Η εδαφική διαμάχη χρονολογείται από την εποχή της Ισπανικής Αυτοκρατορίας. Το 2015, η ανακάλυψη ενός τεράστιου κοιτάσματος πετρελαίου την αναζωπύρωσε. Σήμερα, ο Νικολάς Μαδούρο εκδίδει άδειες εξόρυξης πετρελαίου και παρουσιάζει χάρτη που εμφανίζει ως τμήμα της Βενεζουέλας τα δύο τρίτα της επικράτειας της Γουιάνα, αψηφώντας διεθνείς προειδοποιήσεις να μην κινηθεί προς μονομερή προσάρτηση του Εσεκίμπο.
Έκταση 160.000 τετραγωνικών χιλιομέτρων, ανάλογη της Πορτογαλίας ή της πολιτείας της Φλόριντα, καλύπτει το πλούσιο σε υδρογονάνθρακες Εσεκίμπο που λέει ότι θέλει να «διασώσει ειρηνικά» ο πρόεδρος της Βενεζουέλας, «πατώντας» σε μη αναγνωρισμένο διεθνώς «συμβουλευτικό» δημοψήφισμα που διοργάνωσε με το ερώτημα της προσάρτησης ξένων εδαφών.
Στο δημοψήφισμα της Κυριακής, κατά τις επίσημες ανακοινώσεις, κέρδισε το «ναι», με τον Νικολάς Μαδούρο να μιλά για «απόλυτη επιτυχία για τη χώρα, για τη δημοκρατία μας» ενώπιον υποστηρικτών του που συγκεντρώθηκαν στο Καράκας μετά την ψηφοφορία. Σύμφωνα με το Εθνικό Εκλογικό Συμβούλιο (CNE), το ποσοστό της «νίκης» έφθασε το 95%, ωστόσο για την προσέλευση διεθνείς παρατηρητές εκφράζουν αμφιβολίες, όπως και η αντιπολίτευση. Φέρεται να ψήφισε μόλις το 10% του εκλογικού σώματος.
Επανειλημμένα έχει υποστηρίξει ο Νικολάς Μαδούρο την προσάρτηση της πλούσιας σε πετρέλαιο ζώνης της Γουιάνα, ωστόσο τώρα -και πάντα με φόντο τις προεδρικές εκλογές του 2024, στις οποίες αναμένεται ότι θα θέσει εκ νέου υποψηφιότητα- ο ίδιος «ανοίγει» το ζήτημα του Εσεκίμπο προχωρώντας σε κινήσεις που θορυβούν την Λατινική Αμερική και συγκεντρώνοντας προειδοποιήσεις από τις Ηνωμένες Πολιτείες και τα Ηνωμένα Έθνη.
Σε συνέχεια του δημοψηφίσματος, ο Μαδούρο παρουσίασε ένα νέο χάρτη της Βενεζουέλας που περιλάμβανε την αμφισβητούμενη περιοχή και κάλεσε την Εθνοσυνέλευση να επικυρώσει την επίσημη αναγνώρισή της ως επαρχία της χώρας. Έδωσε εντολή στην κρατική πετρελαϊκή εταιρεία να εκδώσει άμεσα άδειες εξόρυξης στο Εσεκίμπο, καθώς και να εκδοθούν ταυτότητες Βενεζουέλας για τους αγγλόφωνους κατοίκους. Το επίμαχο δημοψήφισμα περιλάμβανε ερώτημα αναφορικά με τη χορήγηση ιθαγένειας στους σημερινούς και μελλοντικούς κατοίκους του Εσεκίμπο, καθώς και για την απόρριψη της δικαιοδοσίας του ΟΗΕ για την επίλυση της διαμάχης.
Σε τηλεοπτικό διάγγελμα προς τους 800.000 πολίτες της Γουιάνα ο πρόεδρος Ιρφάν Αλί μίλησε για «υπαρξιακή απειλή» και ζήτησε τη στήριξη των Ηνωμένων Εθνών και της κυβέρνησης Μπάιντεν. Τις εκτιμήσεις για καθαρά «συμβολικό» δημοψήφισμα προς ενίσχυση του Μαδούρο εν όψει κάλπης έχει διαδεχθεί η ανησυχία για το τι θα μπορούσε πράγματι να πράξει. Οι αμυντικές δυνάμεις της Γουιάνα έχουν τεθεί σε κατάσταση συναγερμού, ενώ ο στρατός της Βραζιλίας ενίσχυσε την παρουσία του στα σύνορα με την Γουιάνα και την Βενεζουέλα, μετακινώντας άνδρες και τεθωρακισμένα.
