Πλησιάζει ταχύτατα η ώρα της αλήθειας για την εδαφική ακεραιότητα, την ασφάλεια και τη μελλοντική σταθερότητα της Ουκρανίας έπειτα από σχεδόν μία τριετία πολέμου και ταυτόχρονα για την Ευρωπαϊκή Ένωση και τον βαθμό στον οποίο μπορεί να σηκώσει μόνη το βάρος της στήριξης του Κιέβου και της δικής της άμυνας έναντι της ρωσικής απειλής.
Η επικείμενη πρεμιέρα της δεύτερης θητείας του Ντόναλντ Τραμπ είναι το μείζον ζήτημα στην ευρωπαϊκή ατζέντα· οι αγωνίες και οι αβεβαιότητες πολλές για την τροχιά στην οποία θα κινηθεί η διατλαντική σχέση, αλλά η πλέον επείγουσα προτεραιότητα ευρωπαϊκών κυβερνήσεων και κοινοτικών θεσμών είναι να διασφαλίσουν ότι η Ουκρανία θα εισέλθει σε οποιαδήποτε διαπραγμάτευση με τη Ρωσία από την καλύτερη δυνατή θέση -και να πείσουν και τον Ντόναλντ Τραμπ πως αυτό είναι και προς το δικό του συμφέρον.
Η «λύση των 24 ωρών» για την οποία είχε μιλήσει κατ’ επανάληψη ο Τραμπ κατά την προεκλογική εκστρατεία του λέγοντας ότι εντός μίας ημέρας μπορεί να τερματίσει τη σύγκρουση προφανώς δεν είναι εφικτή και πιθανότατα θα παρέλθουν μήνες από την 20ή Ιανουαρίου, όταν και θα αναλάβει προεδρικά καθήκοντα, έως ότου πράγματι καθίσουν στο διαπραγματευτικό τραπέζι Μόσχα και Κίεβο, όμως αυτή ακριβώς είναι η περίοδος που διακυβεύονται τα περισσότερα.
Το ουκρανικό ζήτημα, καθώς και οι εξελίξεις στη Μέση Ανατολή, η ευρωπαϊκή άμυνα και το μεταναστευτικό, κυριάρχησαν στο τελευταίο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του 2024 που πραγματοποιήθηκε την περασμένη εβδομάδα παρουσία του Ουκρανού προέδρου Βολοντίμιρ Ζελένσκι, ο οποίος και δήλωσε ενώπιον των δημοσιογράφων πως «είναι πολύ δύσκολο να υποστηριχθεί η Ουκρανία δίχως αμερικανική βοήθεια», απηχώντας το φόβο ή την πραγματικότητα πως η Ευρώπη δεν μπορεί να καλύψει το κενό εάν ο Τραμπ πράγματι αποσύρει τη στρατιωτική υποστήριξη των ΗΠΑ. Εντός των ημερών αναμένεται να ανακοινωθεί το τελευταίο πακέτο αμερικανικής στρατιωτικής βοήθειας επί θητείας Μπάιντεν ύψους 1,2 δισ. δολαρίων, που φέρεται να περιλαμβάνει συστήματα αναχαίτισης αντιαεροπορικής άμυνας και πυρομαχικά πυροβολικού.
Ο Ζελένσκι μιλά για την ανάγκη να επιδειχθεί η μέγιστη δυνατή ενότητα μεταξύ Ηνωμένων Πολιτειών και Ευρωπαϊκής Ένωσης, αλλά και μεταξύ των ίδιων των ευρωπαϊκών χωρών καθώς είναι ορατοί οι περιορισμοί του μπλοκ των «27» και το κενό ηγεσίας που έχει αναδυθεί εξαιτίας της πολιτικής κρίσης και οικονομικής περιδίνησης σε αμφότερες τις κινητήριες δυνάμεις της Ένωσης, Γαλλία και Γερμανία.
