Με την προειδοποίηση διά στόματος του Αντόνιο Γκουτέρες ότι βιώνουμε την κλιματική κατάρρευση σε πραγματικό χρόνο, και την επιβεβαίωση εκ μέρους του Παγκόσμιου Μετεωρολογικού Οργανισμού ότι το 2023 καταγράφεται ως το θερμότερο έτος στα χρονικά, άνοιξε σήμερα, Πέμπτη 30 Νοεμβρίου, η αυλαία της 28ης Διάσκεψης του ΟΗΕ για την Κλιματική Αλλαγή (COP28) στο Ντουμπάι.
Η πολυαναμενόμενη συμφωνία για το ταμείο στήριξης ευάλωτων, αναπτυσσόμενων χωρών προκειμένου να μπορέσουν να αντιμετωπίσουν τον καταστροφικό αντίκτυπο της κλιματικής κρίσης επισφραγίστηκε κατά την πρώτη ημέρα εργασιών της συνόδου, ωστόσο ελάχιστοι είναι εκείνοι που αναμένουν σημαντική συνολική πρόοδο προς την εκπλήρωση των κρίσιμων στόχων που εδώ και χρόνια έχουν τεθεί για το Κλίμα.
Η φετινή COP28 έχει χαρακτηριστεί και ως η διάσκεψη του παραδόξου. Είναι ελαφρώς οξύμωρο ότι προεδρεύων της συνόδου είναι ο διευθύνων σύμβουλος της Εθνικής Εταιρείας Πετρελαίου του Άμπου Ντάμπι (ADNOC) Αχμέτ Αλ Τζαμπέρ, γεγονός που έδωσε λαβή για αντιπαραθέσεις πριν καν η διάσκεψη ξεκινήσει, ενώ ήλθε να προστεθεί και το δημοσίευμα του BBC περί σχεδίων των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων να εκμεταλλευτούν το ρόλο τους ως διοργανώτρια χώρα της συνόδου για να προωθήσουν συμφωνίες για το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο, κοινώς για λόμπινγκ στους διαδρόμους της διάσκεψης για το Κλίμα.
Υπάρχουν εκείνοι που υποστηρίζουν ότι η αντίφαση είναι εγγενής στην επιλογή των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων -τον έβδομο μεγαλύτερο παραγωγό πετρελαίου και έναν από τους κύριους εξαγωγείς υδρογονανθράκων παγκοσμίως- ως τόπου διεξαγωγής της διάσκεψης. Η αντίθετη άποψη λέει ότι πρέπει να συμμετάσχουν στη συζήτηση όλοι οι φορείς της ενεργειακής μετάβασης, συμπεριλαμβανομένου του τομέα του πετρελαίου και του φυσικού αερίου.
Το βέβαιο πάντως είναι ότι η COP28 διεξάγεται σε ένα έτος κατά το οποίο η κλιματική κρίση έχει δείξει τα «δόντια» της με πλημμύρες, ακραίους καύσωνες και ξηρασία. Το 2023 θα είναι η θερμότερη χρονιά που έχει καταγραφεί ποτέ, επιβεβαιώνει έκθεση του Παγκόσμιου Οργανισμού Μετεωρολογίας (WMO) που παρουσιάστηκε σήμερα, με την έναρξη των εργασιών της COP28. Η κλιματική απορρύθμιση έσπασε όλα τα ρεκόρ φέτος.
«Τα αέρια που προκαλούν το φαινόμενο του θερμοκηπίου είναι σε επίπεδο ρεκόρ. Οι παγκόσμιες θερμοκρασίες σπάνε ρεκόρ. Η στάθμη της θάλασσας έχει ανέλθει σε επίπεδο ρεκόρ. Οι πάγοι της Ανταρκτικής δεν είχαν ποτέ τόσο μικρή έκταση», δήλωσε ο επικεφαλής του Παγκόσμιου Οργανισμού Μετεωρολογίας Πέτερι Τααλάς. Κάνονας λόγο για μία «εκκωφαντική κακοφωνία από ρεκόρ που σπάνε», τόνισε πως δεν πρόκειται απλώς περί στατιστικών στοιχείων αλλά για ζωές και περιουσίες που καταστρέφονται σε καθημερινή βάση.
