Του Γιώργου Παυλόπουλου
Στη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, οι ανήκοντες στο φιλοσοβιετικό στρατόπεδο διαδήλωναν συχνά-πυκνά κατά της παρουσίας στην Ευρώπη των αμερικανικών βαλλιστικών πυραύλων Πέρσινγκ και Κρουζ, που μπορούσαν να φέρουν πυρηνικές κεφαλές. Η απέναντι πλευρά αντέτεινε ότι και η ΕΣΣΔ όφειλε να απομακρύνει τους δικούς της SS-20, που είχαν αντίστοιχες δυνατότητες. Παράλληλα, βεβαίως, υπήρχαν και εκείνοι που αγωνίζονταν εναντίον και των Πέρσινγκ και Κρουζ και των SS-20.
Σε κάθε περίπτωση, όταν το 1987 ο Ρόναλντ Ρίγκαν και ο Μιχαήλ Γκορμπατσόφ υπέγραφαν τη Συνθήκη για τα Πυρηνικά Όπλα Μεσαίου και Μικρού Βεληνεκούς (INF), με στόχο την σταδιακή εξάλειψη των πυραύλων που μπορούσαν να πλήξουν με πυρηνικά στόχους από απόσταση 480-5.500 χιλιομέτρων, όλοι -ή, έστω, οι περισσότεροι- ανέπνευσαν βαθιά και με ανακούφιση, θεωρώντας ότι η λογική είχε επικρατήσει και η απειλή του πυρηνικού ολοκαυτώματος είχε απομακρυνθεί.
Η ελπίδα και η λογική κυριαρχούν
Μετά δε την πτώση του Τείχους του Βερολίνου και την κατάρρευση της ΕΣΣΔ και του «ανατολικού μπλοκ», η οποία συνοδεύτηκε και από την υπογραφή της συνθήκης START, το 1991, για τη μείωση του συνολικού αριθμού των πυρηνικών κεφαλών που είχαν στη διάθεσή τους οι δύο μεγάλες δυνάμεις, οι ελπίδες για ένα πιο ειρηνικό μέλλον πολλαπλασιάστηκαν -ειδικά καθώς συνοδεύονταν από τις θεωρίες περί του τέλους της ιστορίας. Και όταν, είκοσι χρόνια αργότερα, υπογράφηκε η Νέα Start, η ελπίδα άρχισε να λαμβάνει τη μορφή της βεβαιότητας -πολύ περισσότερο καθώς το 2009, απονεμήθηκε στον Μπαράκ Ομπάμα το Νόμπελ Ειρήνης για την διακήρυξή του ότι θα εργαστεί προς την κατεύθυνση ενός πλήρως αποπυρηνικοποιημένου κόσμου.
Η λογική, επιτέλους, φαινόταν πως θα επικρατούσε και, παρά το γεγονός ότι οι πόλεμοι συνεχίζονταν και τα (συρρικνωμένα) πυρηνικά οπλοστάσια εξακολουθούσαν να είναι ετοιμοπόλεμα, ουδείς είχε την πρόθεση να τα χρησιμοποιήσει και η απειλή εξαφάνισης του πλανήτη από τον ίδιο τον άνθρωπο μειωνόταν διαρκώς.
Θα έλεγε δε κανείς ότι η σκληρή στάση που τηρείται από τις Ηνωμένες Πολιτείες (αλλά όχι μόνο) απέναντι σε χώρες οι οποίες κατασκευάζουν πυραύλους και θέλουν να αποκτήσουν τα δικά τους πυρηνικά όπλα, όπως για παράδειγμα το Ιράν και η Βόρεια Κορέα, αποδεικνύει πως οι ισχυροί του πλανήτη είναι αποφασισμένοι όχι απλώς να τηρήσουν τις δεσμεύσεις που έχουν αναλάβει αναμεταξύ τους, αλλά και να αποκλείσουν κάθε ενδεχόμενο ενός «ατυχήματος» από κάποια ανεύθυνη δύναμη που θα θελήσει να επιβληθεί με αυτόν τον τρόπο.
