Το ρεπορτάζ για τη Ρωσία περιλαμβάνει πλέον να βλέπεις ανθρώπους που γνωρίζεις να φυλακίζονται για χρόνια έγραφε το 2022 ο δημοσιογράφος Έβαν Γκερσκόβιτς σε ανάρτησή του στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Οκτώ μήνες μετά βρέθηκε ο ίδιος στη φυλακή, όπου και παραμένει εδώ και έναν χρόνο δίχως να έχει προσαχθεί σε δίκη προς «αξιοποίηση» από το καθεστώς Πούτιν στο πλαίσιο της λεγόμενης διπλωματίας των ομήρων.
Η δημοσιογραφία δεν είναι έγκλημα. Και ο Έβαν Γκερσκόβιτς δεν είναι κατάσκοπος. Επιστρέφοντας ωστόσο στο σοβιετικό παρελθόν, οι ρωσικές υπηρεσίες συνέλαβαν τον καθόλα νόμιμα διαπιστευμένο ανταποκριτή της Wall Street Journal ενώ έκανε ρεπορτάζ στο Εκατερίνεμπουργκ στα Ουράλια στις 29 Μαρτίου του 2023. Ο 32χρονος Έβαν Γκερσκόβιτς είναι ο πρώτος Αμερικανός δημοσιογράφος που έχει τεθεί υπό κράτηση στη Ρωσία με κατηγορίες κατασκοπείας από την εποχή του Ψυχρού Πολέμου.
Το 1986 ο Αμερικανός δημοσιογράφος Νίκολας Ντανίλοφ συνελήφθη και κατηγορήθηκε για κατασκοπεία. Αφέθηκε ελεύθερος έπειτα από δύο εβδομάδες όταν οι Ηνωμένες Πολιτείες απελευθέρωσαν έναν Σοβιετικό διπλωμάτη που κατηγορούνταν για κατασκοπεία. Στις άλλοτε διαβόητες φυλακές της KGB, όπου είχε κρατηθεί ο Νίκολας Ντανίλοφ, βρίσκεται εδώ και έναν χρόνο ο Έβαν Γκερσκόβιτς. Έξι επί έξι βήματα είναι οι διαστάσεις τόσο του κελιού όπου κρατείται στη φυλακή Λεφόρτοβο, όσο και του προαύλιου χώρου στον οποίο επιτρέπεται να βγαίνει μόνο μία ώρα την ημέρα.
Η προφυλάκιση του δημοσιογράφου της Wall Street Journal παίρνει διαρκώς παράταση, καθώς ο Βλαντιμίρ Πούτιν τον κρατά ως διαπραγματευτικό «χαρτί». H τελευταία απόφαση που εξέδωσε ένα πλήρως ελεγχόμενο και υποταγμένο στο Κρεμλίνο δικαστικό σύστημα παρατείνει την κράτησή του έως τις 31 Ιουνίου.
«Η υπόθεση του Έβαν δεν αφορά αποδεικτικά στοιχεία, τη δέουσα διαδικασία ή το Κράτος Δικαίου. Έχει να κάνει με τη χρήση Αμερικανών πολιτών ως πιόνια για την επίτευξη πολιτικών στόχων», δηλώνει η πρεσβευτής των ΗΠΑ Λιν Τρέισι, προσθέτοντας πως «ο Έβαν έχει επιδείξει αξιοσημείωτη ανθεκτικότητα και δύναμη μπροστά σε αυτή τη ζοφερή κατάσταση, αλλά είναι καιρός για τη ρωσική κυβέρνηση να τον αφήσει».
Δεν είναι σαφές πότε θα προσαχθεί σε δίκη ο Έβαν Γκερσκόβιτς, αλλά η καταδίκη του προεξοφλείται. Σύμφωνα με το ρωσικό «κατηγορώ» που δεν συνοδεύεται από κανένα αποδεικτικό στοιχείο, κινδυνεύει με ποινή 20ετούς κάθειρξης για «κατασκοπεία προς το συμφέρον της αμερικανικής κυβέρνησης».
«Δεν έχω καμία αμφιβολία ότι πρόκειται για μία προσχηματική διαδικασία μόνο και μόνο για να δείξει η Ρωσία ή να προσποιηθεί για άλλη μια φορά ότι υπάρχει μια δικαστική εξουσία που ενεργεί ανεξάρτητα από το Κρεμλίνο, κάτι που δεν ισχύει, ειδικά σε αυτή την πολιτική υπόθεση», αναφέρει στην Voice of America η Γκουλνόζα Σάιντ, συντονίστρια της Επιτροπής Προστασίας Δημοσιογράφων (CPJ) για την Ευρώπη και την Κεντρική Ασία.
