Λιγοστεύουν καθημερινά τα πολύτιμα χρυσαφικά που ξοδεύει η Τουρκία, επιχειρώντας να σταματήσει τη βουτιά στο κενό που διαγράφει η τουρκική λίρα. Ενώ ξοδεύτηκαν 2 δισ. δολάρια σε τέσσερις συνεχόμενες παρεμβάσεις πάλι η ισοτιμία με το δολάριο είναι στις 14,40 λίρες. Μαζί με τα 2 δισ. δολάρια έχουν χαθεί και 80 τόνοι χρυσού, επίσημων αποθεμάτων της Κεντρικής Τράπεζας και του τουρκικού κράτους, που «έχουν κάνει φτερά» σε λιγότερο από ένα χρόνο.
Όλοι αποθησαυρίζουν χρυσό στην Τουρκία, το ύστατο καταφύγιο απέναντι στην υποτίμηση και τον πληθωρισμό. Περισσότερο από όλους όμως, η Κεντρική Τράπεζα που απεγνωσμένα ψάχνει «άγκυρες» για να βαρύνει το νόμισμα και να συγκρατήσει κάπου την επικίνδυνη κατρακύλα.
Αλλά όσο ξοδεύει σκληρό συνάλλαγμα και τον χρυσό της, τόσο ελαφρύτερη στο φύσημα του ανέμου των αγορών, γίνεται η λίρα. Αν δεν ανέβουν σκληρά τα επιτόκια σαν τείχος απόρθητου κάστρου, η λίρα θα παρασύρεται. Το ξεπούλημα των τελευταίων χρυσαφικών κάνει χειρότερα τα πράγματα.
Οι Τούρκοι πολίτες έχουν περάσει πολλά κι είναι έμπειροι σε αυτές τις κακοτοπιές. Αποθησαυρίζουν κι αυτοί λίρες, το πρόβλημα όμως είναι η φτώχεια τους. Οι τράπεζες χρειάζονται 100 δισ. λίρες κρατική ενίσχυση (7 δισ. δολάρια) προκειμένου να παράσχουν νέο δανεισμό στις επιχειρήσεις.
Η Κεντρική Τράπεζα από το 2011 τις κάλεσε και «επέτρεψε» τις καταθέσεις τους σε χρυσό μαζί με τις καταθέσεις μεγάλων ιδιωτών που συναλλάσσονται με το μέταλλο. Συσκότισε από τότε την εικόνα των επισήμων αποθεμάτων μπερδεύοντάς τα με τον ιδιωτικό χρυσό και το 2017 όταν έδωσε την πραγματική εικόνα, προσέθεσε άλλα «εργαλεία» για τα οποία δεν αποκάλυψε στοιχεία.
Στο μεταξύ, οι τουρκικές τράπεζες όπως και οι πολίτες της Τουρκίας αγοράζουν μανιωδώς χρυσό ειδικά από το 2017 και μετά. Δεν είναι τυχαία όσα έγιναν με το χρυσό το 2017 στο τραπεζικό σύστημα της χώρας, ούτε και η έντονη πτωτική πορεία του νομίσματος, η οποία ξεκίνησε το Σεπτέμβριο εκείνης της χρονιάς, μετά από περίπου 8-10 μήνες σταθερότητας.
Τι απέγιναν 80 τόνοι χρυσού;
Η Τουρκία είναι από τις πιο ενεργές χώρες στις αγοραπωλησίες χρυσού. Παλιός πελάτης. Καθώς ο χρυσός είναι το ισχυρότερο καταφύγιο, όταν η λίρα χάνει αξία, οι Τούρκοι αγοράζουν από παλιά. Μετά το 2017 μανιωδώς.
Μόνον στο πρώτο εξάμηνο φέτος οι εισαγωγές χρυσού έφθασαν τους 13,8 τόνους. Ήταν αγορές ιδιωτών. Η Κεντρική Τράπεζα της Τουρκίας αγόραζε πέρυσι (μαζί με τους ιδιώτες επίσης) και εντός του 2020 αύξησε τα αποθέματά της κατά περίπου 80 τόνους χρυσού.
Την ίδια ποσότητα δηλαδή, που έχει κάνει φέτος φτερά, με τα επίσημα κρατικά αποθέματα να έχουν υποχωρήσει στο πρώτο εξάμηνο κατά 80 τόνους. Και να διαμορφώνονται στους 408,2 τόνους σύμφωνα με τα στοιχεία του ΔΝΤ του IFS και των εταιριών μελών του Παγκόσμιου Συμβουλίου Χρυσού.
Αλλά τα προσωρινά στοιχεία του τρίτου τριμήνου 2021 από τις ίδιες πηγές, δείχνουν ότι τα αποθέματα έχουν υποχωρήσει περαιτέρω στους 392,8 τόνους, στο τρίτο τρίμηνο. Τα στοιχεία αυτά δημοσιοποιήθηκαν την πρώτη εβδομάδα του Δεκεμβρίου.
