Καθώς η πολιτική κρίση παρατείνεται στο εσωτερικό της Γαλλίας χωρίς να έχει ακόμη σχηματιστεί κυβέρνηση, ο Εμανουέλ Μακρόν αποφάσισε να αφιερώσει δύο ημέρες στη Σερβία, κλείνοντας με τον Αλεξάνταρ Βούτσιτς συμφωνία πώλησης μαχητικών Rafale, μία κίνηση που έρχεται να «διεμβολίσει» τις στενές σχέσεις του Σέρβου προέδρου με τη Ρωσία του Βλαντιμίρ Πούτιν και φέρνει το Βελιγράδι πιο κοντά στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
Αξιωματούχος της γαλλικής προεδρίας που δεν κατονομάζεται φέρεται να επιβεβαίωσε στο πρακτορείο Associated Press ότι η συμφωνία για τα Rafale αποτελεί μέρος μιας ευρύτερης στρατηγικής για την «προσέγγιση της Σερβίας στην ΕΕ». Σε ανάλογο μήκος κύματος και η δήλωση του επικεφαλής της αντιπροσωπείας της Ευρωπαϊκής Ένωσης στο Βελιγράδι, Εμανουέλ Ζιοφρέ, που χαρακτήρισε «θετική είδηση» την επίσκεψη του Γάλλου προέδρου και ένα σημαντικό βήμα στην πορεία της Σερβίας προς την ΕΕ.
Στον «προθάλαμο» της Ευρωπαϊκής Ένωσης από το 2012 η Σερβία, επί κυριαρχίας Βούτσιτς κατακρίνεται για προοδευτική διάβρωση των δημοκρατικών ελευθεριών, ενώ τόσο από τις Βρυξέλλες, όσο και από την Ουάσινγκτον, έχει επικριθεί για την επαμφοτερίζουσα στάση που τηρεί από την έναρξη του πολέμου στην Ουκρανία. Εξαρτάται σχεδόν εξ ολοκλήρου από το ρωσικό φυσικό αέριο, την ενώνει με τη Ρωσία η κοινή ορθόδοξη πίστη, η κοινή σλαβική καταγωγή και δεν υποστήριξε τις κυρώσεις και την εξωτερική της πολιτική της ΕΕ έναντι της Ρωσίας όσον αφορά τον πόλεμο στην Ουκρανία. Ακροβατεί μεταξύ της διατήρησης ισχυρών διπλωματικών και οικονομικών δεσμών με τη Ρωσία και της προοπτικής ένταξης στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
«Κάθε φορά που υπάρχουν συνεργασίες με την ΕΕ, το Βελιγράδι καταφέρνει να εξισορροπεί τις σχέσεις του με την Κίνα και τη Ρωσία. Η Σερβία δεν θα βάλει ποτέ όλα τα αυγά της σε ένα καλάθι» εκτιμά μιλώντας στο Euronews η Στραχίνια Σούμποτιτς, ερευνήτρια στο Κέντρο Ευρωπαϊκής Πολιτικής στο Βελιγράδι. «Όσο η Σερβία παραμένει εξαρτημένη από της Ρωσία, όσον αφορά την ενέργεια και το Κόσοβο, το Κρεμλίνο θα έχει πάντα έναν μοχλό πίεσης», επισημαίνει.
«Έρχομαι και πάλι σήμερα στη Σερβία με ένα απλό μήνυμα: Η Ευρωπαϊκή Ένωση και τα έθνη της πρέπει να έχουν στις τάξεις τους μία ισχυρή και δημοκρατική Σερβία, και η Σερβία χρειάζεται μια ισχυρή και κυρίαρχη Ευρωπαϊκή Ένωση για να υπερασπιστεί και να προωθήσει τα συμφέροντά της με σεβασμό στην ταυτότητά της» ήταν το μήνυμα που έστειλε από την πλευρά του ο Εμανουέλ Μακρόν, σε ανοιχτή επιστολή που δημοσιεύθηκε στα σερβικά μέσα ενημέρωσης επ’ ευκαιρία της επίσκεψής του. Ο ίδιος προειδοποίησε επίσης ότι μετά την επίθεση της Ρωσίας στην Ουκρανία, το «παιχνίδι εξισορρόπησης» της Σερβίας μεταξύ των παγκόσμιων δυνάμεων είναι μία «ψευδαίσθηση», τονίζοντας ότι η Σερβία θα μπορέσει να προστατεύσει τα συμφέροντά της και να διατηρήσει την ταυτότητά της μόνο ως μέρος της ΕΕ.
Η πρωτοβουλία του Μακρόν για «απαγκίστρωση» του Βελιγραδίου από τη Μόσχα θα μπορούσε να θεωρηθεί, πάντως, ότι κινείται στη λογική «το τερπνόν μετά του ωφελίμου». Πολλώ δε μάλλον αν το όφελος κοστολογείται 2,7 δισ. ευρώ, όπως ανακοίνωσε ο Αλεξάνταρ Βούτσιτς μετά τη συνάντηση με τον Γάλλο πρόεδρο. Εδώ και δύο χρόνια η Σερβία μελετούσε το ενδεχόμενο αγοράς νέων μαχητικών Rafale, δεδομένου ότι η αντίπαλος της Κροατία αγόρασε 12 μεταχειρισμένα αεροσκάφη του ίδιου τύπου έναντι περίπου 1 δισ. ευρώ. Η απόκτηση ίδιου αριθμού Rafale μέχρι το 2029 θα επιτρέψει στη Σερβία να εκσυγχρονίσει την πολεμική της αεροπορία, η οποία αποτελείται κυρίως από σοβιετικής κατασκευής MiG-29 και απαρχαιωμένα γιουγκοσλαβικά μαχητικά. Μιλώντας στο Γαλλικό Πρακτορείο Ειδήσεων (AFP), ο Βούτσιτς παραδέχτηκε ότι «πρέπει να εξελιχθούμε, να αλλάξουμε τις συνήθειές μας και όλα τα άλλα για να προετοιμάσουμε τον στρατό μας».
