Η Ευρωπαϊκή Ένωση «ανοίγει» ενταξιακή διαπραγμάτευση με κράτος που τελεί σε κατάσταση πολέμου και δεν διαθέτει τις εγγυήσεις ασφαλείας που πηγάζουν από το ΝΑΤΟ, στέλνοντας ένα εκκωφαντικό πολιτικό σήμα στον Βλαντιμίρ Πούτιν ότι στέκεται αποφασιστικά δίπλα στην Ουκρανία. Με την ιστορική απόφαση της Συνόδου Κορυφής των Βρυξελλών, η ΕΕ εκπληρώνει τη δέσμευσή της προς το Κίεβο σε χρονική στιγμή κατά την οποία η κυβέρνηση Ζελένσκι έχει ανάγκη περισσότερο από ποτέ μετά την απρόκλητη ρωσική εισβολή την έμπρακτη υποστήριξη της Δύσης.
Για νίκη της Ουκρανίας και ολόκληρης της Ευρώπης, μία νίκη που παρακινεί, εμπνέει και ενισχύει, έκανε λόγο ο Βολοντίμιρ Ζελένσκι χαιρετίζοντας την έναρξη ενταξιακών διαπραγματεύσεων για τη μελλοντική εισδοχή της χώρας του στο ευρωπαϊκό μπλοκ. Απευθυνόμενος νωρίτερα μέσω βιντεοσύνδεσης στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο -και ενώ οι ενστάσεις του Βίκτορ Όρμπαν απειλούσαν (για πολλοστή φορά) να τορπιλίσουν τη Σύνοδο Κορυφής- ο Ζελένσκι καλούσε τους ηγέτες να μην «προδώσουν την πίστη» της Ουκρανίας στην Ευρώπη και να μην επιδείξουν αναποφασιστικότητα.
«Σας ζητώ ένα πράγμα σήμερα -μην προδώσετε τους ανθρώπους και την πίστη τους στην Ευρώπη. Αν κανείς δεν πιστεύει στην Ευρώπη, τι θα κρατήσει ζωντανή την Ευρωπαϊκή Ένωση; Αυτή η ημέρα θα μείνει στην Ιστορία μας. Είτε είναι καλή είτε κακή για εμάς, η Ιστορία θα αποτυπώσει τα πάντα. Κάθε λέξη, κάθε βήμα, κάθε πράξη και αδράνεια. Ποιος πολέμησε και για τι», ανέφερε ο Ζελένσκι. Η ημέρα ήταν καλή για την Ουκρανία. Και κακή για τον Βλαντιμίρ Πούτιν.
Για ένα πολύ ισχυρό πολιτικό μήνυμα και μία πολύ ισχυρή πολιτική απόφαση τόσο για τους πολίτες της Ουκρανίας, όσο και για την ίδια την Ευρωπαϊκή Ένωση, έκανε λόγο ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, Σαρλ Μισέλ, ανακοινώνοντας την επίτευξη συμφωνίας έπειτα από οκτώ ώρες διαβουλεύσεων και συντονισμένων πιέσεων προς τον Βίκτορ Όρμπαν, ο οποίος πιστός στη Μόσχα μπλόκαρε και την έναρξη ενταξιακής διαπραγμάτευσης και την έγκριση νέας οικονομικής βοήθειας προς το Κίεβο. Ο Σαρλ Μισέλ είχε μεταβεί στη Βαρσοβία, ο ίδιος ο Όρμπαν είχε προσκληθεί στο Παρίσι, χωρίς να πείθεται.
Ερωτηθείς πώς ελήφθη τελικά η απόφαση δεδομένης της απειλής Όρμπαν να ασκήσει βέτο, ο Σαρλ Μισέλ έκανε μία γενική αναφορά στους κανονισμούς του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου που απαιτούν ομοφωνία για ανάλογες αποφάσεις. «Εργαστήκαμε πολύ για να προστατεύσουμε το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο. Ήταν σημαντικό κανένα κράτος-μέλος να μην αντιταχθεί στην απόφαση και γι' αυτό ήμασταν σε θέση να προβούμε σε αυτή την ανακοίνωση απόψε», ανέφερε.