Οι εξελίξεις των τελευταίων μηνών, όμως, μοιάζουν να προσπαθούν να μας πείσουν πως όλα τα ωραία έχουν ένα τέλος. Το καμπανάκι του συναγερμού χτυπάει ήδη από πέρυσι. Από τη στιγμή, δηλαδή, που ο Ντόναλντ Τραμπ έδωσε εντολή για πλήρη αναθεώρηση του πυρηνικού οπλοστασίου των ΗΠΑ, με σκοπό τον εκσυγχρονισμό του, ενώ και ο Βλαντιμίρ Πούτιν επιτάχυνε την κατασκευή ενός νέου σούπερ-πυραύλου που θα μπορούσε να φτάσει αόρατος σε κάθε σημείο της γης και να πλήξει με πυρηνικά τους στόχους του.
Η απειλή προληπτικού πλήγματος
Εδώ και λίγες εβδομάδες, ωστόσο, ο ήχος είναι ακόμη πιο καθαρός και απειλητικός. Η πρέσβης των ΗΠΑ στο ΝΑΤΟ κατηγόρησε ευθέως τη Μόσχα ότι παραβιάζει συστηματικά και εδώ και χρόνια τη συνθήκη INF, φτάνοντας μάλιστα να απειλήσει και με... προληπτικό πλήγμα τους νέους ρωσικούς πυραύλους, κάτι που συμβαίνει για πρώτη φορά μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου. Την επόμενη δε ημέρα, οι δηλώσεις που έκανε ο Αμερικανός υπουργός Άμυνας, Τζέιμς Μάτις, μετά το τέλος της συνόδου της Συμμαχίας, ουσιαστικά την επιβεβαίωσαν.
Τώρα, ήρθε η ώρα για το επόμενο, επικίνδυνο βήμα. Ο Τραμπ προανήγγειλε την πλήρη απόσυρση των ΗΠΑ από τη συνθήκη INF, επιρρίπτοντας την πλήρη ευθύνη στη Ρωσία, αλλά και την Κίνα -οι οποίες, με τη σειρά τους, διαμαρτυρήθηκαν και ισχυρίστηκαν ότι για όλα φταίει η Ουάσινγκτον και απείλησαν με αντίποινα. «Θα αναπτύξουμε αυτά τα όπλα, εκτός και η Ρωσία έρθει σε εμάς και η Κίνα έρθει σε εμάς και όλοι έρθουν σε εμάς και μας πουν "ας είμαστε πραγματικά έξυπνοι και ας μην αναπτύξει κανείς από εμάς αυτά τα όπλα". Όμως, εάν η Ρωσία τοι κάνει και εάν η Κίνα το κάνει, ενώ εμείς μένουμε πιστοί στη συμφωνία, αυτό είναι κάτι μη αποδεκτό», δήλωσε χαρακτηριστικά ο Τραμπ.
Την ίδια δε στιγμή, πολλοί προβλέπουν ήδη ότι εάν δεν αλλάξει κάτι, το 2021 δεν θα ανανεωθεί ούτε η Νέα START, κάτι που θα ανοίξει τον δρόμο για μια νέα κούρσα πυρηνικών ανταγωνισμών και εξοπλισμών. Για την επιστροφή, ουσιαστικά, των... έξυπνων διαδόχων των Πέρσινγκ, Κρουζ και SS-20 στο έδαφος της Ευρώπης, καθώς και των κινεζικών τους «αντιγράφων» στην Ασία και αλλού.
Πυρηνικά και ανταγωνισμοί
Υπάρχει, άραγε, περίπτωση, να αλλάξει κάτι και να αποφύγουμε αυτή την εξέλιξη; Αν κρίνουμε από την ένταση των ανταγωνισμών και των συγκρούσεων ανάμεσα στους ισχυρούς και μάλιστα σε όλα τα επίπεδα (θυμηθείτε τον εμπορικό πόλεμο που έχει ξεσπάσει...), τότε δεν έχουμε πολλούς λόγους να αισθανόμαστε αισιόδοξοι. Ας κρατήσουμε, τουλάχιστον, την ελπίδα ότι το ένστικτο επιβίωσης θα επικρατήσει τελικά. Διότι σε ένα κόσμο καμμένο, δεν θα υπάρχει κανείς για να κυριαρχήσει...
AP Photo/Bob Daugherty, File
