Photo by Chris McGrath/Getty Images/Ideal Images
«Η αθώωση ενός ατόμου δεν σημαίνει ότι υπάρχει ελευθερία της έκφρασης. Δεν φέρνει ένα λουλούδι την άνοιξη», είχε δηλώσει το ''95 ο γνωστός τούρκος συγγραφέας Yasar Kemal μετά από την αθώωσή του ενώ είχε καταδικαστεί εξαιτίας ενός άρθρου που είχε γράψει για το γερμανικό περιοδικό Der Spiegel, στο οποίο κατηγορούσε τον τουρκικό στρατό ότι ισοπέδωνε κουρδικά χωριά στην ανατολική Τουρκία. «Έχουμε ακόμη πολλή δουλειά για να καταφέρουμε να υπάρχει δημοκρατία στην Τουρκία. Θα συνεχίσω να γράφω μέχρι να μην υπάρχουν διώξεις κατά της ελεύθερης έκφρασης».
Είκοσι περίπου χρόνια μετά δεν έχουν αλλάξει και πολλά στην Τουρκία. Ακριβώς γι'' αυτό, ο Yasar Kemal – ο οποίος ήταν κουρδικής καταγωγής – κατά πάσα πιθανότητα θα ψήφιζε “Όχι” στο δημοψήφισμα που θα διεξαχθεί στην Τουρκία στις 16 Απριλίου.
Προεδρική ή κοινοβουλευτική δημοκρατία;
Οι τούρκοι ψηφοφόροι καλούνται να αποφασίσουν αν θέλουν η Τουρκία να μετατραπεί από κοινοβουλευτική δημοκρατία σε προεδρική. Πιο συγκεκριμένα, οι προτεινόμενες αλλαγές θα έδιναν στον Πρόεδρο της χώρας απεριόριστη εξουσία, καθώς θα έχει το δικαίωμα να καταργήσει την κυβέρνηση ή να οδηγήσει τη χώρα σε εκλογές. Παράλληλα, όμως, μπορεί να διατηρεί τη σχέση με το κόμμα του, ενώ θα καθορίζει την πολιτική εθνικής ασφάλειας.
Επίσης, ο Πρόεδρος θα έχει τη δυνατότητα να διορίζει το δικαστικό σώμα, τις πανεπιστημιακές διοικήσεις, αλλά και μια σειρά από διοικητικούς υπαλλήλους σε δημόσιες υπηρεσίες. Ο Πρόεδρος θα εκλέγεται απευθείας από τον λαό και θα έχει δικαίωμα εκλογής για δύο θητείες. Οι εκλογές δεν θα γίνονται κάθε τέσσερα χρόνια, αλλά κάθε πέντε.
Μια ακόμα συνταγματική τροποποίηση που επιθυμεί ο Τούρκος Πρόεδρος είναι η επαναφορά της θανατικής ποινής. «Μετά από τις 16 Απριλίου, με την άδεια του Θεού, το νομοσχέδιο θα έρθει στο κοινοβούλιο. Αν περάσει στο κοινοβούλιο, θα το εγκρίνω», δήλωσε. Ακόμη, θα απαγορεύεται η εμπλοκή των στρατιωτικών στην πολιτική.
Τέλος, θα έχει την ελευθερία να κυβερνά με προεδρικά διατάγματα, χωρίς την έγκριση του κοινοβουλίου. Στο βαθμό, λοιπόν, που καταργείται η άμεση κοινοβουλευτική εκπροσώπηση του εκλογικού σώματος, αυτόματα καταργείται και η λαϊκή βούληση.
Στο Καντίκιοϊ, προπύργιο των υποστηρικτών του λαϊκού χαρακτήρα του τουρκικού κράτους στην ασιατική όχθη της Κωνσταντινούπολης, νεαροί εθελοντές του «όχι» διανέμουν προκηρύξεις που γράφουν «Δεν θα έδινα τόσες εξουσίες ούτε στον πατέρα μου».
Το αντεπιχείρημα του T. Erdogan είναι ότι με την συνταγματική αναθεώρηση θα ξεπεραστεί η γραφειοκρατική δυσπραγία που εμποδίζει την μεταρρυθμιστική ατζέντα του.
Κι αν κερδίσει το “Ναι;”
Η σημασία του δημοψηφίσματος είναι σχετική. Από τη μία, η διακυβέρνηση Erdogan, εδώ και αρκετούς μήνες – ειδικά μετά την απόπειρα πραξικοπήματος – δεν απέχει και πολύ από ένα απολυταρχικό καθεστώς, καθώς έχουν βομβαρδιστεί δεκάδες κουρδικές πόλεις, χιλιάδες κόσμου έχουν σκοτωθεί, τα δημοκρατικά δικαιώματα έχουν καταπατηθεί, τα ΜΜΕ έχουν φιμωθεί και κυρίως οποιαδήποτε αντιπολιτευτική φωνή, δημοσιογράφοι και διανοούμενοι έχουν φυλακιστεί και διωχθεί, ενώ το ίδιο συμβαίνει μέχρι και σε βουλευτές του HDP. Συνεπώς, η επικράτηση του “Ναι”, απλώς θα νομιμοποιούσε το παραπάνω καθεστώς.