Κατά πηγές της κυβέρνησης Λούλα, η Βραζιλία «θεωρεί απίθανη μια σύγκρουση, όμως οι Ένοπλες Δυνάμεις της χώρας έχουν ήδη προετοιμάσει ένα σενάριο για μια τέτοια πιθανότητα και αύξησαν το επίπεδο ετοιμότητας μάχης στην περιοχή, συμπεριλαμβανομένης της επέκτασης της παρουσίας του βραζιλιάνικου στρατού στα δύο σύνορα με τη Βενεζουέλα και τη Γουιάνα».
Αφού κατήγγειλε «άμεση απειλή για την εδαφική ακεραιότητα, την κυριαρχία και την πολιτική ανεξαρτησία της Γουιάνα», ο πρόεδρος της χώρας Ιρφάν Αλί ανέφερε ότι συνομίλησε «με τον Γενικό Γραμματέα των Ηνωμένων Εθνών και αρκετούς ηγέτες, προειδοποιώντας τους για αυτές τις επικίνδυνες εξελίξεις και τις απεγνωσμένες ενέργειες του προέδρου Μαδούρο».
Επιχείρησε, πάντως, να καθησυχάσει τους ξένους επενδυτές, κυρίως πετρελαϊκές εταιρείες, ότι δεν κινδυνεύουν τα συμφέροντά τους, την ίδια στιγμή που ο επικεφαλής της αμερικανικής διπλωματίας, Άντονι Μπλίνκεν, διαβεβαίωνε πως η Ουάσινγκτον στηρίζει πλήρως την Γουιάνα και την κυριαρχία της επί του Εσεκίμπο. Η Βενεζουέλα επιχειρεί να βρει την έξοδο κινδύνου από μία πολυετή οικονομική κρίση, που επιδεινώθηκε υπό το βάρος των αμερικανικών κυρώσεων στις πωλήσεις πετρελαίου λόγω της επανεκλογής του Νικολάς Μαδούρο το 2018 που ούτε ελεύθερη, ούτε δίκαιη ήταν.
Η Βενεζουέλα επιδιώκει εδώ και καιρό να ελέγξει το Εσεκίμπο υποστηρίζοντας ότι η περιοχή, η οποία αποτελούσε μέρος των συνόρων της κατά την ισπανική αποικιοκρατία, της αφαιρέθηκε παράνομα. Το 1899, τα σύνορα αποφασίστηκαν από διεθνές διαιτητικό δικαστήριο και η περιοχή παρέμεινε υπό τον έλεγχο της Βρετανικής Γουιάνα και νυν Γουιάνα για πάνω από έναν αιώνα.
Η διαμάχη αναζωπυρώθηκε αφότου η ExxonMobil ανακάλυψε ένα τεράστιο κοίτασμα πετρελαίου το 2015 απέναντι από την αμφισβητούμενη ακτογραμμή. Το 2018, η Γουιάνα, η μόνη αγγλόφωνη χώρα της Νότιας Αμερικής, ζήτησε από το Διεθνές Δικαστήριο (ICJ) να αποφανθεί επί της διαφοράς κηρύσσοντας τα σημερινά σύνορα ως νόμιμα και δεσμευτικά, αλλά η τελική απόφαση θα μπορούσε να πάρει κάποια χρόνια.
Ως εκ τούτου, παρόλο που η ψηφοφορία της Κυριακής δεν αναγνωρίζεται διεθνώς και συνεπώς δεν θα έχει νομικές συνέπειες, δεν θα μπορούσε να μην τροφοδοτήσει τις εντάσεις. Την περασμένη Παρασκευή, το Δικαστήριο είχε διατάξει το Καράκας να μην προβεί σε καμία ενέργεια που θα μπορούσε να μεταβάλει τον έλεγχο της Γουιάνα επί του Εσεκίμπο, αλλά δεν απαγόρευσε ρητά τη διεξαγωγή του δημοψηφίσματος.
Εν μέσω του τεταμένου κλίματος έγινε σήμερα γνωστό ότι ελικόπτερο των Ενόπλων Δυνάμεων της Γουιάνα με επτά επιβαίνοντες εξαφανίστηκε την Τετάρτη κοντά στα σύνορα με τη Βενεζουέλα. «Το αεροσκάφος βρισκόταν εν πτήσει προς τα σύνορά μας [..] Χάσαμε την επαφή», δήλωσε ο αρχηγός του Γενικού Επιτελείου Όμαρ Καν κατά τη διάρκεια συνέντευξης Τύπου σήμερα, διευκρινίζοντας πως το ελικόπτερο βρισκόταν περίπου 45 χιλιόμετρα από τα σύνορα, οριακά εντός του Εσεκίμπο. Ερωτηθείς εάν θεωρεί πιθανό να ευθύνεται η Βενεζουέλα για το συμβάν, απάντησε «δεν έχουμε καμιά πληροφορία που να υποδεικνύει κάτι τέτοιο». Νωρίτερα, σημείωσε πως οι καιρικές συνθήκες που επικρατούσαν στην περιοχή ήταν «κακές».