Ο Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ, Αντόνιο Γκουτέρες, στη συνέχεια προειδοποίησε πως «βιώνουμε την κλιματική κατάρρευση σε πραγματικό χρόνο». Από το βήμα της COP28 δήλωσε ότι «φέτος κοινότητες σε όλο τον κόσμο έχουν πληγεί από πυρκαγιές, πλημμύρες και καυτές θερμοκρασίες -και ο αντίκτυπος είναι καταστροφικός», καλώντας για πολλοστή φορά τους παγκόσμιους ηγέτες να αναλάβουν επείγουσα δράση. Ο Γκουτέρες αναφέρει πως οι φετινές συνομιλίες θα πρέπει να στοχεύσουν σε σταδιακή πλήρη κατάργηση των ορυκτών καυσίμων, επιμένοντας πως «δεν είναι νεκρός, είναι ζωντανός» ο στόχος του 1,5 βαθμού Κελσίου.
Η πραγματικότητα ωστόσο είναι πως έπειτα από σχεδόν 30 χρόνια διασκέψεων για το Κλίμα, τα αέρια του θερμοκηπίου στην ατμόσφαιρα έφθασαν σε επίπεδα ρεκόρ το 2022 και με βάση τις τρέχουσες προβλέψεις, οι ειδικοί προειδοποιούν ότι όχι μόνο θα χαθεί ο στόχος της Συμφωνίας του Παρισιού να διατηρηθεί η υπερθέρμανση του πλανήτη κάτω από τους 2 βαθμούς Κελσίου -και ει δυνατόν στον 1,5 βαθμό Κελσίου- πάνω από τα προβιομηχανικά επίπεδα, αλλά «τρέχουμε» προς αύξηση της θερμοκρασίας κατά σχεδόν τρεις βαθμούς Κελσίου μέχρι το τέλος του αιώνα.
Τα δεδομένα μέχρι το τέλος Οκτωβρίου καταδείκνυαν ότι το 2023 η μέση θερμοκρασία βρίσκεται περίπου 1,4C πάνω από τα προβιομηχανικά επίπεδα, λόγω της συνεχιζόμενης αύξησης των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα από την καύση ορυκτών καυσίμων και της επιστροφής του κλιματικού φαινομένου Ελ Νίνιο -το οποίο και θωρείται πιθανό να καταστήσει το 2024 άλλο ένα έτος-ρεκόρ και να φέρει τον 1,5 βαθμού Κελσίου όλο και πιο κοντά.
Στις εργασίες της COP28 που ξεκίνησαν σήμερα, Πέμπτη, και ολοκληρώνονται στις 12 Δεκεμβρίου, μετάσχουν περισσότεροι από 70.000 σύνεδροι, 140 αρχηγοί κρατών και ανώτεροι κυβερνητικοί αξιωματούχοι από 193 χώρες. Οι ηχηρότερες απουσίες είναι αυτές των προέδρων Ηνωμένων Πολιτειών και Κίνας, των δύο μεγαλύτερων ρυπαντών παγκοσμίως, αν και αμφότερες οι χώρες εκπροσωπούνται από υψηλόβαθμους αξιωματούχους, περιλαμβανομένου του ειδικού απεσταλμένου των ΗΠΑ για το Κλίμα Τζον Κέρι.
Μεταξύ των πιο επιφανών προσκεκλημένων είναι ο βασιλιάς του Ηνωμένου Βασιλείου Κάρολος Γ' και ο Ινδός πρωθυπουργός Ναρέντρα Μόντι. Πριν βρεθεί πάντως ο Ινδός πρωθυπουργός στο Ντουμπάι, ο υπουργός του των Εξωτερικών επέμεινε ότι ο άνθρακας «θα παραμείνει» η βασική πηγή ενέργειας της χώρας. «Ο άνθρακας είναι και θα παραμείνει σημαντικό μέρος των ενεργειακών αναγκών της Ινδίας», ανέφερε ο Ινδός ΥΠΕΞ σε μία δήλωση που αντικατοπτρίζει τις τεράστιες δυσκολίες στις προσπάθειες για την εξασφάλιση μίας παγκόσμιας συμφωνίας σχετικά με τη σταδιακή κατάργηση των ορυκτών καυσίμων. Η Ινδία και η Κίνα αντιδρούν στις προσπάθειες να μπλοκαριστεί η κατασκευή νέων σταθμών ηλεκτροπαραγωγής με καύση άνθρακα.
