Ημέρα εθνικού πένθους στην Τσεχία σήμερα για τα θύματα μίας από τις χειρότερες μαζικές δολοφονίες στην πρόσφατη ευρωπαϊκή Ιστορία. Μόλις λίγους μήνες μετά το σοκ της Σερβίας, η τραγωδία στο ιστορικό Πανεπιστήμιο του Καρόλου στην Πράγα επαναφέρει στο προσκήνιο την κουλτούρα των όπλων και θέτει στο «μικροσκόπιο» την τσεχική νομοθεσία περί οπλοκατοχής και οπλοχρησίας -εκ των πλέον ανεκτικών σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Οι 14 ζωές που χάθηκαν στο πανεπιστημιακό ίδρυμα είναι η οδυνηρή επιβεβαίωση ότι ούτε η Τσεχία όπως μέχρι σήμερα θεωρούσε, ούτε και καμία χώρα της Ευρώπης, έχει «ασυλία» απέναντι στον κίνδυνο ανάλογων εγκλημάτων. Στην ψηφιακή εποχή, όπου τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης δεν έχουν σύνορα και δράστες μαζικών δολοφονιών -ανεξαρτήτως κινήτρου και ψυχιατρικού ή μη υπόβαθρου- ηρωοποιούνται, οι τάσεις μίμησης γίνονται διογκούμενη απειλή.
Ο 24χρονος Ντάβιντ Κόζακ που αιματοκύλισε το Πανεπιστήμιο του Καρόλου στην Παλιά Πόλη της Πράγας είχε καθαρό ποινικό μητρώο και κατείχε καθ' όλα νόμιμα πυροβόλα όπλα -πολλά πυροβόλα όπως διαπιστώθηκε σε αστυνομική έρευνα στην κατοικία του.
Όλα τα όπλα ήταν νόμιμα, όπως ανακοίνωσαν οι Αρχές. Αυτό που ανακοίνωσαν, επίσης, ήταν ότι επρόκειτο περί «προμελετημένης βίαιης επίθεσης». Φέρεται να είχε εμπνευστεί από μαζική δολοφονία στη Ρωσία. Τα ακριβή κίνητρά του δεν έχουν προσδιοριστεί και η δράση του στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ερευνάται. Φέρεται να είχε δολοφονήσει τον πατέρα του άλλα δύο άτομα στις 15 Δεκεμβρίου στην Πράγα.
Σε απόσταση από το συνολικό αυστηρό ρυθμιστικό πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η Τσεχία επιτρέπει εκτός από την οπλοκατοχή και τη συγκεκαλυμμένη οπλοφορία για λόγους προστασίας και αυτοάμυνας του κατόχου του όπλου ή της ζωής τρίτου προσώπου. Σχετική τροπολογία εγκρίθηκε το 2021 κατόπιν σχετικού ψηφίσματος που έφερε την υπογραφή 102.000 πολιτών και αντιστεκόταν στο ρυθμιστικό πλαίσιο της Κομισιόν για τον περιορισμό της κατοχής πυροβόλων όπλων στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
Το πλαίσιο που διέπει την έκδοση αδειών είναι αυστηρό -πέραν του ελέγχου ποινικού μητρώου και της λήψης ιατρικού ιστορικού, οι αιτούντες καλούνται να συμπληρώσουν ερωτηματολόγια πολλαπλής επιλογής. Ο βαθμός δυσκολίας του τεστ συμβαδίζει με τον τύπο της άδειας που θέλουν να αποκτήσουν -ενδεικτικά, για την άδεια συγκεκαλυμμένης οπλοφορίας μπορεί να δοθεί μόνο μία λάθος απάντηση, γεγονός που σημαίνει ότι περίπου δύο στους πέντε δεν περνούν επιτυχώς τη δοκιμασία. Αυστηρό το πλαίσιο, αλλά όχι επαρκές για να αποτρέψει όσα εκτυλίχθηκαν στις 3.00 το απόγευμα, τοπική ώρα, της Πέμπτης στις αίθουσες του Πανεπιστημίου του Καρόλου.
Αλ. Φιλήνδρα: Μιμητές και μέσα κοινωνικής δικτύωσης
«Η εισαγωγή της αμερικανικής κουλτούρας των όπλων ακόμα και σε πλαίσιο αυστηρών ελέγχων, μπορεί να φέρει μαζικές δολοφονίες», επισημαίνει μιλώντας στο Liberal η Αλεξάνδρα Φιλήνδρα, αναπληρώτρια καθηγήτρια Πολιτικών Επιστημών, με ειδίκευση στο ζήτημα της οπλοκατοχής, στο Πανεπιστήμιο του Ιλινόι στο Σικάγο.