Διπλωμάτες εν συνεχεία δήλωσαν πως ο Βίκτορ Όρμπαν αποχώρησε από την αίθουσα όταν η απόφαση -η οποία έπρεπε να είναι ομόφωνη- ελήφθη από τους ηγέτες των άλλων 26 κρατών-μελών. Ακόμα και για τις Βρυξέλλες, όπου η σύναψη συμβιβασμών και συμφωνιών είναι υψηλή τέχνη, ήταν ένας εξαιρετικά ασυνήθιστος ελιγμός, παρατηρούν οι αναλυτές. Κοινοτικές πηγές ανέφεραν πως η έξοδος Όρμπαν είχε προαποφασιστεί.
Όσο για την εξήγηση του ίδιου; «Είναι εντελώς παράλογη, ανορθολογική και λανθασμένη απόφαση να ξεκινήσουν διαπραγματεύσεις με την Ουκρανία υπό αυτές τις συνθήκες. Και η Ουγγαρία δεν θα αλλάξει τη θέση της. Από την άλλη πλευρά, 26 άλλες χώρες επέμειναν να ληφθεί αυτή η απόφαση. Ως εκ τούτου, η Ουγγαρία αποφάσισε ότι αν οι 26 αποφασίσουν να το πράξουν, θα πρέπει να ακολουθήσουν το δικό τους δρόμο. Η Ουγγαρία δεν θέλει να συμμετάσχει σε αυτή την κακή απόφαση και για το λόγο αυτό η Ουγγαρία δεν συμμετείχε στη σημερινή απόφαση», είπε ο Ούγγρος πρωθυπουργός.
Ιστορικά βήματα, ιστορικές προκλήσεις
Την ιστορικότητα των στιγμών απηχούσαν οι δηλώσεις των ηγετών και των επικεφαλής των κοινοτικών θεσμών που έφθαναν χθες από τις Βρυξέλλες. «Περήφανη» που η ΕΕ «εκπλήρωσε τη δέσμευσή της και προκάλεσε ενθουσιασμό στους εταίρους της» δήλωσε η πρόεδρος της Κομισιόν, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν. «Τηρήσαμε τις υποσχέσεις μας. Τώρα θα γράψουμε το μέλλον μαζί. Αυτή είναι μία στιγμή υπερηφάνειας για την Ευρώπη. Για την Ουκρανία. Για τη Μολδαβία», ανέφερε η πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου Ρομπέρτα Μέτσολα.
Μαζί με την Ουκρανία διαπραγματεύσεις ένταξης στην Ευρωπαϊκή Ένωση αρχίζει και η Μολδαβία, με την πρόεδρό της Μάγια Σάντου να δηλώνει ότι η χώρα της γυρίζει σελίδα, νιώθει τη ζεστή αγκαλιά της Ευρώπης και θα εργαστεί με προσήλωση για να καταστεί μέλος της Ένωσης. Η Μάγια Σάντου έχει κατηγορήσει τον Βλαντιμίρ Πούτιν ότι έχει αποπειραθεί την ανατροπή της ηγεσίας της πρώην σοβιετικής δημοκρατίας ακριβώς για να την εμποδίσει να προσεγγίσει την Ένωση.
Ούσα αντιμέτωπη η ίδια με μείζονες προκλήσεις, η Ευρωπαϊκή Ένωση ταλαντεύτηκε στο ζήτημα της διεύρυνσης. Ωστόσο, ο επιθετικός πόλεμος της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας μαζί με τις τεκτονικές γεωπολιτικές αλλαγές που επέφερε και την προσαρμογή-εξπρές του ΝΑΤΟ σε περιβάλλον αναβαθμισμένου στρατηγικού κινδύνου, άλλαξε τους υπολογισμούς της ΕΕ σχετικά με το κόστος και τα οφέλη της εισδοχής νέων κρατών στην Ένωση.
