Με το θάνατο του Αλεξέι Ναβάλνι κλείνει ένας κύκλος που άνοιξε 13 χρόνια πριν στην πλατεία Μπολοτνάγια της Μόσχας, όταν ήταν όλοι εκεί -Σεργκέι Κασπάροφ, Μπορίς Νεμτσόφ, Βλαντιμίρ Καρά-Μουρζά και Ίλια Γιάσιν- για να φανταστούν ένα διαφορετικό μέλλον. Ήταν η μεγαλύτερη κινητοποίηση στη σύγχρονη εποχή για να ακολουθήσει η φίμωση και η καταστολή, η εξορία ή η φυλακή. Μία ετερογενής, διασπασμένη και αποδεκατισμένη αντιπολίτευση έχει απομείνει στη Ρωσία του Βλαντιμίρ Πούτιν, όπου η Γιούλια Ναβάλναγια βγαίνει τώρα μπροστά χωρίς να το ήθελε ποτέ.
Η σύζυγος του Αλεξέι Ναβάλνι απέφευγε επί μακρόν να βρεθεί στο πολιτικό προσκήνιο· αναλαμβάνει όμως πλέον να συνεχίσει στα βήματα του ντε φάκτο ηγέτη της αντιπολίτευσης για «μία ελεύθερη Ρωσία» και καλεί τους Ρώσους να ενωθούν για να γκρεμιστεί και να λογοδοτήσει το καθεστώς του Βλαντιμίρ Πούτιν.
Οι σωροί των λουλουδιών στα αυτοσχέδια μνημεία για τον Αλεξέι Ναβάλνι ανά τη Ρωσία είναι απόδειξη ότι πολλοί ζητούν την αλλαγή. Κάθε φορά που άνδρες με μαύρες κουκούλες απομακρύνουν τα λουλούδια, ο κόσμος φέρνει περισσότερα. Σε αυτούς απευθύνεται η χήρα του Αλεξέι Ναβάλνι μέσω του βίντεο που δημοσιοποίησε, το οποίο σηματοδοτεί το πέρασμά σε έναν ρόλο που πριν την ίδια είχε αναλάβει η νυν ηγέτις της λευκορωσικής αντιπολίτευσης Σβετλάνα Τιχανόφσκαγια μετά τη φυλάκιση του συζύγου της, Σεργκέι Τιχανόφσκι, από το καθεστώς Λουκασένκο.
Από την εναπόθεση των λουλουδιών έως μία μαζική κινητοποίηση κατά του ολοκληρωτικού καθεστώτος Πούτιν, η απόσταση είναι τεράστια. Για τα δεδομένα της Ρωσίας θα χρειαζόταν να βγουν στους δρόμους εκατομμύρια πολιτών. Όμως, ο φόβος και η αίσθηση αδυναμίας κυριαρχούν εν μέσω συστηματικής καταστολής, τα μέσα ενημέρωσης είναι αποκλειστικά και μόνο όργανα προπαγάνδας, και υφίσταται έως και μία εδραιωμένη απάθεια από όσους δεν έχουν άλλο μέτρο σύγκρισης από το καθεστώς Πούτιν.
Το να μπορέσει η Γιούλια Ναβάλναγια να ηγηθεί της αντιπολίτευσης εντός Ρωσίας διαφαίνεται ιδιαίτερα δύσκολο. Δεν ζει στη Ρωσία και εάν επέστρεφε θα ήταν μάλλον προδιαγεγραμμένη η σύλληψή της, δεδομένου ότι κατηγόρησε ανοιχτά και δημόσια τον Βλαντιμίρ Πούτιν ότι δολοφόνησε τον σύζυγό της. Η πολιτική οργάνωση του Ναβάλνι στη Ρωσία έχει απαγορευτεί ως «εξτρεμιστική», με τις αρχές να την κατατάσσουν στην ίδια λίστα με το Ισλαμικό Κράτος και την Αλ Κάιντα.
