχι όσους έχουν πολύ μικρές μονάδες σε κάποιες αυλές ή χωράφια, χωρίς να τις έχουν δηλώσει.
Ο κάθε κτηνοτρόφος έχει και έναν κωδικό. Στην Αττική υπάρχουν περίπου 3.000 κωδικοί! Αυτοί είναι εγγεγραμμένοι ως επαγγελματίες εκτροφείς.
Αυτές οι μονάδες είναι διάσπαρτες σε περιοχές όπως Λαύριο, Κερατέα, Μαρκόπουλο, Αυλώνα, Μέγαρα, ακόμη και στη Βούλα! Μεσόγεια και Μέγαρα έχουν τις περισσότερες εκμεταλλεύσεις, ενώ στον Ασπρόπυργο υπάρχουν σημαντικές μονάδες με αγελάδες. Υπάρχουν και χοιροστάσια στην Αττική, σε Κερατέα και Ασπρόπυργο.
Αυτός ο αριθμός αφορά και τα νησιά του Αργοσαρωνικού, που επίσης έχουν σημαντικό αριθμό κτηνοτροφικών μονάδων, ενώ η Σαλαμίνα έχει σημαντική εκτροφή αγελάδων.
Σήμερα, οι κτηνοτροφικές εκμεταλλεύσεις είναι σφηνωμένες ανάμεσα σε δενδρώδεις γεωργικές καλλιέργειες (αμπέλια, ελαιώνες, φιστικιές και άλλα περιβόλια), σε εντατικές κηπευτικές καλλιέργειες, σε περιοχές Natura, σε Εθνικά Πάρκα, καθώς και ανάμεσα στις συνεχώς επεκτεινόμενες πόλεις, δίπλα σε βίλες νεοαστών.
Οι... διωκόμενοι καουμπόηδες του Νομού Αττικής
Τις τελευταίες δεκαετίες, οι κτηνοτρόφοι βιώνουν ασφυκτικό διωγμό και εκτοπισμό άνευ προηγουμένου. Γι'' αυτό οργανώθηκαν.
Ο «Φ» συνάντησε δύο κτηνοτρόφους, νέους ανθρώπους, στο Μενίδι, τα αδέρφια Γιάννη και Μάγδα Κοντογιάννη, 4η γενιά κτηνοτρόφων, που έχουν τα ζωντανά τους ακριβώς δίπλα από το σπίτι τους.
Ο Γιάννης είναι πρόεδρος του Κτηνοτροφικού Συλλόγου Αττικής και η Μάγδα γενική γραμματέας. Οπως μας επισήμανε ο Γιάννης, ο Σύλλογος, που αποτελείται από περίπου 360 μέλη, «δημιουργήθηκε ως ενστικτώδης κίνηση αυτοπροστασίας των πρώτων κτηνοτρόφων-μελών μετά την ασφυκτική δίωξη που υφίσταντο οι περιαστικοί κτηνοτρόφοι από τους αυθαιρέτως οικοδομήσαντες την ύπαιθρο της Αττικής».
Δεκάδες είναι οι δράσεις, οι εκδηλώσεις ενημέρωσης, οι συναντήσεις με υπουργούς, βουλευτές, δημάρχους και νομάρχες και οι συμμετοχές σε ημερίδες ενημέρωσης των πολιτών που έχει κάνει ο Σύλλογος τα τελευταία 3-4 χρόνια.
Σύμφωνα με τη Μάγδα Κοντογιάννη, κατάντησε σχεδόν καθημερινή η ανάγκη υποστήριξης κτηνοτρόφων-μελών του Συλλόγου στις επαφές τους με πιθανές ή ακόμα και απίθανες περιπτώσεις με την εξουσία της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, πρώτου και δεύτερου βαθμού.
«Οι σημερινοί κτηνοτρόφοι της Αττικής αισθάνονται να τους συμπεριφέρονται σαν να τους μισούν και να θέλουν να τους υποτιμήσουν ως Ελληνες πολίτες, ακριβώς διότι παράγουν πλούτο και δεν ζουν μόνο με την υπεραξία των υπηρεσιών», τονίζει η κα Κοντογιάννη.
Οι νόμοι που έβαλαν ανάχωμα στον εκτοπισμό
Τα τελευταία χρόνια υπήρξαν διάφορα νομοσχέδια που προσπάθησαν να δώσουν λύση σ'' αυτό το κοινωνικό πρόβλημα της Αττικής. Ολοι οι νόμοι όμως έδιναν μόνο προσωρινή λύση στο πρόβλημα, το οποίο άλλωστε είναι σύνθετο και καθόλου μονοδιάστατο.
Οπως τονίζει ο κ. Κοντογιάννης, «Εμείς ξεκινήσαμε αγώνα ώστε οι υφιστάμενες μονάδες να μείνουν όπως είναι. Είχαμε την αλλαγή χρήσης γης, καθώς από κτηνοτροφική έγινε οικιστική. Το αυθαίρετο τακτοποιήθηκε και εμείς γίναμε παράνομοι... Καταντήσαμε σαν τους καουμπόηδες στην Αμερική», τονίζει με μια δόση (πικρού) χιούμορ...