Ως προς την Ουκρανία, η διαδικασία προσχώρησης αναμένεται μακρά και θα μεταμορφώσει τόσο εκείνη, όσο και την Ένωση. Το Κίεβο θα πρέπει να προχωρήσει σε μία μεγάλη σειρά μεταρρυθμίσεων για να ευθυγραμμίσει το εσωτερικό του Δίκαιο με εκείνο της ΕΕ και να αποδείξει την αξία του ως δημοκρατική οικονομία της αγοράς. Τα κράτη-μέλη της ΕΕ, εν τω μεταξύ, αντιμετωπίζουν τις αμέτρητες προκλήσεις που η προσθήκη μιας μεγάλης, σχετικά φτωχής γεωργικής δύναμης θα θέσει στην ευαίσθητη ισορροπία των δημοσιονομικών και των διαδικασιών λήψης αποφάσεων, εκτιμά το εδρεύων στην Ουάσινγκτον διεθνές think-tank Carnegie Endowment for International Peace.
Η ΕΕ μπορεί να βρει λύσεις σε αυτά τα ζητήματα, όπως και κατά τους προηγούμενους γύρους διεύρυνσης. Όμως η ένταξη της Ουκρανίας συνιστά ένα μοναδικό «γρίφο»: Ποτέ στην Ιστορία της η ΕΕ δεν προχώρησε στην ένταξη μιας χώρας που βρισκόταν εν μέσω ενός μεγάλου διακρατικού πολέμου και δεν διέθετε τις εγγυήσεις ασφαλείας του ΝΑΤΟ. Σύμφωνα με το άρθρο 42.7 της Συνθήκης της ΕΕ, η Ένωση θεωρητικά προσφέρει στα κράτη-μέλη μια αμοιβαία αμυντική εγγύηση παρόμοια με αυτή που απολαμβάνουν οι σύμμαχοι του ΝΑΤΟ. Αλλά η Ένωση δεν μπορεί να υπερασπιστεί τα εξωτερικά της σύνορα χωρίς το ΝΑΤΟ. Αυτό το δίλημμα είχε επί μακρόν θεωρητική βάση, αλλά η πορεία της Ουκρανίας προς την ένταξη θα μπορούσε να το κάνει υπαρκτό.
Για την ίδια την Ουκρανία η πορεία προς την Ευρωπαϊκή Ένωση είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την επιδίωξή της να ενταχθεί στο ΝΑΤΟ θεωρώντας πως μόνο υπό τη σκέπη του Άρθρου 5 για τη συλλογική άμυνα θα είναι ασφαλής από την επιθετικότητα της Ρωσίας. Κατά τη Σύνοδο Κορυφής του Βίλνιους, το Κίεβο δεν απέσπασε την πρόσκληση ένταξης που επεδίωκε πέραν μίας δήλωσης ότι «το μέλλον της Ουκρανίας ανήκει στο ΝΑΤΟ». Έλαβε ωστόσο εγγυήσεις ασφαλείας και οικονομική ενίσχυση μεμονωμένα από την G7.
Ο Πούτιν επιμένει και περιμένει
Για τον Βλαντιμίρ Πούτιν, τα νέα από τις Βρυξέλλες ήλθαν μόλις λίγες ώρες αφότου επαναλάμβανε ενώπιον των Ρώσων το αφήγημα περί απειλούμενης Ρωσίας, διαμηνύοντας ότι οι στόχοι του δεν έχουν αλλάξει και ειρήνη δεν θα υπάρξει έως την «αποναζιστικοποίηση» και «αποστρατιωτικοποίηση» της Ουκρανίας, ήτοι την πλήρη συνθηκολόγηση.
