Δυνητικά θανάσιμο πλήγμα δέχθηκε η «ναυαρχίδα» της μεταναστευτικής πολιτικής του Ρίσι Σούνακ. Το άκρως αμφιλεγόμενο σχέδιο για την επιβίβαση προσφύγων και μεταναστών σε πτήσεις χωρίς επιστροφή με προορισμό τη Ρουάντα κρίθηκε παράνομο από το Ανώτατο Δικαστήριο, αφήνοντας τον Βρετανό πρωθυπουργό ακόμη πιο ευάλωτο στα «πυρά» της δεξιάς πτέρυγας των Τόρις.
Οργανώσεις προάσπισης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και των δικαιωμάτων των προσφύγων στο Ηνωμένο Βασίλειο και διεθνώς χαιρετίζουν την απόρριψη του σχεδίου από το Ανώτατο Δικαστήριο. Για τη βρετανική αντιπολίτευση, η -ομόφωνη- απόφαση των δικαστών του κορυφαίου δικαστικού οργάνου συνιστά ηχηρή επιβεβαίωση των θέσεών της έναν χρόνο πριν τις βουλευτικές εκλογές στις οποίες, κατά την παρούσα δημοσκοπική εικόνα, οι Εργατικοί θα «συνθλίψουν» τους Τόρις.
Όσο για το εσωκομματικό τοπίο στο Συντηρητικό Κόμμα, έρχεται ακόμα πιο κοντά μία ανοιχτή «εξέγερση» της σκληρής δεξιάς κατά του Ρίσι Σούνακ με «οδηγό» την Σουέλα Μπράβερμαν που μόλις τη Δευτέρα αποπέμφθηκε από το υπουργείο Εσωτερικών μετά τα αλλεπάλληλα κρούσματα αμφισβήτησης του πρωθυπουργού.
Το μεταναστευτικό, το οποίο και διχάζει τόσο τη βρετανική κοινωνία όσο και τους ίδιους τους Τόρις, επανέρχεται στο προσκήνιο σε στιγμή κατά την οποία ο Σούνακ ήδη πάσχιζε να «κρατήσει» την ηγεσία του στο κόμμα.
Γνωμοδοτώντας επί προσφυγής που είχε καταθέσει η κυβέρνηση σε αποφάσεις χαμηλότερων δικαστηρίων που μπλόκαραν το αμφιλεγόμενο σχέδιο, το Ανώτατο Δικαστήριο απεφάνθη ότι είναι παράνομο και η Ρουάντα δεν συνιστά υπό τις παρούσες συνθήκες ασφαλή τρίτη χώρα.
Εφόσον αιτούντες άσυλο σταλούν στη Ρουάντα ουδεμία εγγύηση υπάρχει ότι δεν θα παραβιαστούν τα δικαιώματά τους, διατρέχουν «πραγματικό κίνδυνο κακομεταχείρισης» και επαναπροώθησης στις χώρες από τις οποίες διέφυγαν ή άλλες τρίτες μη ασφαλείς χώρες. Το σχέδιο δεν συνάδει ούτε με τη βρετανική, ούτε και με την ευρωπαϊκή νομοθεσία για την προάσπιση των δικαιωμάτων των προσφύγων.
Στην ταραγμένη συνεδρίαση της Βουλής των Κοινοτήτων που ακολούθησε της ετυμηγορίας του Ανώτατου Δικαστηρίου, ο Ρίσι Σούνακ είχε απέναντί του και την αντιπολίτευση και τη μερίδα εκείνη βουλευτών των Τόρις που ζητούν να καταργηθεί εγχώρια νομοθεσία και να «αποκηρύξει» το Ηνωμένο Βασίλειο την Ευρωπαϊκή Σύμβαση Δικαιωμάτων του Ανθρώπου ώστε η κυβέρνηση να... λύσει ανενόχλητη το μεταναστευτικό.
Το Ανώτατο Δικαστήριο δεν έκρινε συνολικά παράνομη τη μεταφορά προσφύγων και μεταναστών προς τρίτες χώρες για να πραγματοποιηθεί εκεί η επεξεργασία των αιτημάτων ασύλου. Σε αυτό «πάτησε» ο Ρίσι Σούνακ για να δηλώσει στη Βουλή ότι η κυβέρνηση θα επιμείνει στο σχέδιο και θα κινηθεί προς οριστικοποίηση μίας νέας συμφωνίας με την Ρουάντα. Η Policy Exchange, δεξαμενή σκέψης που πρόσκειται στην Ντάουνινγκ Στριτ, έχει εισηγηθεί η κυβέρνηση να διαχειριστεί η ίδια τη διαδικασία ασύλου, αφαιρώντας το έργο της αξιολόγησης των αιτημάτων από την κυβέρνηση της Ρουάντα.
Μία άλλη επιλογή θα ήταν να αναζητήσει ο Σούνακ άλλες τρίτες χώρες που θα ήταν πρόθυμες να δεχθούν αιτούντες άσυλο, εγχείρημα δύσκολο. Θα μπορούσε επίσης να ακολουθήσει το αντιευρωπαϊκό δρόμο της σκληρής δεξιάς πτέρυγας των Τόρις που ζητά την αποχώρηση από την Ευρωπαϊκή Σύμβαση Δικαιωμάτων του Ανθρώπου. Κάποιοι βουλευτές προτείνουν και απόσυρση από Συνθήκες του ΟΗΕ περιλαμβανομένης της σύμβασης κατά των βασανιστηρίων και του διεθνούς συμφώνου για τα ατομικά και πολιτικά δικαιώματα.