Η Σερβία μπορεί να κάνει τη «στρατηγική επιλογή» της «συνεργασίας με μια ευρωπαϊκή χώρα» για την ανανέωση των μαχητικών της, δηλώνουν στο Παρίσι, έχοντας κατά νου -εκτός από την εμπορική πτυχή της συμφωνίας- να ωθήσουν το Βελιγράδι στο να δημιουργήσει δεσμούς εξάρτησης με μία χώρα της ΕΕ.
Η απομάκρυνση της Σερβίας από τη Ρωσία για την ανανέωση του στόλου των αεροσκαφών της «έχει σήμερα πολιτικό βάρος», παρατηρεί ο Μίλαν Ιγκρουτίνοβιτς, ερευνητής στο Ινστιτούτο Ευρωπαϊκών Σπουδών του Βελιγραδίου, ενώ ο Βουκ Βουκσάνοβιτς, ερευνητής στο Κέντρο Πολιτικής Ασφάλειας του Βελιγραδίου, δηλώνει στο AFP πως ο Βούτσιτς «πιστεύει ότι με την αγορά αυτών των Rafale, που είναι ένα εξαιρετικά ακριβό προϊόν της γαλλικής βιομηχανίας όπλων, θα αγοράσει πολιτική προστασία και χάρες από τον πρόεδρο Μακρόν».
Εκτός από τα Rafale, γαλλικό ενδιαφέρον υπάρχει και στον τομέα της ενέργειας με τον γαλλικό κολοσσό EDF να προσβλέπει σε επενδύσεις σε υδροηλεκτρικό σταθμό και σε συνεργασία στη χρήση πυρηνικής ενέργειας. Η γαλλική εταιρεία Vinci επιβλέπει την ανακαίνιση του αεροδρομίου «Nikola Tesla» του Βελιγραδίου, ενώ γαλλικοί όμιλοι πρόκειται να κατασκευάσουν το μετρό της πρωτεύουσας και μια υπερσύγχρονη μονάδα επεξεργασίας λυμάτων.
Οκτώ μήνες μετά τις βουλευτικές εκλογές της Σερβίας, οι οποίες, σύμφωνα με τον Οργανισμό για την Ασφάλεια και τη Συνεργασία στην Ευρώπη (ΟΑΣΕ) και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, σημαδεύτηκαν από παρατυπίες και τις κέρδισε το κόμμα του προέδρου, το Μέγαρο των Ηλυσίων πιστεύει ότι η ενταξιακή διαδικασία στην ΕΕ ενθαρρύνει το Βελιγράδι να «εδραιώσει το Κράτος Δικαίου». Ενώ το Βελιγράδι έχει σημειώσει κάποια πρόοδο στο δικαστικό σύστημα, περιορισμένη πρόοδος σημειώθηκε όσον αφορά το Κράτος Δικαίου, την καταπολέμηση της διαφθοράς, το οργανωμένο έγκλημα και την ελευθερία της έκφρασης, σύμφωνα με την ετήσια έκθεση προόδου για τη Σερβία που δημοσίευσε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή το 2023.
Το ευρωπαϊκό άνοιγμα μέσω Παρισιού στη Σερβία έρχεται στη συνέχεια μίας σειράς κινήσεων που «τραβούν» σταδιακά το Βελιγράδι στο άρμα της Δύσης. Τον Ιούλιο, η Ευρωπαϊκή Ένωση και η Σερβία υπέγραψαν συμφωνία για τον εφοδιασμό της ευρωπαϊκής αγοράς με λίθιο, στρατηγικής αξίας στοιχείο για την επίτευξη της μετάβασης της Ευρώπης σε μια πράσινη οικονομία. Παρά τις μαζικές διαμαρτυρίες για περιβαλλοντικούς λόγους, ο Βούτσιτς υποστήριξε το έργο και απέρριψε προσφορές από χώρες εκτός ΕΕ. Παραδέχθηκε επίσης ότι η Σερβία πούλησε πυρομαχικά αξίας εκατοντάδων εκατομμυρίων ευρώ σε δυτικές χώρες, τα οποία πιθανότατα στάλθηκαν στην Ουκρανία. Εξάλλου, η επίσκεψη του Μακρόν πραγματοποιείται σε λιγότερο από πέντε μήνες μετά τη φιλοξενία του Σέρβου ομολόγου του στο Παρίσι.
Το μέγα εθνικό θέμα ωστόσο για το Βελιγράδι είναι το Κοσσυφοπέδιο και όσο το θέμα αυτό μένει ανοικτό θα μένουν ανοικτά και τα προβλήματά του με τη Δύση. Η Σερβία εξαρτάται εδώ και χρόνια από την υποστήριξη της Μόσχας και του Πεκίνου για να εμποδίσει τα Ηνωμένα Έθνη να αναγνωρίσουν το Κόσοβο ως ανεξάρτητο κράτος. Το Βελιγράδι δεν βρίσκει ευήκοα ώτα στο θέμα αυτό στις Βρυξέλλες. Ο Εμανουέλ Μακρόν δηλώνει απλώς ότι στηρίζει την εξομάλυνση των σχέσεων του Βελιγραδίου με το Κόσοβο, όρος που αποτελεί προϋπόθεση για την προσέγγιση της Σερβίας με του «27».