Στις Ηνωμένες Πολιτείες, όπου η οπλοκατοχή είναι μάστιγα, 400 εκατομμύρια όπλα βρίσκονται στα χέρια των πολιτών. Είναι περισσότερα από τους κατοίκους. Η Ευρώπη δεν κινδυνεύει να γίνει Αμερική, ωστόσο πρέπει να αναγνωριστεί και να αντιμετωπιστεί ο κίνδυνος του φαινομένου μιμητών, αναφέρει η κ. Φιλήνδρ,α σημειώνοντας ότι όσοι πιο ελαστικοί είναι οι νόμοι περί οπλοκατοχής, τόσο πιο πιθανό είναι να βλέπουμε τέτοιας μορφής εγκλήματα στον σύγχρονο κόσμο που είναι τόσο διασυνδεδεμένος.
Σε μία εποχή που τα social media δημιουργούν αυτές τις τάσεις μίμησης, άνθρωποι με καθαρό ποινικό μητρώο (όπως και ο δράστης της Πράγας) που μπορεί αντικειμενικά να μην δείχνουν επικίνδυνοι, θα μπορούσαν να γίνουν επικίνδυνοι για σειρά λόγων -είτε διότι υφίσταται ψυχιατρικό νόσημα, είτε γιατί επιζητούν «φήμη» βλέποντας πώς γίνονται γνωστοί και ηρωοποιούνται δράστες μαζικών δολοφονιών μέσω των social media, ή και καθοδηγούμενοι από μίσος για τους μετανάστες ή οποιονδήποτε άλλον.
«Υπάρχει η πιθανότητα να συμβεί παντού, και πρέπει να το αναγνωρίσουμε και να σκεφτεί η πολιτεία πώς θα το αντιμετωπίσει» επισημαίνει η καθηγήτρια Πολιτικών Επιστημών στο Ιλινόι, προτάσσοντας και το ζήτημα των παράνομων όπλων που διακινούνται ακόμη και στις χώρες με αυστηρό ρυθμιστικό πλαίσιο όσον αφορά την οπλοκατοχή. Σημειώνει επίσης πως μέγιστης σημασίας είναι ειδικά η απαγόρευση των ημιαυτόματων, καθώς τα σύγχρονα όπλα που φέρουν πολλαπλές σφαίρες είναι συγκριτικά με τα κυνηγετικά όπλα πολύ πιο επικίνδυνα.
Οι εγκληματικές ενέργειες παράλληλα μεταφέρονται και μεταδίδονται πλέον πάρα πολύ γρήγορα από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, εξ ου και γίνεται τόσο δημοφιλές το μανιφέστο του εκάστοτε δράστη. Ειδικά το μανιφέστο που είχε αναρτήσει ο δράστης του μακελειού στο Κράιστσερτς της Νέας Ζηλανδίας, το 2019, έχει χρησιμοποιηθεί έκτοτε σε πολλά περιστατικά με μαζικούς πυροβολισμούς και στις Ηνωμένες Πολιτείες, δηλώνει η κ. Φιλήνδρα, η οποία έχει συγγράψει και το βιβλίο Race, Rights, and Rifles (Φυλή, Δικαιώματα και Τυφέκια) που κυκλοφόρησε φέτος.
Μέχρι το 2020 στην Τσεχία ήταν καταγεγραμμένοι περισσότεροι από 307.000 νόμιμοι κάτοχοι όπλων σε πληθυσμό περίπου 10,6 εκατομμυρίων, οι οποίοι στη συντριπτική τους πλειονότητα ανέφεραν ως λόγους κατοχής τα ζητήματα ασφάλειας και προστασίας.
«Πάντα πιστεύαμε ότι αυτό ήταν κάτι που δεν μας αφορούσε», δήλωσε ο δήμαρχος της Πράγας, Μπόχουσλαβ Σβόμποντα, μετά την επίθεση. «Τώρα αποδεικνύεται ότι δυστυχώς ο κόσμος μας αλλάζει επίσης και το πρόβλημα του μεμονωμένου ένοπλου δράστη αναδύεται και εδώ», προσέθεσε.
Η ένοπλη βία στην Τσεχία είναι (ή ήταν) σπάνια, όμως επιθέσεις είχαν προϋπάρξει της Πράγας. Το Φεβρουάριο του 2015, 63χρονος πυροβόλησε και σκότωσε οκτώ ανθρώπους σε εστιατόριο στην ανατολική Τσεχία πριν αυτοκτονήσει, όπως και ο 24χρονος Ντάβιντ Κόζακ αφότου περικυκλώθηκε από τις αστυνομικές δυνάμεις. Όπως στην περίπτωση του δράστη στην Πράγα, ο 63χρονος κατείχε νόμιμα και τα δύο όπλα.
