Περισσότερες από τρεις δεκαετίες μετά τη διατύπωση της θεωρίας του για το «τέλος της Ιστορίας», ο Φράνσις Φουκουγιάμα επιστρέφει με έντονο προβληματισμό και κρίσιμες παρεμβάσεις για την πορεία του σύγχρονου κόσμου.
Ο Αμερικανός διανοητής, μιλώντας στη La Repubblica, εκφράζει βαθιά ανησυχία για τις πολιτικές του Ντόναλντ Τραμπ, τις οποίες συγκρίνει ανοιχτά με εκείνες που οδήγησαν τον κόσμο στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Καταδικάζοντας τη νέα πολιτική δασμών που εξήγγειλε ο Τραμπ, ο καθηγητής του Πανεπιστημίου Στάνφορντ χαρακτήρισε την απόφαση ως «την πιο ανόητη που έχει λάβει ποτέ πρόεδρος των ΗΠΑ», τονίζοντας ότι πρόκειται για κίνηση που θα μπορούσε να πυροδοτήσει παγκόσμια οικονομική ύφεση.
Όπως εξηγεί, οι δασμοί αυτοί βασίζονται σε βαθιά άγνοια των οικονομικών μηχανισμών, πλήττοντας πρώτα και κύρια τον ίδιο τον αμερικανικό λαό.
Ο Φουκουγιάμα αποδομεί επίσης τον ισχυρισμό του Τραμπ περί εκμετάλλευσης των ΗΠΑ από άλλες χώρες, υπενθυμίζοντας πως η αμερικανική ευημερία βασίστηκε στη φιλελεύθερη, παγκόσμια εμπορική τάξη και την κυριαρχία του δολαρίου. «Το εμπορικό έλλειμμα δεν είναι ένδειξη αδυναμίας, αλλά αποτέλεσμα της παγκόσμιας θέσης του δολαρίου», εξηγεί.
Σε σχέση με τις εξαγγελίες για επιστροφή της βιομηχανικής παραγωγής στις ΗΠΑ, ο Φουκουγιάμα θεωρεί το σχέδιο ανέφικτο: το υψηλό εργατικό κόστος, οι σύνθετες εφοδιαστικές αλυσίδες και η επιχειρηματική αβεβαιότητα υπό μια αντιφατική και απρόβλεπτη ηγεσία, καθιστούν τέτοιες πολιτικές μη ρεαλιστικές.
Παράλληλα, επισημαίνει ότι ο Τραμπ φαίνεται να επαναφέρει έναν κόσμο χωρίς σταθερές αρχές, βασισμένο σε σφαίρες επιρροής και γεωπολιτική ισχύ, χωρίς να λαμβάνει υπόψη του τις αξίες της δημοκρατίας, της συνεργασίας και του διεθνούς δικαίου. «Δεν είναι αυτός ο κόσμος στον οποίο θέλουμε να ζούμε», δηλώνει κατηγορηματικά.
Ο Φουκουγιάμα δεν αποκλείει το ενδεχόμενο μιας μεγάλης σύγκρουσης σε παγκόσμια κλίμακα, αν η διεθνής κοινότητα συνεχίσει να παρακολουθεί αδρανής. Η αποδυνάμωση της Ουκρανίας από τις ΗΠΑ, όπως προειδοποιεί, ενθαρρύνει την Κίνα να κινηθεί πιο επιθετικά προς την Ταϊβάν, ενώ ανοίγει παράλληλα τον δρόμο σε νέες, αμφισβητούμενες διεκδικήσεις, ακόμη και σε περιοχές όπως η Γροιλανδία.
Τέλος, στο ενδεχόμενο ο Τραμπ να επιδιώξει και τρίτη προεδρική θητεία, ο Φουκουγιάμα δεν αφήνει περιθώρια παρερμηνείας: «Όλες του οι πολιτικές πηγάζουν από αυταρχικές φιλοδοξίες». Η ελπίδα, όπως σημειώνει, βρίσκεται πλέον στην αντοχή των θεσμών, στη δικαιοσύνη και στις πολιτικές ισορροπίες των επόμενων εκλογικών αναμετρήσεων.
Το μήνυμα του Φουκουγιάμα είναι σαφές: Η Ιστορία όχι μόνο δεν τελείωσε, αλλά βρίσκεται σε κρίσιμο σταυροδρόμι – και η κατεύθυνσή της εξαρτάται από τη συλλογική αντίδραση των δημοκρατιών απέναντι στην αναδυόμενη αυταρχικότητα.
