Η αντίδραση του Παρισιού απέναντι στην συμφωνία ΗΠΑ-Βρετανίας-Αυστραλίας ήταν αναμενόμενη. Η ανάκληση των γάλλων πρέσβεων από Ουάσινγκτον και Καμπέρα είναι μια κίνηση που δημιουργεί νέα δεδομένα, μετά το «άδειασμα» από τις ΗΠΑ και τη συμφωνία των τριών, που σημαίνει για τη Γαλλία την απεμπόληση αμυντικών συμβολαίων ύψους πλέον των 30 δισ.ευρώ.
Μένει να φανεί τώρα, κατά πόσο η αντίδραση του Παρισιού θα κλιμακωθεί περαιτέρω, ακόμη και μέσα από εμπορικά αντίποινα, όπως τυχόν ακύρωση συμβολαίων με τις ΗΠΑ. Χωρίς να είναι το πιθανότερο σενάριο, καθώς είναι πιθανό να επικρατήσουν δεύτερες σκέψεις στο Παρίσι, τα επόμενα 24ωρα θα είναι καθοριστικά, με τη Γαλλία να έχει την πρωτοβουλία των κινήσεων, καθώς είναι εκείνη που καλείται να διαχειριστεί τη κρίση. Πάντως, αυτή τη στιγμή το γυαλί στις σχέσεις ΗΠΑ-Γαλλίας φαίνεται ότι ραγίζει, χωρίς αυτό να συνεπάγεται κάποια στρατηγικού χαρακτήρα στροφή εκ μέρους της δεύτερης.
Αυτό που μένει να φανεί είναι τι θα πράξουν από την πλευρά τους οι ΗΠΑ και ειδικά ο Τζο Μπάιντεν, ο οποίος έχει δεσμευτεί να κάνει μια νέα αρχή, επαναπροσεγγίζοντας τις ευρωπαϊκές δυνάμεις. Άραγε η αμερικανική διοίκηση θα προσφέρει στο Παρίσι μια συναινετική διέξοδο στη παρούσα σύγκρουση και αν ναι προς ποια κατεύθυνση; Έτερο ερώτημα, μετά και τη χθεσινή εξέλιξη, είναι κατά πόσο το Παρίσι θα εκμεταλλευτεί την βαρύνουσα θέση του στην ΕΕ, προκειμένου να αναδείξει το ζήτημα ως μείζον στις σχέσεις με τις ΗΠΑ. Και καθώς υπάρχουν ακόμη πολλά ανοικτά προς διαπραγμάτευση μέτωπα ανάμεσα στην ΕΕ και τη Βρετανία, μένει επίσης να φανεί κατά πόσο η Γαλλία θα τραβήξει το σχοινί για τις τελικές συνεννοήσεις του διαζυγίου, σε μια στιγμή που η Ολλανδία «σπάει» το ευρωπαϊκό μέτωπο και ζητάει ενίσχυση της αμυντικής συνεργασίας με το Λονδίνο.
Η εξέλιξη της γαλλο-αμερικανικής σύγκρουσης θα μας απασχολήσει πολύ τις επόμενες ώρες. Δεν είναι όμως παρά μια από τις πολλές επιπτώσεις της συμφωνίας AUKUS. Αυτή καθ' εαυτή η συμφωνία ανατρέπει παγιωμένες ισορροπίες ετών. Αποδεικνύει πως το δόγμα Τραμπ «Η Αμερική Πρώτα» δεν ήταν απλώς μια τακτική του επιλογή του πρώην προέδρου, δείχνει μετά το «άδειασμα» της Γαλλίας και την απουσία από το κάδρο της ΕΕ, ότι το δυτικό μέτωπο όπως το γνωρίζαμε κάποια χρόνια πριν, έχει παύσει να είναι αραγές, ενώ θα φέρει αργά ή γρήγορα και την Ελλάδα μπροστά σε διλήμματα. Τυχόν όξυνση του ανταγωνισμού ΗΠΑ-Κίνας, θα μας επηρεάσει αναπόφευκτα, όσον αφορά τη σχέση μας με το Πεκίνο και όπως αυτή εκφράζεται τόσο μέσω της παρουσίας Cosco στον Πειραιά, όσο και γενικότερα την προσέγγιση των Κινέζων για την Ελλάδα, ως μια πύλη εισόδου προς την Ευρωπαϊκή Ενωση.
Ας τα πάρουμε με τη σειρά. Η συμφωνία AUKUS αποδεικνύει πως το δόγμα «η Αμερική Πρώτα» είναι πλέον μια εδραιωμένη πεποίθηση σε κύκλους των ΗΠΑ και στο εσωτερικό της χώρας. Μόνο τυχαίο δεν είναι πως παρά τις διακηρύξεις Μπάιντεν και την προσπάθεια αλλαγής κλίματος με την Ευρωπαϊκή Ένωση, τόσο στην περίπτωση του Αφγανιστάν, όσο και με τη συμφωνία AUKUS, είχαμε μονομερείς αποφάσεις από πλευράς Ουάσιγνκτον, χωρίς καμία πρωθύστερη συνεννόηση με τους Ευρωπαίους εταίρους της.
