Μπορεί ο πρόεδρος των ΗΠΑ να έχει υποσχεθεί περισσότερες δουλειές για τους Αμερικανούς για μικροπολιτικούς λόγους, αλλά η αλήθεια είναι ότι θα πρέπει όντως να απεύχεται και το παραμικρό στραβοπάτημα της οικονομίας γιατί σε αυτή την περίπτωση θα βρεθεί αντιμέτωπος με νοικοκυριά που δεν θα μπορούν να εξυπηρετήσουν τα χρέη τους.
Τα στοιχεία των τελευταίων μηνών είχαν πυροδοτήσει ένα κύμα φημολογίας. Μέχρι που η φημολογία απέκτησε υπόσταση όταν πριν μια εβδομάδα η Ομοσπονδιακή Τράπεζα της Νέας Υόρκης εξέδωσε την νέα έκθεσή της για τα χρέη των αμερικανικών νοικοκυριών. Σύμφωνα με αυτή, λοιπόν, τα αμερικανικά νοικοκυριά χρωστούσαν 12,73 τρισεκατομμύρια δολάρια το Μάρτιο του 2017, ξεπερνώντας το ιστορικό υψηλό των 12,68 τρισεκατομμυρίων δολαρίων του 2008, λίγο πριν την κατάρρευση της Lehman Brothers τον Σεπτέμβριο του ίδιου έτους.
Και αυτό δεν είναι το πρώτο ορόσημο χρέους που έχουν ξεπεράσει οι Αμερικανοί τον τελευταίο καιρό. Το δημόσιο χρέος των ΗΠΑ αναμένεται να ξεπεράσει – αν δεν το έχει ήδη κάνει - για πρώτη φορά το “φράγμα” των 20 τρισ. δολαρίων, τα φοιτητικά δάνεια αυξάνονται με εκρηκτικό ρυθμό ενώ τον περασμένο Απρίλιο η FED ανακοίνωσε ότι οι πιστωτικές κάρτες των Αμερικανών είναι “φορτωμένες” με 1 τρισεκατομμύρια δολάρια. Βρίσκονται, λοιπόν, οι ΗΠΑ ενώπιον πολλαπλών αδιεξόδου χρέους;
Τα πάντα εξαρτώνται από την πορεία της αμερικανικής οικονομίας. Το αυξανόμενο επίπεδο χρέους δείχνει ότι πολλά από τα εκατομμύρια των Αμερικανών που αγωνίστηκαν να επιβιώσουν κατά τη διάρκεια της ύφεσης έχουν πλέον ανακάμψει και μπορούν να δανείζονται σχετικά εύκολα. Με άλλα λόγια το αυξανόμενο χρέος υποδεικνύει ανάκαμψη της αμερικανικής οικονομίας και αναστήλωση της καταναλωτικής πίστης.
Επιπλέον, το χρέος μπορεί να τροφοδοτήσει τις καταναλωτικές δαπάνες, οι οποίες αντιπροσωπεύουν σχεδόν το 70% της συνολικής οικονομικής δραστηριότητας στις Ηνωμένες Πολιτείες. Επιτρέπει, επίσης, στους Αμερικανούς να πραγματοποιούν μεγάλες επενδύσεις στην εκπαίδευση και τη στέγαση, οι οποίες με τη σειρά τους αποτελούν στοιχεία προσωπικού πλούτου και ευνοούν τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα.
Ριζικά αντίθετη άποψη διατηρεί ο ο Heather Boushey, εκτελεστικός διευθυντής και επικεφαλής οικονομολόγος στο Washington Center for Equitable Growth, ένα φιλελεύθερο think tank. "Το ρεκόρ στο χρέος των νοικοκυριών δεν είναι ένας δείκτης που πρέπει να μας κάνει χαρούμενους, ούτε μια κατάσταση στην οποία πρέπει να επιστρέψουμε. Αφηρημένα, καθένας μπορεί να ισχυριστεί ότι το μεγάλο χρέος σηματοδοτεί αισιοδοξία και εμπιστοσύνη. Αλλά στην πραγματικότητα μαρτυρά ότι οι οικογένειες χρησιμοποιούν το χρέος ως μηχανισμό για να πληρώσουν για αγαθά και υπηρεσίες που τα εισοδήματά τους δεν καλύπτουν”.
Στα τέλη του 2008, το χρέος των νοικοκυριών στις ΗΠΑ άρχισε να μειώνεται, κάτι που συνεχίστηκε αδιάκοπα για 19 διαδοχικά τρίμηνα, μια άνευ προηγουμένου περίοδος απομόχλευσης, κατά την οποία πολλοί Αμερικανοί απέφυγαν κάθε νέο δανεισμό. Το σύνολο του χρέους των νοικοκυριών άρχισε να αυξάνεται και πάλι το 2013.