Ο μεγαλύτερος φόβος που απορρέει από την πολιτική αβεβαιότητα, τα οικονομικά ζητήματα, αλλά και τον καλπασμό της Άκρας Δεξιάς σε πολλές ευρωπαϊκές πρωτεύουσες, και δη στον «πυρήνα» της ΕΕ, είναι ότι μπορεί να καταστεί δύσκολος ο συντονισμός και η διαμόρφωση της στάσης της Ένωσης έναντι προτάσεων που πιθανώς προέλθουν από την άλλη πλευρά του Ατλαντικού σχετικά με τον τερματισμό του πολέμου. Όσο για την ευρωπαϊκή Άμυνα, θα τεθεί επί τάπητος σε έκτακτη Σύνοδο Κορυφής στις 3 Φεβρουαρίου.
Ο Ντόναλντ Τραμπ δεν έχει ανοίξει τα χαρτιά του για την Ουκρανία. Για την ακρίβεια δεν έχει «κλειδώσει» ακόμη κάποιο συγκεκριμένο σχέδιο, σύμφωνα με συνεργάτες του. Στελέχη της ομάδας που προετοιμάζει την προεδρική μετάβαση και έμπιστοι του Τραμπ συντάσσουν προτάσεις και τον ενημερώνουν. Οι βασικές αποφάσεις θα ληφθούν αφού συγκροτηθεί η ομάδα εθνικής ασφαλείας του και ο Τραμπ έχει κάνει περαιτέρω συζητήσεις με τους συμμάχους -και ενδεχομένως με τον ίδιο τον Βλαντιμίρ Πούτιν-, σύμφωνα με την Wall Street Journal.
Τις τελευταίες ημέρες δημοσιεύτηκαν αναφορές στον αμερικανικό Τύπο ότι σύμβουλοι του Ντόναλντ Τραμπ συζητούσαν επί σχεδίου για τη δημιουργία μίας ουδέτερης ζώνης μεταξύ των ουκρανικών και των ρωσικών στρατευμάτων, την οποία θα περιπολούν 40.000 Ευρωπαίοι στρατιώτες.
«Η ουδέτερη ζώνη 1.287 χλμ μεταξύ της Ουκρανίας και της Ρωσίας δεν πρόκειται να συμβεί», λέει στους New York Times o Τζέρεμι Σαπίρο, διευθυντής ερευνών στο εδρεύων στο Βερολίνο think tank Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Εξωτερικών Σχέσεων (ECFR). «Η Ευρώπη δεν θα μπορούσε να το κάνει αυτό χωρίς την υποστήριξη των ΗΠΑ. Αλλά είναι ένα πολύ καλό μέρος πολιτικού θεάτρου», σημειώνει.
Το πολιτικό θέατρο είναι μια από τις ειδικότητες του κ. Τραμπ, συνεχίζουν οι NYT, και είναι πιθανό να ρίξει και άλλες ιδέες στο τραπέζι για τον τερματισμό του πολέμου μετά την ανάληψη των καθηκόντων του. Το στοίχημα, σύμφωνα με τον Τζέρεμι Σαπίρο, είναι οι Ευρωπαίοι ηγέτες να μην προκληθούν ή να διχαστούν από τον Τραπ, αλλά να διασφαλίσουν ότι η Ευρώπη θα έχει θέση σε οποιαδήποτε διπλωματική διαπραγμάτευση που αφορά τις Ηνωμένες Πολιτείες, την Ουκρανία και τη Ρωσία.
Μπορεί ο ίδιος ο Τραμπ ακόμη να μην έχει πει πολλά δημοσίως για το πώς σκοπεύει να επιτύχει τη λήξη του πολέμου, όμως είναι σαφές πως κατ’ αυτόν η Ευρώπη θα πρέπει να επωμιστεί το μεγαλύτερο μέρος του βάρους της υποστήριξης του Κιέβου με στρατεύματα για την επίβλεψη της κατάπαυσης του πυρός και τη διάθεση οπλισμού για την αποτροπή της Ρωσίας. Σύμβουλοι εξωτερικής πολιτικής του Τραμπ φέρονται να έχουν μεταφέρει στην ευρωπαϊκή πλευρά, σύμφωνα με τους Financial Times, ότι σκοπεύει να απαιτήσει την αύξηση των αμυντικών δαπανών στο ΝΑΤΟ στο 5% του ΑΕΠ από το 2% που είναι σήμερα για να συμβιβαστεί στο 3,5%, αλλά δεν σχεδιάζει να διακόψει άμεσα τη στρατιωτική βοήθεια προς το Κίεβο.