Βέβαια, οι Ευρωπαίοι, ειδικότερα δε Γαλλία και Γερμανία είχαν αγνοήσει τον περασμένο Δεκέμβριο την έκκληση Μπάιντεν να περιμένουν μέχρι την ορκωμοσία του, προτού υπογράψουν συμφωνία εμπορικού χαρακτήρα με την Κίνα δείχνοντας ότι το δυτικό μέτωπο όπως το γνωρίζαμε κάποια χρόνια πριν, έχει παύσει να είναι αραγές.
Το ερώτημα είναι κατά πόσον υπό αυτές τις συνθήκες θα αφυπνιστεί η Ευρωπαϊκή Ένωση, επιζητώντας μία αυτόνομη πορεία σε θέματα άμυνας και ασφάλειας. Αυτό βέβαια απαιτεί κεφάλαια και πολιτική βούληση, κάτι που δυσχεραίνει την υλοποίηση αυτής της ιδέας.
Σημειώνουμε σε αυτό το σημείο την πρόθεση και της Ελλάδας να στηρίξει τη μερική έστω αυτοτέλεια της Ευρωπαϊκής Ένωσης σε έναν κόσμο που μεταβάλλεται με ραγδαίους ρυθμούς, ενώ ταυτόχρονα διατηρεί τη στρατηγική σχέση με τις ΗΠΑ. Μια σχέση που θα επιστεγαστεί με την επίσκεψη του υπουργού Εξωτερικών Νίκου Δενδια στις 14 Οκτωβρίου στην Ουάσιγκτον για την υπογραφή της νέας Συμφωνίας Αμοιβαίας Αμυντικής Συνεργασίας Ελλάδος-ΗΠΑ.
Την ίδια στιγμή πρόθεση της Ελλάδας είναι να μην κλείσουμε την πόρτα στην Κίνα, η οποία έχει επενδύσει στη χώρα σε δύσκολους καιρούς και έχοντας καταστήσει το λιμάνι του Πειραιά σε πόλο έλξης για το διεθνές εμπόριο. Στην πραγματικότητα, εφόσον ο ανταγωνισμός Ουάσινγκτον-Πεκίνου πάρει μεγαλύτερες διαστάσεις, κάτι διόλου απίθανο, η Αθήνα θα κληθεί να ισορροπήσει πάνω σε ένα τεντωμένο σκοινί. Και ίσως να χρειασθεί να εξηγήσουμε ξανά ότι ακριβώς επειδή πρωτίστως στόχος της Ελλάδας είναι η ανάκαμψη της οικονομίας της, χρειάζεται τους Κινέζους επενδυτές, κάτι άλλωστε που έχουν κάνει κι άλλες ευρωπαϊκές χώρες.
Σε κάθε περίπτωση, μετά και τη συμφωνία AUKUS, η Ευρώπη βρίσκεται αντιμέτωπη με νέα δεδομένα. Χαρακτηριστική η χθεσινή φράση του Κυριάκου Μητσοτάκη κατά την ομιλία του στη σύνοδο των Ευρωπαίων ηγετών του Νότου (EUMED9), ότι θα προωθήσει την αυτονομία της ΕΕ μετά και τις εξελίξεις των τελευταίων ημερών, αναφερόμενος εμμέσως στη συμμαχία ΗΠΑ-Βρετανίας-Αυστραλίας.
Η σημασία της EUROMED9 συνίσταται σε δύο σημεία. Πρώτον, στην παρουσία Μακρόν και Ντράγκι, οι οποίοι φαίνεται πως αυτή τη στιγμή έχουν αναλάβει τα ηνία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, λόγω και της υποχώρησης της Γερμανίας εξαιτίας των επικείμενων εκλογών. Μάλιστα η περίπτωση Ντράγκι έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον, τόσο λόγω της θητείας του ως κεντρικού τραπεζίτη, όσο και χάρη στην ηγετικότητα που έχει επιδείξει τους τελευταίους μήνες, με αποκορύφωμα τη συγγνώμη που απαίτησε ο Ερντογάν όταν τον αποκάλεσε δικτάτορα και την οποία δεν έλαβε ποτέ.
Η Ιταλία έχει διττή αξία για την Ελλάδα δεδομένου του ρόλου της στη Λιβύη, αλλά και μέσα στην Ευρωπαϊκή Ένωση αναφορικά με δημοσιονομικά ζητήματα που μας απασχολούν ιδιαίτερα. Η δεύτερη διάσταση σχετίζεται με τη δυνατότητα που παρέχει η κλιματική κρίση στην Αθήνα να ασκήσει μια ήπια αλλά αποτελεσματική διπλωματία, λόγω του ότι βρίσκεται στην πρωτοπορία πρωτοβουλιών όπως είναι αυτή για τη «Μεσόγειο χωρίς Πλαστικά και τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας».
* O Kωνσταντίνος Φίλης είναι Αναπληρωτής Καθηγητής Αμερικανικού Κολλεγίου Ελλάδας & αναλυτής διεθνών θεμάτων του ΑΝΤ1. Κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Παπαδόπουλος το βιβλίο του «Διεκδικητικός πατριωτισμός. Ανατομία μιας συζήτησης που δεν έγινε ποτέ»