Λίγο πριν η οργάνωση απαγορευτεί το 2021, το επιτελείο του Αλεξέι Ναβάλνι -που σήμερα έχει καταφύγει στη Λιθουανία- κάλεσε σε διαμαρτυρία την οποία χαρακτήρισε ως «τελική μάχη», θυμίζει το BBC. H παρουσία των δυνάμεων ασφαλείας ήταν μαζική, όχι όμως και αριθμός των διαδηλωτών. Έκτοτε, η πίεση σε όλη την αντιπολίτευση έχει ενταθεί.
Πολλοί εκτιμούν ότι εάν η Γιούλια Ναβάλναγια θέλει να διασφαλίσει ότι το κίνημα του συζύγου της δεν θα σιγήσει, τώρα είναι η στιγμή της. Το σοκ, η συγκίνηση και η οργή σε κομμάτια της ρωσικής κοινής γνώμης και η διεθνής προσοχή είναι το «όχημα», κατά τον Μπόρις Μποντάρεφ, Ρώσο πρώην διπλωμάτη που παραιτήθηκε το 2022 σε ένδειξη διαμαρτυρίας για την εισβολή στην Ουκρανία. Η απόφασή της να απευθυνθεί σε παγκόσμιους ηγέτες στη Διάσκεψη του Μονάχου για την Ασφάλεια λίγες ώρες αφότου γνωστοποιήθηκε ο θάνατος του Αλεξέι Ναβάλνι και στη συνέχεια να παραστεί στη σύνοδο των υπουργών Εξωτερικών της ΕΕ στις Βρυξέλλες, τη, φέρνει σε «πλεονεκτική θέση», επισημαίνει μιλώντας στο CNN.
Εάν η Γιούλια Ναβάλναγια επιδιώκει κάτι περισσότερο από το να συνεχίσει απλώς το έργο του Ιδρύματος κατά της Διαφθοράς του Ναβάλνι, αν επιθυμεί να δημιουργήσει μία λειτουργική αντιπολίτευση εντός της Ρωσίας, θα πρέπει κατά τον Μπόρις Μποντάρεφ να ακολουθήσει διαφορετική προσέγγιση από τον σύζυγό της. Η μεγάλη δοκιμασία θα είναι αν μπορεί να ενώσει όσους αντιτίθενται στον Πούτιν. «Αν προσφέρει ευρεία συμμετοχή όλων των δυνάμεων της αντιπολίτευσης σε ισότιμη βάση, τότε η κατάσταση θα αλλάξει. Αν δεν το κάνει, ο κόσμος θα καταλήξει ότι τίποτα δεν αλλάζει», αναφέρει.
Από την άλλη, ακόμη και αν η Γιούλια Ναβάλναγια μπορέσει να αποδειχθεί ενωτικός παράγοντας, υπάρχουν πλέον πολύ λιγότερες δυνάμεις της αντιπολίτευσης για να ενωθούν. Μετά την έναρξη του πολέμου στην Ουκρανία, ο Ίλια Γιάσιν, στενός σύμμαχος του Αλεξέι Ναβάλνι και άλλοτε ανερχόμενο αστέρι στους κύκλους της αντιπολίτευσης, όσο και ο δημοσιογράφος και πολιτικός Βλαντιμίρ Καρά-Μουρζά, έχουν οδηγηθεί στη φυλακή. Ο πρώην ολιγάρχης Μιχαήλ Χοντορκόφσκι και ο παγκόσμιος πρωταθλητής στο σκάκι Γκάρι Κασπάροφ βρίσκονται εδώ και καιρό στην εξορία. Η κεντρική εκλογική επιτροπή της Ρωσίας επίσης απαγόρευσε στον Μπόρις Ναντέζντιν να κατέλθει στις προεδρικές εκλογές του Μαρτίου.