Επιστρέφοντας για πρώτη φορά από την έναρξη του πολέμου στο τηλεοπτικό πλατό για την μαραθώνια συνέντευξη Τύπου που επί χρόνια παραχωρεί στα τέλη του έτους, ο Πούτιν επιχείρησε να παρουσιαστεί ως ηγέτης εν καιρώ πολέμου που ελέγχει και τον πόλεμο και τη χώρα του, και δήλωσε ότι η υποστήριξη της Δύσης προς την Ουκρανία φθίνει «δείχνοντας» κυρίως στα εμπόδια που υψώνουν οι Ρεπουμπλικανοί στην κυβέρνηση Μπάιντεν για την έγκριση του νέου πακέτου οικονομικής βοήθειας στο Κίεβο.
Η «αυτοπεποίθηση» του Πούτιν ότι μπορεί να εξαντλήσει και τη Ρωσία και τη Δύση σε ένα πόλεμο φθοράς που εισέρχεται στον τρίτο χρόνο του πηγάζει από την αμυντική τακτική που εφάρμοσαν οι ρωσικές δυνάμεις καθ' όλη τη διάρκεια του έτους και την αδυναμία της Ουκρανίας να διαπεράσει τις γραμμές τους. Ο Ρώσος πρόεδρος έχει επίσης καταστήσει σαφές ότι δεν «μετράει» τις απώλειες. Μόνο το πολιτικό κόστος μίας νέας επιστράτευσης, την οποία και ως φαίνεται θα μεταθέσει για μετά τις προεδρικές εκλογές του Μαρτίου 2024.
Η συνέντευξη που ξεπέρασε τις τέσσερις ώρες ήταν ακόμη μία χορογραφημένη παράσταση σε ελεγχόμενο πλαίσιο για τον υποψήφιο πλέον για πέμπτη προεδρική θητεία Βλαντιμίρ Πούτιν, όμως στις οθόνες όπου «έτρεχαν» παράλληλα μηνύματα πολιτών που απευθύνονταν γραπτώς «γλίστρησε» και η πραγματικότητα των Ρώσων που ρωτούσαν: «Κύριε πρόεδρε, πότε η αληθινή Ρωσία θα διαφέρει από την τηλεοπτική;»…
Το έτερο πολεμικό μέτωπο που άνοιξε στη Μέση Ανατολή μετά την τρομοκρατική επίθεση της Χαμάς κατά του Ισραήλ, η ήδη προϋπάρχουσα δυτική κόπωση και κυρίως τα εμπόδια που υψώνουν οι Ρεπουμπλικανοί στις Ηνωμένες Πολιτείες, αφήνουν την Ουκρανία να αγωνιά για τη ροή της στρατιωτικής βοήθειας εν όψει ενός ακόμη σκληρού χειμώνα και με τη Ρωσία έτοιμη να επιστρέψει στην τακτική του ενεργειακού στραγγαλισμού με επιδρομές σε καίριες υποδομές της χώρας.
Τόσο η κυβέρνηση Ζελένσκι, όσο και το Κρεμλίνο, καρφώνουν το βλέμμα στις αμερικανικές προεδρικές εκλογές του 2024 ελπίζοντας σε αντίθετη έκβαση. Σε αυτό το πλαίσιο δεν έμεινε απαρατήρητη ούτε στο Κίεβο, ούτε στην Ουάσινγκτον, και σαφώς ούτε στη Μόσχα, η μετατόπιση Μπάιντεν από το «όσο χρειαστεί» στο «όσο μπορούμε» όσον αφορά τη στήριξη στην Ουκρανία. Είναι η φράση που χρησιμοποίησε ο Αμερικανός πρόεδρος κατά τη συνέντευξη Τύπου της 12ης Δεκεμβρίου με τον Βολοντίμιρ Ζελένσκι στον Λευκό Οίκο.
