«Παίζοντας» αριστοτεχνικά το «χαρτί» του εθνικισμού και της αντιδυτικής ρητορικής, και με σύμμαχο τη συμπαγή συντηρητική και θρησκευόμενη εκλογική βάση που έβγαλε από το περιθώριο και γαλούχησε σε δύο δεκαετίες ηγεμονίας του, ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν επιβεβαιώνει και παρατείνει την απόλυτη κυριαρχία του, έχοντας ήδη κρατήσει τις τύχες της Τουρκίας για μεγαλύτερο διάστημα από τον Μουσταφά Κεμάλ Ατατούρκ, αλλά ακόμη και από πολλούς Οθωμανούς σουλτάνους.
Κόντρα σε δημοσκοπήσεις, αλλά και εκτιμήσεις και αναλύσεις που «έβλεπαν» τον Ερντογάν στη δύση της πολιτικής διαδρομής του, ο Τούρκος πρόεδρος «έκλεισε» στην προεδρική κάλπη της Κυριακής νέο ραντεβού με την Ιστορία, εξασφαλίζοντας μία τρίτη προεδρική θητεία, με την οποία έρχεται να σφραγίσει το πέρασμα της Τουρκίας στο «νέο Αιώνα» που ο ίδιος οραματίζεται, και να εδραιώσει την «ισλαμική επανάσταση» που αντιπαρέταξε απέναντι στον Κεμαλισμό.
Η ταυτότητα, και όχι η οικονομία, ήταν το ουσιαστικό διακύβευμα της τουρκικής κάλπης, όπως καθαρά αποτυπώθηκε στην νίκη που κατήγαγε ο Ερντογάν σε μία χώρα που έπειτα από 21 έτη διακυβέρνησής του έχει χωριστεί πια σε δύο «κόσμους». Ο Τούρκος πρόεδρος επικράτησε με ποσοστό 52,16% του Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου, ο οποίος απέσπασε το 47,84%, με καταμετρημένο το 99,85% των ψήφων. Η συμμετοχή στο δεύτερο γύρο των προεδρικών εκλογών ανήλθε στο 84,6% έναντι σχεδόν 88% την 14η Μαΐου.
Πρόκειται για νίκη-θρίαμβο υπό την έννοια ότι ο Ερντογάν μπορεί μεν να χρειάστηκε να περιμένει για πρώτη φορά τη δεύτερη Κυριακή για την εκλογή του, όμως είχε επίσης για πρώτη φορά απέναντί του ενωμένη την αντιπολίτευση, από εθνικιστές έως Κούρδους, σε μία συγκυρία που δεν ήταν εκ προοιμίου ευνοϊκή για τον ίδιο δεδομένου ότι οι πολίτες πράγματι δυσφορούν υπό το βάρος της ακρίβειας, και μόλις τρεις μήνες νωρίτερα η χώρα είχε θρηνήσει δεκάδες χιλιάδες νεκρούς στους καταστροφικούς σεισμούς.
Και πάλι όμως, το ποσοστό του προσέγγισε το 52,59% που είχε λάβει στις προεδρικές κάλπες του 2018, όταν και επικράτησε από τον πρώτο γύρο έναντι του τότε υποψηφίου του Ρεπουμπλικανικού Λαϊκού Κόμματος (CHP) Μουχαρέμ Ιντζέ που είχε λάβει 30,64%, με τους έτερους υποψηφίους, τον φυλακισμένο ηγέτη του φιλοκουρδικού Κόμματος Δημοκρατίας των Λαών (HDP) Σελαχατίν Ντεμιρτάς και την Μεράλ Ακσενέρ του εθνικιστικού Καλού Κόμματος (ΙΥΙ) να συγκεντρώνουν ποσοστό 8,40% και 7,29%, αντίστοιχα.
Ο υποψήφιος της αντιπολιτευόμενης εξακομματικής Συμμαχίας του Έθνους και αρχηγός του CHP, Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου δεν κατέβηκε στην κάλπη «μόνος». Αντίθετα υποστηρίχθηκε από ένα ετερογενές μεν, αλλά μεγάλο φάσμα κομμάτων, στο πλαίσιο μίας συμμαχίας που συγκροτήθηκε μετά δυσκολίας με μοναδικό στόχο και σκοπό ακριβώς να γράψει τους τίτλους τέλους του Ερντογάν.
Στον 74χρονο Κιλιτσντάρογλου, που βρίσκεται στα ηνία του CHP επί 13 έτη μετρώντας διαρκώς ήττες απέναντι στον Ερντογάν, πιστώνεται μεν ότι κατόρθωσε να συγκροτήσει αυτή τη συμμαχία, όμως ήδη μετά την απογοήτευση του πρώτου γύρου οι έριδες ήταν ορατές, και το στοίχημα είναι να παραμείνει «ζωντανή» μέχρι την επόμενη μεγάλη δοκιμασία των δημοτικών εκλογών του 2024. Τόσο η επιλογή στο πρόσωπο Κιλιτσντάρογλου, όσο και η εκστρατεία και οι τακτικές της, θα τεθούν επί τάπητος κατά το δύσκολο απολογισμό της επόμενης ημέρας. Βαθιά απογοήτευση έχει κατακλύσει τους ψηφοφόρους που ένιωθαν ότι πραγματικά βρίσκονταν μια ανάσα από την αλλαγή σελίδας στην Τουρκία και επιστροφή στα δημοκρατικά πρότυπα.
Ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, έχοντας διατελέσει τρεις φορές πρωθυπουργός από το 2003 και κατακτώντας την 28η Μαΐου τρίτη συναπτή προεδρική θητεία, ήλθε να επιβεβαιώσει ότι πρόκειται για «πολιτικό φαινόμενο», με μοναδικές ικανότητες συσπείρωσης και συστράτευσης των ψηφοφόρων του, αλλά και καλλιέργεια των απαραίτητων συνθηκών διχασμού και πόλωσης -όπως και έπραξε και κατά την προεκλογική εκστρατεία- στις οποίες «θριαμβεύει». Ο Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου στάθηκε αδύναμος να αντιπαρατεθεί στην αίσθηση ισχύος που αποπέμπει ο Ερντογάν, ούτε και «απέδωσε» η ακραία εθνικιστική ρητορική στην οποία διολίσθησε εν όψει δεύτερου γύρου για την προσέλκυση της ψήφου εθνικιστών.
Η εμπέδωση ενός αισθήματος εθνικής υπηρηφάνειας και η διέγερση των εθνικιστικών αντανακλαστικών αποτελούν προνόμιο του Ερντογάν -μαζί με τα «χαρτιά» της θρησκείας και της εθνικής ασφάλειας. Επί του τελευταίου, εκμεταλλεύτηκε στο έπακρο τη στήριξη που προσέφερε το φιλοκουρδικό Κόμμα Δημοκρατίας των Λαών (HDP) στον Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου για να προβάλει αδιάκοπα το γνωστό «επιχείρημα» ότι το HDP ταυτίζεται με το PKK, ταυτίζοντας κατ’ επέκταση τον ίδιο τον αλεβίτη στο δόγμα Κιλιτσντάρογλου όχι μόνο με την τρομοκρατία, αλλά και με τους γκιουλενιστές και τους «συνωμότες» της Δύσης που θέλουν την ανατροπή του.
Στην επικράτηση στην κάλπη, ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν «βλέπει» δικαίωση· είναι και αισθάνεται απόλυτος κυρίαρχος κατόπιν μίας καθαρής νίκης που θα έλθει να συνδιαμορφώσει τα επόμενα βήματα του τόσο στο εσωτερικό, όσο και στο πεδίο της εξωτερικής πολιτικής, στην πορεία μίας πενταετίας κατά την οποία πρόκειται επίσης να δρομολογήσει τη διαδοχή του (σήμερα είναι 69 ετών) στην ηγεσία της χώρας και του χώρου που εκφράζει το πολιτικό Ισλάμ.
«Προς ποια κατεύθυνση θα οδηγηθεί η Τουρκία;» είναι ένα ερώτημα που θα ηχεί καθώς ο Ερντογάν εδραιώνει την παντοδυναμία του για ένα τέταρτο του αιώνα. «Εάν αυτό [η επανεκλογή] καθησυχάζει όσους μπορεί να έβλεπαν την αλλαγή ως στοιχείο αβεβαιότητας, θα πρέπει να θυμόμαστε ότι η συνέχεια δεν συνδυάζεται πάντα με τη σταθερότητα», λέει η Βαλέρια Τάλμποτ, ανώτερη αναλύτρια και επικεφαλής του Κέντρου Μέσης Ανατολής και Βόρειας Αφρικής του έγκριτου ιταλικού Ινστιτούτου Διεθνών Πολιτικών Σπουδών (ISPI). Όσο για το πού οδεύει η Τουρκία, με νόημα σημειώνει ότι ο δρόμος αυτός φαίνεται να έχει χαραχθεί εδώ και καιρό.
Η νίκη Ερντογάν είναι κάθε άλλο παρά ευοίωνη για το ήδη ακρωτηριασμένο Κράτος Δικαίου στην Τουρκία, καθώς άλλα πέντε χρόνια θα επιτρέψουν την περαιτέρω εδραίωση του αυταρχισμού και του ελέγχου των καθεστωτικών μηχανισμών.