Η διάσκεψη στο Ντουμπάι ξεκίνησε με την επίσημη επισφράγιση της συμφωνίας για το Ταμείο Ζημιών και Απωλειών που είχε αποφασισθεί στην περυσινή COP στο Σαρμ ελ Σέιχ της Αιγύπτου και αφορά στην οικονομική στήριξη αναπτυσσόμενων χωρών που έρχονται αντιμέτωπες με ακραία καιρικά φαινόμενα και καταστροφές λόγω της κλιματικής αλλαγής.
Η συμφωνία περιλαμβάνει αρχικά τη δημιουργία ενός ταμείου υπό την αιγίδα της Παγκόσμιας Τράπεζας, το οποίο θα μπορεί να εκταμιεύει χρήματα στις αναπτυσσόμενες χώρες και θα χρηματοδοτείται από τις πλούσιες βιομηχανικές χώρες, τις αναδυόμενες οικονομίες και τις χώρες που παράγουν ορυκτά καύσιμα, όπως η Κίνα και τα κράτη του Κόλπου. Η συμμετοχή της Παγκόσμιας Τράπεζας αποτελεί αναγκαστική συμβιβαστική λύση για τις αναπτυσσόμενες χώρες και το πλαίσιο θα επανεξεταστεί σε μία τετραετία.
Ο Αβί Περσό, σύμβουλος της Μία Μόλτεϊ, της πρωθυπουργού των Μπαρμπέιντος, δήλωσε στον Guardian: «Πρόκειται για μια ιστορική συμφωνία που διεκδικήθηκε με κόπο. Συνιστά αναγνώριση ότι οι απώλειες και οι ζημιές δεν είναι ένας μακρινός κίνδυνος αλλά μέρος της πραγματικότητας που βιώνει σχεδόν ο μισός πληθυσμός του κόσμου και ότι χρειάζονται χρήματα για την ανασυγκρότηση και την αποκατάσταση, αν δεν θέλουμε να αφήσουμε την κλιματική κρίση να ανατρέψει σε λίγες στιγμές δεκαετίες ανάπτυξης».
Τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα δεσμεύτηκαν να διαθέσουν στο Ταμείο 100 εκατ. δολάρια, το Ηνωμένο Βασίλειο 76 εκατ. δολάρια, ενώ οι Ηνωμένες Πολιτείες αισθητά μικρότερο ποσό ύψους 17,5 εκατ. δολαρίων, γεγονός που δεν πέρασε απαρατήρητο.
Όσο για τις αποκαλύψεις του BBC περί σχεδιασμών για την προώθηση συμφωνιών για το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο εκ μέρους των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων κατά τη διάρκεια της διάσκεψης, τα έγγραφα που διέρρευσαν και περιήλθαν στην κατοχή του βρετανικού δικτύου καταδεικνύουν ότι η Εθνική Εταιρεία Πετρελαίου του Άμπου Ντάμπι (ADNOC) προτείνει στις κυβερνήσεις περίπου 15 χωρών συνεργασία για την ανάπτυξη έργων ορυκτών καυσίμων. «Οι ιδιωτικές συναντήσεις είναι ιδιωτικές», ήταν η απάντηση που δόθηκε και διαψεύστηκε ότι οι συναντήσεις της COP28 χρησιμοποιούνται για «επιχειρηματικές συνομιλίες».
Τα έγγραφα, πάντως, δείχνουν επίσης ότι τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα σχεδίασαν και συζητήσεις σχετικά με επιχειρηματικές ευκαιρίες για την κρατική εταιρεία ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, Masdar, εν όψει συναντήσεων με εκπροσώπους από 20 χώρες, μεταξύ των οποίων Ηνωμένο Βασίλειο, ΗΠΑ, Γαλλία, Γερμανία, Ολλανδία, Βραζιλία, Κίνα, Σαουδική Αραβία, Αίγυπτος και Κένυα.
Οι συναντήσεις με εκπροσώπους ξένων κυβερνήσεων είναι μία από τις κύριες αρμοδιότητες των προέδρων των COP, αναφέρει το BBC, προσθέτοντας ωστόσο ότι οι συνομιλίες αυτές πρέπει να τηρούν τα πρότυπα συμπεριφοράς που έχουν τεθεί από τα Ηνωμένα Έθνη και να αποσκοπούν στην ενθάρρυνση των χωρών «να είναι όσο το δυνατόν πιο φιλόδοξες στις προσπάθειές τους για τη μείωση των εκπομπών» αερίων του θερμοκηπίου.