Ένας από τους κυριότερους παράγοντες πίσω από το νέο ιστορικό ρεκόρ χρέους των νοικοκυριών είναι αναμφίβολα η έκρηξη των φοιτητικών δανείων. Οι δανειζόμενοι σπουδαστές σήμερα οφείλουν 1,3 τρισεκατομμύρια δολάρια, περισσότερο από το διπλάσιο των 611 δισεκατομμυρίων δολαρίων που όφειλαν το 2008. Το χρέος λόγω φοιτητικών δανείων αποτελεί πλέον το 11% του συνολικού χρέους των νοικοκυριών, από 5% το τρίτο τρίμηνο του 2008. Περίπου ένας στους 10 δανειολήπτες φοιτητικού δανείου καθυστερεί την αποπληρωμή του. Πρόκειται για το υψηλότερο στην καθυστέρηση αποπληρωμών οποιουδήποτε τύπου δανείου, σύμφωνα με την Ομοσπονδιακή Τράπεζα της Νέας Υόρκης.
Μάλιστα, αρκετοί αναλυτές εκτιμούν ότι το αυξανόμενο βάρος από τα φοιτητικά δάνεια μπορεί να καταπνίξει την οικονομική ανάπτυξη, εμποδίζοντας τους Αμερικανούς να αγοράσουν σπίτια ή να ξοδέψουν μεγάλα ποσά στην κατανάλωση για έναν ακόμα λόγο. Ο τρόπος που συσσωρεύονται τα φοιτητικά δάνεια και οι προσδοκίες που οικοδομούνται γύρω από αυτά, έχουν ομοιότητες με τη συσσώρευση των στεγαστικών δανείων που οδήγησε στην κρίση του 2007. Η ιδέα πίσω από τα στεγαστικά δάνεια, τότε, ήταν ότι η ιδιοκτησία κατοικιών είναι μια ξεκάθαρη κίνηση για την απόκτηση πλούτου. Μέχρι που η στεγαστική αγορά κατέρρευσε αφήνοντας εκατομμύρια Αμερικανούς εν μέσω οικονομικών ερειπίων.
Έτσι και οι σπουδαστές, έχουν επιλέξει να χρεωθούν με μεγάλα ποσά έχοντας την προσδοκία ότι ένα πτυχίο από φημισμένο πανεπιστήμιο θα μεταφραστεί αργότερα σε υψηλότερο εισόδημα. Αλλά πολλοί απόφοιτοι εισέρχονται τελικά σε μια αγορά εργασίας όπου οι μισθοί αυξάνονται αργά, αφήνοντάς τους με μεγαλύτερο χρέος από ό, τι μπορούν να πληρώσουν.
Οι οικονομολόγοι δεν είναι πλέον σίγουροι για το πώς αυτό το βουνό φοιτητικού χρέους θα επηρεάσει την ευρύτερη οικονομία. Σε αντίθεση με τα στεγαστικά δάνεια, τα φοιτητικά δάνεια δεν μπορούν θεωρητικά να αναδιαρθρωθούν, πράγμα που σημαίνει ότι περισσότεροι Αμερικανοί αναλαμβάνουν ένα είδος χρέους που θα μπορούσε να τους βαραίνει για το υπόλοιπο της ζωής τους, εμποδίζοντας τους να αγοράσουν σπίτια ή να ξεκινήσουν επιχειρήσεις.
Ωστόσο η αλήθεια είναι ότι τα φοιτητικά δάνεια δεν πλησιάζουν καν το ύψος των στεγαστικών το οποίο αγγίζει τα 8,6 τρισεκατομμύρια δολάρια ή το 68% του συνολικού χρέους των νοικοκυριών. Επιπλέον, η εξυπηρέτηση του χρέους των νοικοκυριών εξακολουθεί να είναι διαχειρίσιμη. Είναι ενδεικτικό ότι ο λόγος των πληρωμών κεφαλαίου και τόκων προς το διαθέσιμο εισόδημα των Αμερικανών ανέρχεται στο 10%, ελαφρώς μικρότερος από το μέσο όρο της δεκαετίας του 1980, με 11,33%.
Δεν λείπουν, όμως, οι λόγοι ανησυχίας. Έρευνα της UBS έδειξε ότι το 17% των ερωτηθέντων καταναλωτών δήλωσαν ότι πιθανόν να μην μπορέσουν να αποπληρώσουν κάποιο δάνειό τους τον επόμενο χρόνο. “Αν η οικονομία σκοντάψει οι πιο αδύναμοι δανειζόμενοι, όσοι έχουν χαμηλά εισοδήματα και μεγάλα δάνεια θα βρεθούν με την πλάτη στον τοίχο”, υποστηρίζει Mark Zandi, επικεφαλής οικονομολόγος στη Moody's Analytics. Μάλιστα εντοπίζει ως δυνητικά προβληματικές περιοχές των ΗΠΑ εκείνες οι οποίες βασίζουν την οικονομία τους στην παραγωγή πετρελαίου.
Άλλοι αναλυτές ανησυχούν λόγω της… οικονομικής αισιοδοξίας που έχει επικρατήσει μετά την εκλογή του Donald Trump, η οποία έχει οδηγήσει σε αύξηση των επιτοκίων δανεισμού. Άλλωστε η FED έχει διατηρήσει αμετάβλητη την πρόβλεψη για τρεις αυξήσεις των επιτοκίων το 2017 και τρεις ακόμη το 2018. Τι σημαίνει αυτό; Ότι δανειολήπτες που ενδεχομένως βρεθούν σε δύσκολη θέση θα πρέπει να πληρώνουν όλο και πιο ακριβά στο μέλλον για για να αναχρηματοδοτήσουν τα χρέη τους.
Πηγές: The New York Times, Bloomberg, MarketWatch
