Του Γιάννη Μαντζίκου*
Το 1957, όταν η Ρωσία εκτόξευσε τον περίφημο δορυφόρο Sputnik, οι Αμερικανοί ειδικοί έκαναν λόγο για τη «στιγμή του Sputnik», τον κίνδυνο δηλαδή να μείνουν πίσω οι ΗΠΑ στον τομέα αυτό. Σήμερα, περίπου εξήντα χρόνια μετά εκείνον τον ανταγωνισμό στο Διάστημα και στα πυρηνικά με τη Ρωσία, οι ΗΠΑ είναι τώρα αντιμέτωπες με ένα νέo σημείο καμπής.
Οπως φαίνεται, η «νέα στιγμή Sputnik» δεν είναι μακριά: και αφορά την Tεχνητή Νοημοσύνη (ΑΙ), η οποία όπως αναφέρουν στρατιωτικοί και τεχνολογικοί αναλυτές θα μεταμορφώσει πλήρως τον πόλεμο -σε σημείο που να αλλάξουν μέχρι και οι περίφημοι κανόνες της «Tέχνης του Πολέμου» του διάσημου Κινέζου στρατηλάτη Σουν Τζου.
Η επανάσταση αυτή θα αλλάξει τον τρόπο με τους οποίο οι στρατιωτικοί διοικούν, εκπαιδεύουν και αναπτύσσουν τις δυνάμεις τους. Από τα περίφημα drones (τα μη επανδρωμένα πολεμικά αεροπλάνα που καθοδηγούν χειριστές καθισμένοι μπροστά στους υπολογιστές τους), τα ανεξάρτητα οδηγού τανκς - στα πρότυπα των αυτοκινήτων που ήδη έχουν εμφανιστεί σε δρόμους της Αμερικής, τους πυραύλους που θα λειτουργούν μόνοι τους, μέχρι τους στρατιώτες-ρομπότ ή τους στρατιώτες με ρομποτικές πανοπλίες.
Προς το παρόν, οι Ηνωμένες Πολιτείες παραμένουν ο ηγέτης στον κόσμο στον τομέα της τεχνητής νοημοσύνης σε στρατιωτικό επίπεδο, με χαρακτηριστικότερο παράδειγμα το μαχητικό αεροπλάνο της Lockheed Martin, F-35 Joint Strike Fighter, το οποίο θα χρησιμοποιεί για τα ραντάρ του συστήματα τεχνητής νοημοσύνης. (Αξίζει να σημειωθεί ότι στο project μετέχει και η Τουρκία…). Ομως οι πρόσφατες εξελίξεις έχουν αρχίσει να χτυπούν καμπανάκι στο αμερικανικό Πεντάγωνο.
Χαρακτηριστικό είναι πως πρόσφατα ένας ερευνητικός φορέας των αμερικανικών υπηρεσιών πληροφοριών ολοκλήρωσε έναν διαγωνισμό με σκοπό να βρεθεί ποιος από τους συμμετέχοντες θα ανέπτυσσε την καλύτερη τεχνολογία αναγνώρισης προσώπου. Η πρόκληση ήταν η ταυτοποίηση όσων περισσότερων επιβατών σε μια ράμπα επιβίβασης αεροσκάφους. Και τελικά το βραβείο των 25.000 δολαρίων (το πρώτο εκ των τριών) το κέρδισε μια κινεζική startup ονόματι YiTu Tech. Ο διαγωνισμός αυτός, αναφέρει το Reuters, ήταν ένα από μια σειρά παραδειγμάτων που παρουσιάζονται στην αναφορά ενός αμερικανικού think-tank σχετικά με το πώς οι κινεζικές ένοπλες δυνάμεις μπορούν να αξιοποιήσουν την πρόοδο της χώρας τους στον τομέα της τεχνητής νοημοσύνης για να εκσυγχρονιστούν και, ενδεχομένως, να επιτύχουν πλεονεκτήματα έναντι των ΗΠΑ.
«Η Κίνα δεν είναι πια ο φτωχός συγγενής της τεχνολογίας, δεν βρίσκεται πλέον σε θέση τεχνολογικής κατωτερότητας σε σχέση με τις ΗΠΑ. Αντίθετα, έχει εξελιχθεί σε γνήσιο ανταγωνιστή, που ίσως και θα ξεπεράσει τις ΗΠΑ στην τεχνητή νοημοσύνη» σημειώνεται στην αναφορά που συνέταξε η Ελσα Κάνια του Center for a New American Security (CNAS). «Ο μελλοντικός ανταγωνισμός μεταξύ ΗΠΑ - Κίνας - Ρωσίας στην ΑΙ», έγραψε σχετικά, «θα μπορούσε να μεταβάλει την οικονομική και στρατιωτική ισορροπία ισχύος».