Δίνοντας το στίγμα των προθέσεών του, ο Ρίσι Σούνακ τα άφησε όλα ανοιχτά. «Δεν ήταν το αποτέλεσμα που θέλαμε» είπε, αλλά προσέθεσε ότι το Ανώτατο Δικαστήριο «επιβεβαίωσε ότι η αρχή της απομάκρυνσης των αιτούντων άσυλο σε ασφαλή τρίτη χώρα είναι νόμιμη», ακόμη και όταν έκρινε ότι η Ρουάντα δεν είναι ασφαλής.
Ο Βρετανός πρωθυπουργός ανέφερε ότι η κυβέρνηση επεξεργάζεται μία συνθήκη με τη Ρουάντα που θα αντιμετωπίζει τις ανησυχίες του Ανώτατου Δικαστηρίου -«και θα την οριστικοποιήσουμε υπό το φως της σημερινής απόφασης», είπε. Εάν αυτό αποτύχει, δήλωσε έτοιμος να εξετάσει το ενδεχόμενο να τροποποιήσει τη νομοθεσία του Ηνωμένου Βασιλείου, «δείχνοντας» εμμέσως σε «έξοδο» από την Ευρωπαϊκή Σύμβαση Δικαιωμάτων του Ανθρώπου -κίνηση που θα πυροδοτούσε κύμα αντιδράσεων και σφοδρή διεθνή κριτική.
Λαμβάνοντας εν συνεχεία το λόγο, ο νέος υπουργός Εσωτερικών, Τζέιμς Κλέβερλι, προσέθεσε ότι η κυβέρνηση εδώ και μήνες βρίσκεται σε συζητήσεις για να αντιμετωπιστούν κάποια από τους φόβους που εκφράστηκαν σήμερα από το Ανώτατο Δικαστήριο. Η νέα συμφωνία, η οποία και θα αναβαθμιστεί σε συνθήκη, αναμένεται να παρουσιαστεί εντός των ημερών.
Ομάδες προσφύγων και οργανώσεις προάσπισης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων προέτρεψαν την κυβέρνηση να εγκαταλείψει οριστικά το σχέδιο της Ρουάντα. Η οργάνωση ActionAid UK έκανε λόγο για δικαίωση των «βρετανικών αξιών της συμπόνιας και της αξιοπρέπειας». Η Διεθνής Αμνηστία ανακοίνωσε ότι η κυβέρνηση πρέπει «να τραβήξει μια γραμμή κάτω από ένα επαίσχυντο κεφάλαιο στην πολιτική ιστορία του Ηνωμένου Βασιλείου». Ωστόσο, φαίνεται ότι δεν θα εισακουστεί.
Η επίμαχη συμφωνία της Βρετανίας με τη Ρουάντα υπεγράφη τον Απρίλιο του 2022 και προβλέπει ότι πρόσφυγες και μετανάστες που φθάνουν παράνομα στο Ηνωμένο Βασίλειο θα μεταφέρονται στη χώρα της ανατολικής Αφρικής, όπου θα εξετάζονται οι αιτήσεις τους για άσυλο και, αν εγκρθούν, θα παραμένουν.
Εκ μέρους της κυβέρνησης υποστηρίζεται ότι η πολιτική αυτή θα αποτρέψει τους ανθρώπους από το να διακινδυνεύσουν τη ζωή τους για να φθάσουν στο Ηνωμένο Βασίλειο και θα σπάσει το επιχειρηματικό μοντέλο των συμμοριών διακινητών.
Υποστηρίζεται επίσης ότι η Ρουάντα, ενώ ήταν ο τόπος γενοκτονίας με περισσότερα από 800.000 θύματα το 1994, έχει έκτοτε αποκτήσει τη φήμη της σταθερότητας και της οικονομικής προόδου. Επικριτές του σχεδίου απαντούν ότι σταθερότητα αυτή είναι αποτέλεσμα πολιτικής καταστολής.
Στην απόφαση του Ανώτατου Δικαστηρίου σημειώνονται οι πολλαπλές παραβιάσεις των δικαιωμάτων στη Ρουάντα, συμπεριλαμβανομένων πολιτικών δολοφονιών που οδήγησαν την ίδια την αστυνομία του Ηνωμένου Βασιλείου «να προειδοποιήσει τους υπηκόους της Ρουάντα που ζουν στη Βρετανία για αξιόπιστα σχέδια δολοφονίας τους εκ μέρους του εν λόγω κράτους». Η Ρουάντα έχει «ρεκόρ» απόρριψης αιτούντων άσυλο σε ποσοστό 100% από εμπόλεμες χώρες, όπως η Συρία, η Υεμένη και το Αφγανιστάν.
Πολιτικοί της αντιπολίτευσης, ομάδες προσφύγων και οργανώσεις προάσπισης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων έχουν καταγγείλει από την πρώτη στιγμή ότι το «σχέδιο Ρουάντα» είναι ανήθικο και πρακτικά ανεφάρμοστο. Ουδείς πρόσφυγας έχει σταλεί στη Ρουάντα εξαιτίας του μπαράζ προσφυγών.