Τον χειμώνα του 2011 στην πλατεία Μπολοτνάγια της Μόσχας ακουγόταν πιο δυνατά από ποτέ το σύνθημα «Rossiya bez Putina» (Ρωσία χωρίς Πούτιν). Αν υπήρχε μια ομαδική φωτογραφία από εκείνες τις ημέρες, ικανή να ενώσει τους διοργανωτές και τους ομιλητές, τότε θα γινόταν σαφές ότι ο θάνατος του Αλεξέι Ναβάλνι, του πιο διάσημου αντιφρονούντα, κλείνει έναν κύκλο που είχε ανοίξει πριν από δεκατρία χρόνια, αναφέρει ο Μάρκο Ιμαρίζιο στην Corriere della Sera.
Εν μέσω καταγγελιών για νοθεία πίσω από τη νίκη της Ενωμένης Ρωσίας, του κόμματος Πούτιν, στις βουλευτικές εκλογές, για πρώτη και μοναδική φορά ήταν όλοι εκεί. Οι φιλελεύθεροι, οι αριστεροί, οι επαναστατημένοι διανοούμενοι και οι ολιγάρχες, οι Pussy Riot. Και ένας νέος ηγέτης, ο Αλεξέι Ναβάλνι, ικανός να κινητοποιήσει τη νεολαία.
Ήρθε η άνοιξη και μαζί της οι προεδρικές εκλογές. Ο Ντμίτρι Μεντβέντεφ παρέδωσε το Κρεμλίνο πίσω στον ηγέτη του, και η πλατεία με θέα το κανάλι της Μόσχας γέμιζε όλο και περισσότερο. «Κατέστρεψαν την επανεκλογή μου, θα καταστρέψω τις ζωές τους»: Δεν είναι γνωστό αν η φράση που συνήθως αποδίδεται στον Πούτιν ειπώθηκε πράγματι. Αν είναι αλήθεια, κράτησε την υπόσχεσή του. Χωρίς εξαίρεση. Ο Μπόρις Νεμτσόφ, πρώην αναπληρωτής πρωθυπουργός επί Μπόρις Γέλτσιν, ήταν ο εγκέφαλος αυτών των διαδηλώσεων. Δολοφονήθηκε στις 27 Φεβρουαρίου 2015. Στη γέφυρα που οδηγεί στο Κρεμλίνο, το πιο αυστηρά φυλασσόμενο μέρος στον κόσμο. Αλλά εκείνο το βράδυ, οι κάμερες ήταν κλειστές.
Ο Βλαντιμίρ Καρά-Μουρζά, ο αγαπημένος του μαθητής, ο οποίος επέζησε από δύο δηλητηριάσεις από το 2015, οι οποίες τον άφησαν με σοβαρή νευρική διαταραχή, βρίσκεται στη φυλακή από τον Απρίλιο του 2023. Η εξορία ήταν η αναγκαστική επιλογή πολλών βετεράνων της πλατείας Μπολοτνάγια. Όπως ο σκακιστής Γκάρι Κασπάροφ και ο διάσημος συγγραφέας Μπόρις Ακούνιν. Όπως ο ποιητής Ντμίτρι Μπικόφ. O Γκενάντι Γκουντκόφ, συνταγματάρχης της FSB, τότε βουλευτής της Δούμας που στερήθηκε την έδρα του μετά από εκείνες τις διαδηλώσεις, ζει στη Βουλγαρία. Όσοι επέλεξαν να μην φύγουν είναι στη φυλακή. Ο Ίλια Γιάσιν και ο αριστερός εθνικιστής Σεργκέι Ουντάλτσοφ είναι μόνο δύο παραδείγματα.
«Εδώ και χρόνια, η πλατεία Μπολοτνάγια έχει γεμίσει με αγάλματα και κιγκλιδώματα για να αποτραπεί οποιαδήποτε συγκέντρωση. Χθες, καταστράφηκε και το μνημείο του Νεμτσόφ, στη γέφυρα όπου σκοτώθηκε. Τίποτα δεν έχει μείνει, από εκείνη τη σύντομη εποχή που η κοινωνία των πολιτών σήκωσε το κεφάλι της. Θα πρέπει να το θυμόμαστε κάθε φορά που αναφέρεται η ρωσική αντιπολίτευση», γράφει ο Μάρκο Ιμαρίζιο.