Ακόμη, έγγραφο του Πενταγώνου, το οποίο είδε το Reuters, προειδοποιούσε νωρίτερα μέσα στο έτος ότι κινεζικές εταιρείες «ξεγλιστρούν» από την επίβλεψη των ΗΠΑ και αποκτούν πρόσβαση σε αμερικανικές τεχνολογίες ΑΙ με πιθανές δυνατότητες στρατιωτικής χρήσης, αγοράζοντας μερίδια σε αμερικανικές εταιρείες
Ο ανταγωνισμός
Τόσο η Κίνα όσο και η Ρωσία έχουν κάνει βήματα προς την ανάπτυξη και απόκτηση εφαρμογών τεχνητής νοημοσύνης για τους στρατούς τους. Ο Βλαντίμιρ Πούτιν μάλιστα, πριν και από το πρόσφατο show του στη ρωσική Βουλή όπου αναφερόταν στα όπλα που δεν θα μπορεί κανένας στρατός να αναχαιτίσει, είχε υπογραμμίσει την ανάγκη να πάρει η χώρα του το τεχνολογικό προβάδισμα στην τεχνητή νοημοσύνη. Εξάλλου, η εταιρεία που κατασκευάζει το AK-47 (που φέρει το όνομα του δημιουργού του, Kalashnikov Group και είναι φυσικά από τις μεγαλύτερες βιομηχανίες της Ρωσίας) αναπτύσσει μια ποικιλία οπλικών συστημάτων για τον ρωσικό στρατό που θα διαθέτουν τεχνητή νοημοσύνη. Ενα από αυτά είναι το πυροβόλο όπλο που θα είναι συνδεδεμένο με ένα υπολογιστή ο οποίος θα αναλύει συνεχώς δεδομένα και εικόνες για να αναγνωρίζει στόχους· όταν κάποια στιγμή εντοπίσει έναν στόχο, το όπλο θα παίρνει μόνο του απόφαση για το αν θα βάλει εναντίον του.
Παράλληλα, τον περασμένο Ιούλιο η κινεζική κυβέρνηση παρουσίασε ένα σχέδιο μαμούθ ύψους 150 δισ. δολαρίων για το πώς η χώρα θα γίνει μέχρι το 2030 ο παγκόσμιος ηγέτης στην τεχνητή νοημοσύνη όλων των εφαρμογών. Τον Δεκέμβριο μάλιστα έγινε γνωστό πως η Google (που είχε αποχωρήσει από την Κίνα πριν απόεπτά χρόνια) πρόκειται να ανοίξει εργαστήριο τεχνητής νοημοσύνης στο Πεκίνο, ενώ τεράστιες επενδύσεις στον τομέα της τεχνητής νοημοσύνης ετοιμάζουν και μεγάλες εταιρείες τεχνολογίας της χώρας όπως οι Alibaba, Τencent και Baidu. Σύμφωνα με την αναφορά (επικαλείται έγγραφα διαθέσιμα στο κοινό), ο κινεζικός στρατός σε συνεργασία με αυτές τις εταιρείες επενδύει σε ένα εύρος προγραμμάτων που σχετίζονται με την τεχνητή νοημοσύνη, και ινστιτούτα του συνεργάζονται με την κινεζική αμυντική βιομηχανία.
Δεδομένου του πρώιμου σταδίου στο οποίο βρίσκεται η ανάπτυξη της τεχνητής νοημοσύνης και των σχετικών πολιτικών στην Κίνα και τη Ρωσία, μεγάλο μέρος της έρευνας έχει βέβαια θεωρητικό χαρακτήρα. Παρ'' όλα αυτά, κάποιοι θεωρητικοί του κινεζικού στρατού εκτιμούν πως πλησιάζουμε σε ένα σημείο κομβικής σημασίας, όπου οι άνθρωποι πλέον δεν θα είναι σε θέση να συμβαδίσουν με την ταχύτητα και τους ρυθμούς των αποφάσεων που λαμβάνονται από μηχανές κατά τη διάρκεια των πολεμικών συγκρούσεων.
Οι φόβοι της τεχνολογίας
Η ανάπτυξη εφαρμογών τεχνητής νοημοσύνης για τον στρατό φοβίζει ακόμα και τους ειδικούς. Η βασική ανησυχία μπορεί να έρχεται από τη μεγάλη οθόνη και τις ταινίες επιστημονικής φαντασίας, αλλά καταλήγει στην πραγματικότητα: θα έχουμε ρομπότ σαν τον «Εξολοθρευτή» από την ομώνυμη ταινία του Τζέιμς Κάμερον ή σαν τον «Iron Man», δηλαδή στρατιώτες με ηλεκτρονικές πανοπλίες με διάφορες εφαρμογές; Ο πρώην αναπληρωτής υπουργός Αμυνας των ΗΠΑ κλίνει προς την δεύτερη επιλογή, αλλά φοβάται και την πρώτη, επισημαίνοντας πως πάντα η τελική επιλογή θα πρέπει να γίνεται από τον ανθρώπινο νου. Και μην ξεχνάμε το enfant terrible, το παιδί-θαύμα της σύγχρονης τεχνολογίας: τον Ελον Μασκ δηλαδή, που είχε προειδοποιήσει εδώ και καιρό για τον κίνδυνο της τεχνητής νοημοσύνης τόσο σε καθημερινές χρήσεις όσο και στις στρατιωτικές, καλώντας τα Ηνωμένα Έθνη να απαγορεύσουν διά παντός τα όπλα που συνδέονται με τεχνητή νοημοσύνη.
Υπάρχει τέλος και μια σχολή σκέψης που συνδέει άμεσα το πολιτικό καθεστώς τόσο της Κίνας όσο και της Ρωσίας με τη στρατιωτική τεχνητή νοημοσύνη: τονίζουν ότι στα απολυταρχικά καθεστώτα, λόγω της «ενός ανδρός αρχή», είναι ευκολότερο να αποφασιστεί ένας πλήρως αυτοματοποιημένος πόλεμος, εν αντιθέσει με τα δημοκρατικά πολιτεύματα όπου υπάρχει μια σχετική διάκριση των εξουσιών και των αποφάσεων.
*Αναδημοσίευση από τον Φιλελεύθερο της 14ης Μαρτίου, τεύχος 78