Το Μάρτιο του ''12 υπήρξε ο νόμος 4056 που προσπάθησε να κατηγοριοποιήσει τις υπάρχουσες σταβλικές εγκαταστάσεις σε α) «Πρόχειρα καταλύματα», β) Εγκαταστάσεις θερμοκηπιακού τύπου και γ) Χτιστές εγκαταστάσεις, με υποδομές.
Στις 24/9/2016, μέσα από την κύρωση του μνημονίου, πέρασε νόμος (4424) που λέει ότι έως το τέλος του 2018 παίρνουν παράταση άδειας οι υφιστάμενες εγκαταστάσεις. Για πρώτη φορά νόμος έκανε λόγο για τη διατήρηση των κτηνοτροφικών εγκαταστάσεων.
Ο καθοριστικός νόμος που οριοθετεί το μέλλον
Τον Αύγουστο του ''17 ο νόμος 940/81279 καθόρισε πληρέστερα τα δικαιολογητικά για τις άδειες των υπαρχουσών μονάδων. «Εκείνος ο νόμος», τονίζει ο κ. Κοντογιάννης, «κατοχυρώνει τη συνέχιση της ύπαρξής μας. Προβλέπει ότι αν κάποιος ήταν ενεργός κτηνοτρόφος με κωδικό αριθμό και πριν από τον Αύγουστο του 2012, τότε παίρνει διά παντός άδεια διατήρησης της μονάδας του! Πρόκειται για τη σημαντικότερη εξέλιξη των τελευταίων ετών -αν όχι δεκαετιών- που κατοχυρώνει το μέλλον των κτηνοτροφικών μονάδων Αττικής, δίνοντας την ευκαιρία σε όλους εμάς να συνεχίσουμε και να συνταξιοδοτηθούμε από αυτό το επάγγελμα».
Το αδιέξοδο που επισημαίνει ο 85χρονος κυρ Βασίλης
Ο «Φ» συνάντησε τον κ. Βασίλη Ζαχαρή, 85 ετών, στα σύνορα Βριλήσσια και Πάτημα, στους πρόποδες της Πεντέλης. Κάποτε είχε 500 πρόβατα, τώρα έχει κρατήσει καμιά δεκαριά και 5-6 κατσικούλες, για να περνά την ώρα του. Ο ίδιος εξηγεί το οικονομικό αδιέξοδο σ'' ό,τι αφορά την αστική εκτροφή ζώων, επισημαίνοντας: «Οι έμποροι μας παίρνουν το αρνί το κιλό από 3 έως 3,5 ευρώ. Για να πάει ένα αρνί 10 κιλά, θέλει να βυζάξει σαράντα ημέρες! Προσθέστε σ'' αυτό ότι πρωτύτερα απαιτούνταν πέντε μήνες εγκυμοσύνης ώσπου να γεννηθεί. Τι να βγάλει λοιπόν ο κτηνοτρόφος;».
Μας μίλησε επίσης και για τον Γολγοθά που ανέβαινε επί δεκαετίες όταν μετέφερε τα ζώα -μέσα από τις λεωφόρους- στο Μενίδι, κατόπιν τα φόρτωνε σε βαγόνια τρένου τα οποία είχε κλείσει από προηγούμενες ημέρες και τα μετέφερε στον Μπράλο! Από εκεί, πήγαινε στο Λιδορίκι, στη Φθιώτιδα. Ενα ταξίδι που διαρκούσε τρία 24ωρα. Αυτό το δρομολόγιο το έκανε κάθε άνοιξη και γυρνούσε με τα ζώα το φθινόπωρο για το... χειμαδιό!
Οι... μεγαλοτσέλιγκες της Αττικής
Σ'' ό,τι αφορά τους κτηνοτρόφους με τα περισσότερα ζώα, τους... μεγαλοτσέλιγκες της Αττικής, είναι μερικές γνωστές οικογένειες, όπως Μαγγίνας, Μπαγλατζής, Καϊδαρτσής, και Χατζημανωλάκης. Αυτοί έχουν μονάδες με τουλάχιστον 1.000 αμνοερίφια. Μέσα στον Νομό Αττικής!
Οι κτηνοτρόφοι της Αττικής σε αριθμούς
- 1.800 κτηνοτροφικές μονάδες
- 240.000, περίπου, γιδοπρόβατα και αγελάδες
- 3.000 κωδικοί (εγγεγραμμένοι ως επαγγελματίες εκτροφείς)
- Αρκετοί είναι έως και 4η γενιά κτηνοτρόφων
- Ο Κτηνοτροφικός Σύλλογος αριθμεί 360 μέλη
- Ο νόμος 940/81279 (Αύγουστος 2017) κατοχυρώνει τη συνέχιση της ύπαρξής τους.
* Αναδημοσίευση από την εφημερίδα «Φιλελεύθερος», 28 Φεβρουαρίου 2018, αρ. φύλλου 68.