Στο πεδίο της εξωτερικής πολιτικής αναλυτές συντείνουν ότι ο Ερντογάν θα εμμείνει, και ίσως ανεβάσει… στροφές, στην πάγια «συναλλακτική λογική» έναντι της Δύσης. Η παραπαίουσα οικονομία όμως είναι ένα πεδίο, το οποίο θα πρέπει πλέον μετεκλογικά να αντιμετωπίσει, και εκεί ίσως επιδείξει μεγαλύτερο πραγματισμό καθώς θα χρειαστεί τη Δύση. Ουδείς εκτιμά, πάντως, ότι ο Τούρκος πρόεδρος θα απομακρυνθεί από τη «γκρίζα ζώνη» μεταξύ Ανατολής και Δύσης ή θα αλλάξει τη στάση που διατηρεί έναντι της Ρωσίας και του Βλαντιμίρ Πούτιν, ο οποίος και έσπευσε να τον συγχαρεί για την εκλογή και την «ανεξάρτητη εξωτερική πολιτική» του. Πρώτο σημαντικό «crash test» για τις σχέσεις Ερντογάν με τη Δύση και τις ΗΠΑ -μέσα από τις οποίες περνά και το πλέγμα των ελληνοτουρκικών σχέσεων- θα είναι η Σύνοδος Κορυφής του ΝΑΤΟ τον Ιούλιο στο Βίλνιους, εν όψει της οποίας θα έλθει να διαπραγματευτεί, και με τον αέρα της νέας νίκης του, την άρση του καθεστώτος ομηρίας στο οποίο κρατά τη Σουηδία.
Υποστηρικτές του Ταγίπ Ερντογάν βγήκαν το βράδυ της Κυριακής στους δρόμους για να πανηγυρίσουν τη νίκη υψώνοντας σημαίες και τραγουδώντας, ενώ πανηγύριζαν και εντός της Αγίας Σοφίας, τη μετατροπή της οποίας σε τέμενος έχει σταθερά εργαλειοποιήσει και προτάξει ο Ερντογάν στο συνολικό εθνικιστικό του αφήγημα.
«Ο μόνος νικητής είναι η Τουρκία. Θα είμαστε μαζί μέχρι το θάνατο» είπε ο ίδιος στην πρώτη εμφάνισή του στην Κωνσταντινούπολη, πριν μεταβεί για τα επινίκια στο προεδρικό μέγαρο στην Άγκυρα (κάτι που δεν είθισται, καθώς παραδοσιακά έβγαινε στο μπαλκόνι της έδρας του ΑKP). «Bye-bye Κεμάλ», είπε κατ’ επανάληψη απευθυνόμενος από την οροφή λεωφορείου μπροστά από την κατοικία του στην Κωνσταντινούπολη στο πλήθος που ζητωκραύγαζε. «Οι εκλογές αυτές κατέδειξαν ότι κανένας δεν μπορεί να επιτεθεί στα κεκτημένα αυτού του τόπου», είπε κάνοντας λόγο για γιορτή της δημοκρατίας. Και πριν αρχίσει την ομιλία του, τραγούδησε ξανά το ερωτικό τραγούδι «Duyanlara Duymayanlara» με το οποίο έχει «ντύσει» την εκστρατεία του.
«Μαζί θα χτίσουμε και θα αναζωογονήσουμε τον Άιώνα της Τουρκίας'» έλεγε λίγο αργότερα στην ομιλία του από το Λευκό Παλάτι στην Άγκυρα μπροστά σε εκατοντάδες χιλιάδες κόσμου. «Νικητής είναι η Τουρκία και η δημοκρατία μας», ανέφερε για να διακηρύξει ότι «οι τρομοκρατικές οργανώσεις» έχασαν, όπως και τα μέσα ενημέρωσης της Δύσης, ενώ έδωσε δεσμεύσεις πως θα οικοδομήσει μία ισχυρή οικονομία.
Turkish President Recep Tayyip Erdogan’s victory speech:
— TRT World (@trtworld) May 28, 2023
- I would like to thank every citizen who thinks we’re capable of running this state for another 5 years
- I hope we continue to build ‘Century of Türkiye’ together
- Our nation has won, our democracy has won pic.twitter.com/WyyM5m6kbd
Ο Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου από πλευράς του, αποδεχόμενος την ήττα, έκανε λόγο για τις «πιο άδικες εκλογές των τελευταίων ετών», καλώντας τους Τούρκους πολίτες να συνεχίσουν το δημοκρατικό αγώνα και εκφράζοντας το φόβο ότι την Τουρκία περιμένουν πολλά δεινά -ενώ δεν απομακρύνθηκε από τον εθνικιστικό λόγο που υιοθέτησε προ του δεύτερου γύρου. Η Τουρκία έχει εκλέξει από την 14η Μαΐου την πλέον εθνικιστική Εθνοσυνέλευση στη σύγχρονη Ιστορία της, γεγονός που έρχεται να συνδιαμορφώσει τις δυναμικές και τους συσχετισμούς της επόμενης ημέρας.
Διαβάστε επίσης
Η Τουρκία της 29ης Μαΐου 2023...
Ας μην αυταπατόμεθα ότι θα δούμε έναν άλλο Ερντογάν
Θριαμβευτική εκλογή Ερντογάν με 52,16%: «Μαζί μέχρι τον θάνατο, μπάι μπάι Κεμάλ»
Πούτιν σε Ερντογάν: Ο τουρκικός λαός εκτιμά την ανεξάρτητη εξωτερική πολιτική
Κιλιτσντάρογλου: Χάσαμε στις πιο άδικες εκλογές των τελευταίων ετών