Όλοι όσοι ασχολούνται με την υπόθεση του Έβαν Γκερσκόβιτς θεωρούν τη δίκη, και την αναμενόμενη καταδίκη, ως απαραίτητα βήματα για την τελική εξασφάλιση της απελευθέρωσης του δημοσιογράφου μέσω διπλωματικών διαύλων. Δεδομένης της τύχης που περιμένει τους κατηγορούμενους για «κατασκοπεία» στη Ρωσία του Βλαντιμίρ Πούτιν, μαζί με τους πολιτικούς αντιπάλους του καθεστώτος, ήταν εξ αρχής σαφές πως η απελευθέρωση του ανταποκριτή της WSJ είναι πιθανότερο να έλθει κατόπιν διαπραγμάτευσης για την ανταλλαγή κρατουμένων, όπως στις περιπτώσεις του πρώην πεζοναύτη Τρέβορ Ριντ και της μπασκετμπολίστριας Μπρίτνι Γκράινερ, και όχι διά της δικαστικής οδού.
Για την απελευθέρωση των Τρέβορ Ριντ και Μπρίτνι Γκράινερ οι Ηνωμένες Πολιτείες «έδωσαν» σε αντάλλαγμα τον καταδικασμένο για εμπόριο ναρκωτικών Ρώσο πιλότο Κονσταντίν Γιαροσένκο, καθώς και τον διαβόητο έμπορο όπλων Βίκτορ Μπουτ, αντίστοιχα. Στις Ηνωμένες Πολιτείες δεν κρατούνται ωστόσο πρόσωπα ανάλογου «ειδικού βάρους» με τον Έβαν Γκερσκόβιτς, και αυτό που ο Βλαντιμίρ Πούτιν έχει υπαινιχθεί είναι πως το Κρεμλίνο θα ήταν πρόθυρο να ανταλλάξει τον δημοσιογράφο της Wall Street Journal με καταδικασμένο Ρώσο εκτελεστή που κρατείται στη Γερμανία.
Πρόκειται για τον Βαντίμ Κρασίκοφ, πράκτορα της FSB που εκτίει ποινή ισόβιας κάθειρξης για τη δολοφονία εξόριστου Τσετσένου-Γεωργιανού αντιφρονούντα σε πάρκο του Βερολίνου. Στη συνέντευξη που είχε δώσει πρόσφατα ο Πούτιν στον Αμερικανό δημοσιογράφο Τάκερ Κάρσον, πέραν της προπαγάνδας στην οποία επιδόθηκε, άφησε ανοιχτό το «παράθυρο» ανταλλαγής και «φωτογράφησε» τον Κρασίκοφ μιλώντας για «ένα άτομο το οποίο, λόγω πατριωτικών συναισθημάτων, εξολόθρευσε έναν ληστή σε μια από τις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες κατά τη διάρκεια των γεγονότων στον Καύκασο».
Ερωτηθείς εντός της εβδομάδας αναφορικά με την υπόθεση Γκερσκόβιτς με αφορμή τη συμπλήρωση ενός έτους από τη σύλληψή του, ο εκπρόσωπος του Κρεμλίνου, Ντμίτρι Πεσκόφ, δήλωσε άγνοια για το εάν και πότε μπορεί να οδηγηθεί ο δημοσιογράφος σε δίκη, λέγοντας πως... δεν είναι στη δικαιοδοσία του Κρεμλίνου. Ως προς το ζήτημα της ανταλλαγής κρατουμένων, επανέλαβε πως «έχουμε επανειλημμένως υπάρχουν συγκεκριμένες επαφές, αλλά πρέπει να γίνονται υπό απόλυτη σιωπή».
Οι γονείς του Έβαν Γκερσκόβιτς ελπίζουν ότι ο εφιάλτης θα τελειώσει σύντομα. Παρέστησαν στην ομιλία του Τζο Μπάιντεν για την Κατάσταση του Έθνους τον Φεβρουάριο, κατά τη διάρκεια της οποίας ο Αμερικανός πρόεδρος δήλωσε ότι η κυβέρνηση «εργάζεται όλο το εικοσιτετράωρο για να φέρει πίσω τον Έβαν». Σε συνέντευξή τους την περασμένη εβδομάδα στο ABC και τον Τζορτζ Στεφανόπουλο δήλωσαν ενθαρρυμένοι από τη διαφαινόμενη συνδιαλλαγή Ουάσινγκτον-Μόσχας. «Περιμένουμε. Έχουμε την υπόσχεση του προέδρου Μπάιντεν που μας δόθηκε κατ’ ιδίαν και διά της ομιλίας του για την Κατάσταση του Έθνους», ανέφερε ο Μιχαήλ Γκερσκόβιτς.
Η αρχισυντάκτρια της Wall Street Journal Έμα Τάκερ εξέφρασε από πλευράς τη βεβαιότητα ότι ο Έβαν Γκερσκόβιτς θα απελευθερωθεί, τονίζοντας ωστόσο η διαδικασία είναι περίπλοκη. «Ο Έβαν θα απελευθερωθεί, αλλά είναι περίπλοκο να φθάσουμε εκεί, υπάρχουν πολλοί διαφορετικοί άνθρωποι και κυβερνήσεις που εμπλέκονται. Οπότε νομίζω πρέπει να είμαστε υπομονετικοί και αισιόδοξοι», επισήμανε. Στη φυλακή Λεφόρτοβο, ο 32χρονος ανταποκριτής της WSJ προσπαθεί να διαφυλάξει την ψυχική του υγεία διαβάζοντας βιβλία και επιστολές στήριξης.