Ωστόσο επειδή τα πράγματα δεν είναι τόσο απλά, ειδικά όταν πρόκειται για μια χώρα που παίζει κεντρικό ρόλο στο διεθνές πολιτικό σκηνικό, μια επικράτηση του “Ναι”, θα έδινε οριστικό τέλος στην “ευρωπαϊκή πορεία της Τουρκίας”. Εξάλλου, ο T. Erdogan εδώ και πολλά χρόνια έχει αρχίσει να απομακρύνεται από το σχέδιο της ευρωπαϊκής μουσουλμανικής δημοκρατίας που θα μετατραπεί σε κέντρο αναφοράς και της υπόλοιπης Μέσης Ανατολής. Ακόμη, μια νίκη του “Ναι”, νομιμοποιεί όσα έχει ήδη κάνει η κυβέρνηση Erdogan.
Όπως γράφει η Elmira Bayrasli στους New York Times, “ο Erdogan έχει εγκαταλείψει τη φιλόδοξη εξωτερική πολιτική που είχε οδηγήσει στην τόνωση της οικονομίας και την ενίσχυση του ρόλου της χώρας στις διεθνείς υποθέσεις και την έχει αντικαταστήσει με έναν ωμό εθνικισμό. Η Τουρκία είναι σήμερα απομονωμένη, κυρίως από τη Δύση. Τα τελευταία χρόνια, ο Erdogan έχει κατηγορήσει επανειλημμένα την Ουάσινγκτον και τις Βρυξέλλες για «βρόμικες συνωμοσίες» εναντίον της χώρας του. Τον περασμένο μήνα, κατηγόρησε τη Γερμανία ότι χρησιμοποιεί «ναζιστικές τακτικές» και χαρακτήρισε τους Ολλανδούς «φασίστες» και «απομεινάρια των Ναζί» επειδή εμπόδισαν τις προσπάθειές του να κάνει προεκλογική εκστρατεία σε ολλανδικό έδαφος. Παράλληλα, προσπάθησε να χειραγωγήσει τις μεγάλες τουρκικές κοινότητες στη δυτική Ευρώπη και να τις χρησιμοποιήσει σαν Δούρειο Ίππο στις χώρες φιλοξενίας τους, κίνηση που δεν γίνεται αποδεκτή από τον δυτικοευρωπαϊκό κόσμο.
Και να επικρατήσει το "Όχι", "ένα λουλούδι δεν φέρνει την άνοιξη"
“Αν όμως νικήσει το “Όχι”, ο Erdogan δεν θα πτοηθεί. Ο πρόεδρος της Τουρκίας είναι μαχητής και θα καταβάλει κάθε προσπάθεια για να πετύχει αυτό που θέλει. Αν χάσει στις κάλπες, είναι πιθανό να κλιμακώσει τον πόλεμο κατά των Κούρδων, ώστε να δώσει την εικόνα του υπερασπιστή του τουρκικού έθνους. Με τον τρόπο αυτό, θα εξασφαλίσει και την υποστήριξη των εθνικιστών. Μια άλλη πιθανότητα είναι ότι αν δεν αποκτήσει περισσότερες εξουσίες με το δημοψήφισμα, θα επεκτείνει επ'' αόριστον την κατάσταση έκτακτης ανάγκης”, προσθέτει η Ε. Bayrasli.
Για την ώρα οι δημοσκοπήσεις δείχνουν πως το “Ναι” και το “Όχι” είναι πολύ κοντά. Το εκλογικό αποτέλεσμα θα κρίνουν μια σειρά παραγόντων όπως το σε ποια κατεύθυνση θα κινηθεί ο μεγάλος όγκος των Κούρδων ψηφοφόρων, το πόσο πιο εθνικιστική μπορεί να γίνει η ατζέντα του Erdogan ώστε να κερδίσει ακόμα περισσότερο κόσμο από το ακροδεξιό κόμμα των Γκρίζων Λύκων, το ΜΗΡ, χάνοντας όμως παράλληλα, το κομμάτι των Κούρδων που στήριζαν το AKP λόγω της θρησκευτικής αφοσίωσής του. Μεγάλος φόβος του Erdogan είναι και η αποχή.
Για την Τουρκία, ο δρόμος προς ένα σουλτανικό καθεστώς δεν απέχει πολύ. Το χάος που προκαλεί ο Erdogan με την κινδυνολογία για αστάθεια και πολιτική κρίση σε περίπτωση επικράτησης του “Όχι” του δίνει προβάδισμα. Ωστόσο, όπως και σε κάθε δημοψήφισμα της τελευταίας χρονιάς, ο κόσμος που ψηφίζει μπορεί να ανατρέψει τα προγνωστικά.
Επιμέλεια: Δανάη Μαραγκουδάκη
