Όταν τα πρώτα μεταπολιτευτικά χρόνια παριστάναμε τους ιδεολογικούς και πολιτικούς καθοδηγητές «του φοιτητικού και νεολαιίστικου κινήματος», είχαμε έναν «χρυσό κανόνα» για τη στρατολόγηση των αδιάφορων, των διστακτικών, των ατίθασων ή των απείθαρχων για μάντρωμα. «Αν καταφέρεις να τον κατεβάσεις στη διαδήλωση διαμαρτυρίας, τον «έχεις» για πέντε χρόνια (ως αντίπαλο της δεξιάς κυβέρνησης). Αν τον φέρεις στη συγκέντρωση του κόμματος, τον «έχεις» για τρία χρόνια (ως οπαδό και ψηφοφόρο του κόμματος). Αν τον καταφέρεις να έρθει στα γραφεία σε κομματική μάζωξη, τον «έχεις» για έναν χρόνο (ως ενεργό κομματικό μέλος)».
«Σιγά τους ινστρούχτορες» θα μου πείτε τώρα, «δεν κοιτάζατε εκεί ν’ ανοίξετε κανένα βιβλίο που η μισή γενιά σας έμεινε χωρίς πτυχίο, παρά φτιάχνατε και χρυσούς κανόνες, τρομάρα σας». Δίκιο έχετε, αλλά μερικά απ’ όσα μάθαμε αποδείχτηκαν πρακτικώς αποτελεσματικότατα. Διότι μπορεί να θεωρούσαμε «εντατικοποίηση των σπουδών» τη λήψη του πτυχίου μας σε τέσσερα χρόνια, αλλά η «στρατολόγηση» πήγαινε σύννεφο. Μπορεί να βγάλαμε περισσότερους αιώνιους φοιτητές από κανονικούς επιστήμονες, αλλά την ίδια στιγμή, μια ολόκληρη γενιά (για να μην πω δυο) μπολιάστηκε στα νάματα και τις ψευδαισθήσεις που διακινούσαμε. Οπότε, οι χαζοί «χρυσοί κανόνες» μας, την είχαν τελικά την αξία τους (εκ του αποτελέσματος).
Πάμε λοιπόν στο αρχικό. Τι εννοούσε αυτός ο παλιός κανόνας της στρατολόγησης, που είχε καλά μελετημένη την ψυχολογία των νέων παιδιών και τον τρόπο που αντιδρούν; Όταν ένας εικοσάρης, πόσο μάλλον δεκαπεντάρης, αφήσει τις υπόλοιπες ασχολίες του και πάρει μέρος σε διαδήλωση διαμαρτυρίας εναντίον μιας κυβέρνησης, τότε δένεται ψυχικά μ’ αυτή την αντιπαλότητα για ένα ικανό χρονικό διάστημα. Θα χρειαστεί να αλλάξουν σημαντικά και καίρια δεδομένα της ζωής του και της θεώρησης του περί τον κόσμο, θα πρέπει να μεγαλώσει δηλαδή και ν’ αλλάξει τρόπο σκέψης, πριν καταφέρει να αμφισβητήσει αυτό που σαν νεαρό παιδί τον είχε συνεπάρει και κινητοποιήσει. Εξ ου και η «δεμένη» πενταετία.
Η συμμετοχή στη συγκέντρωση του κόμματος, επίσης τον «έδενε», αλλά λιγότερο. Διότι άπαξ και έμπαινε στην πολιτική δραστηριότητα, όσο εύκολα θα μπορούσε να παραμείνει οπαδός και ψηφοφόρος του κόμματος μας, άλλο τόσο εύκολα θα μπορούσε να λακίσει προς κάποιον όμορο πολιτικό χώρο. Ειδικά στην περιοχή της αριστεράς, όπου γινόταν της κακομοίρας από οργανώσεις και ιδεολογικές μικροδιαφοροποιήσεις. Γι’ αυτό και ο χρυσός κανόνας έλεγε για τρία χρόνια. Το τρίτο σκαλί που ήταν η εσωτερική κομματική στράτευση, ήταν ακόμα πιο περιορισμένο χρονικά. Ένα μέλος του κόμματος ή της κομματικής νεολαίας είχε τόσες υποχρεώσεις και επηρεαζόταν τόσο πολύ η προσωπική του ζωή, που αρκετοί δεν άντεχαν και έφευγαν απ’ αυτό τον στενό σκληρό πυρήνα. Εξ ου και το «δέσιμο» ενός μόνο χρόνου.
Θα αναρωτηθείτε γιατί τα γράφω αυτά. Διότι έχω την πεποίθηση ότι οι καιροί αλλάζουν, αλλά εκείνος ο χαζός «χρυσός κανόνας» μας, μάλλον κρατάει ακόμα στα βασικά του σημεία. Και αν ισχύει, δεν είναι καλά τα μαντάτα για την κυβέρνηση. Διότι οι μεγαλύτερες διαδηλώσεις που έγιναν τις τελευταίες δεκαετίες στη χώρα για το θέμα των Τεμπών, ήταν γεμάτες από νέα παιδιά. Πολλά νέα αγόρια και κορίτσια, για να μην πω σχεδόν όλα. Τα οποία διαδήλωσαν με πάθος, αντικυβερνητικά. Και φοβάμαι ότι υπάγονται στον κανόνα της «πενταετίας»…