Στο διπλωματικό «άνοιγμα» που έκανε ο Εμανουέλ Μακρόν προσκαλώντας τον Ντόναλντ Τραμπ στα εγκαίνια της ανακαινισμένης Παναγίας των Παρισίων στις 7 Δεκεμβρίου, ο εκλεγμένος πρόεδρος των ΗΠΑ ανταποκρίθηκε άμεσα κάνοντας στη Γαλλία επίσημη πρώτη στη διεθνή σκηνή κατόπιν της νίκης του. Ο Μακρόν τον έφερε ενώπιος ενωπίω με τον Βολοντίμιρ Ζελένσκι, που ήταν επίσης προσκεκλημένος, με τον Τραμπ να λέει σε αμφότερους τους συνομιλητές του ότι δεν υποστηρίζει την ένταξη της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ, αλλά ότι θέλει να δει μια ισχυρή, καλά εξοπλισμένη Ουκρανία να αναδύεται από οποιαδήποτε παύση των μαχών, σύμφωνα με αξιωματούχους που ενημερώθηκαν για τη συνάντηση.
Για το Κίεβο αποκλειστικά ευρωπαϊκές εγγυήσεις για την ασφάλειά του θα ήταν μακροπρόθεσμα ανεπαρκείς, καθώς οι «πραγματικές εγγυήσεις» έρχονται από το ΝΑΤΟ, όπως επανέλαβε ο Ζελένσκι στη Σύνοδο Κορυφής. Συζήτησε επίσης εκ νέου με τον Εμανουέλ Μακρόν επί της πρότασης που είχε κάνει προ μηνών ο τελευταίος για την ανάπτυξη στρατευμάτων στην Ουκρανία ως μέσο συμβολής στην επίτευξη διαρκούς ειρήνης και το ζήτημα μίας ειρηνευτικής αποστολής θα παραμείνει στο προσκήνιο.
Ο Ντόναλντ Τραμπ φέρεται, εν τω μεταξύ, να πίεσε κατά την παρουσία του Παρίσι παράλληλα τους Ευρωπαίους να κάνουν περισσότερα για να πείσουν την Κίνα του Σι Τζινπίνγκ να πιέσει το Κρεμλίνο να τερματίσει τη σύγκρουση, μιλώντας (ως είθισται) περί δασμών ως διαπραγματευτικό χαρτί, εάν το Πεκίνο δεν συμφωνήσει να το πράξει.
Ο Βλαντιμίρ Πούτιν, από την πλευρά του, στην καθιερωμένη μαραθώνια συνέντευξη Τύπου που παραχωρεί κατά τη λήξη του έτους δήλωσε ότι οι σχέσεις της Ρωσίας με την Κίνα έχουν φθάσει σε επίπεδο που δεν υπήρξε ποτέ, λέγοντας ότι συντονίζουν τις ενέργειές τους στη διεθνή σκηνή και θα συνεχίσουν να το κάνουν. Δήλωσε ακόμη ότι είναι έτοιμος να συνομιλήσει με τον Ντόναλντ Τραμπ ανά πάσα στιγμή φροντίζοντας να σημειώσει πως η Ρωσία έχει το πάνω χέρι στην Ουκρανία και πλησιάζει στην επίτευξη των πρωταρχικών στόχων της, αν και αναγκάστηκε να παραδεχτεί πως δεν γνωρίζει πότε θα ανακαταληφθεί η δυτική περιφέρεια του Κουρσκ όπου εισέβαλε αιφνιδιαστικά ο ουκρανικός στρατός τον Αύγουστο.
Ισχύ και άνεση επιχείρησε να προβάλλει ως συνήθως ο Πούτιν κατά τη συνέντευξη Τύπου της περασμένης Πέμπτης, (προ)καλώντας τις Ηνωμένες Πολιτείες και σε… πυραυλική «μονομαχία». Είχε την έμπνευση να προκαθοριστεί ένας στόχος καταστροφής που θα προστατεύεται από αμερικανικά αντιπυραυλικά συστήματα και να χτυπήσει εκεί ο υπερηχητικός βαλλιστικός πύραυλος Oreshnik -«και θα δούμε τι θα συμβεί»...