Αυτό που κάνει την καθίζηση των αποθεμάτων μεγαλύτερη, είναι ότι τα αποθέματα επέστρεψαν φέτος τον Ιούνιο, στα επίπεδα του 2019, παρά την αύξησή τους κατά 20% εντός του 2020, όταν ιδιώτες και τουρκικό Δημόσιο αγόραζαν μανιωδώς. Το ίδιο γρήγορα όπως αποκτήθηκαν οι επιπλέον ποσότητες, το ίδιο γρήγορα εξαφανίστηκαν…
Στο διάγραμμα παρουσιάζονται με πράσινο χρώμα τα ακαθάριστα αποθέματα που περιλαμβάνουν το χρυσό των εμπορικών τραπεζών και των ιδιωτών, ενώ με την κόκκινη γραμμή είναι τα επίσημα αποθέματα. Τα αποθέματα αυξήθηκαν το 2020 και μειώθηκαν απότομα φέτος…
Ο ρόλος του χρυσού σαν καταφύγιο και σαν «άγκυρα» της οικονομίας
Τα δύο τελευταία χρόνια η Τουρκία είναι μεταξύ των 5-6 πιο ενεργών χωρών στις αγοραπωλησίες χρυσού διεθνώς. Και ως αγοραστής και ως πωλητής. Ωστόσο, οι εξαγωγείς χρυσού, δυσκολεύτηκαν πολύ καιρό να αξιολογήσουν και να επεξεργαστούν τα στοιχεία. Το ίδιο και το IFS (International Financial Statistics) και το ΔΝΤ.
Η αιτία είναι ο τρόπος με τον οποίο υπολόγιζε τα αποθέματα η Κεντρική Τράπεζα της Τουρκίας μετά το 2011 όταν και αποφάσισε να «δέχεται» τις καταθέσεις των τραπεζών και των ιδιωτών.
Από τότε τα αποθέματα άρχισαν να υπολογίζονται όλα μαζί. Ακαθάριστα (gross). Συγκεκριμένα, τον Οκτώβριο του 2011, η Κεντρική Τράπεζα, εισήγαγε ένα νέο εργαλείο πολιτικής, τον Μηχανισμό Επιλογής Αποθεματικών (Reserves Option Mechanism), ο οποίος «επέτρεπε» στις εγχώριες εμπορικές τράπεζες να καταθέτουν χρυσό στην κεντρική τράπεζα ως μέρος των απαιτούμενων αποθεματικών τους.
Η τουρκική κυβέρνηση είχε αποφασίσει να αντλήσει μεγάλο μέρος από το απόθεμα που κατείχαν τα τουρκικά νοικοκυριά, για να ενισχύσει από τότε τις «άγκυρες» της λίρας. Το τουρκικό νόμισμα υποτιμάται άλλωστε από το 2008.
Η συσκότιση των στοιχείων πέτυχε για ένα διάστημα, με αποτέλεσμα να εμφανίζεται ότι ενισχύονται τα αποθέματα της Τουρκίας σε χρυσό. Αλλά στην πραγματικότητα ήταν τα ακαθάριστα αποθέματα χρυσού, από τις καταθέσεις των εμπορικών τραπεζών που φούσκωναν τις ρεζέρβες της Κεντρικής Τράπεζας της Τουρκίας. Και εμφάνιζαν την εξής εικόνα (με κόκκινο στο διάγραμμα τα αποθέματα της Κεντρικής τράπεζας της Τουρκίας που μένουν στάσιμα έως το 2017).
Πως η κυβέρνηση Ερντογάν «έβαλε χέρι» στο χρυσό των ιδιωτών και ανέβασε τα αποθέματά της
Ξαφνικά, το εργαλείο της αποδοχής καταθέσεων χρυσού από τις εμπορικές τράπεζες, άλλαξε συνολικά την εικόνα που είχαν τα τουρκικά αποθέματα χρυσού και στο ΔΝΤ. Πλέον, τα αποθέματα χρυσού που αναφέρονταν στο ΔΝΤ περιελάμβαναν χρυσό που είχε συσσωρευτεί στο πλαίσιο του μηχανισμού ROM, ο οποίος δεν ανήκε άμεσα στην Κεντρική Τράπεζα της Τουρκίας.
Τελικώς μετά το 2017, η Κεντρική Τράπεζα της Τουρκίας άρχισε να δίνει περισσότερα στοιχεία καθώς εισήγαγε και νέα πολιτικές που επέτρεπαν στις εγχώριες τράπεζες και σε άλλες οντότητες να χρησιμοποιούν χρυσό στο χρηματοπιστωτικό σύστημα για τη διαχείριση της ρευστότητας και της ζήτησης για το πολύτιμο μέταλλο.
Με τη δημοσιοποίηση των καταθέσεων των εμπορικών τραπεζών η πραγματική εικόνα έγινε πιο διάφανη. Όμως τα νέα στοιχεία, έγιναν τώρα «ακαθάριστα». Τα νέα εργαλεία που περιλαμβάνουν για παράδειγμα swap χρυσού, δεν έχουν δοθεί ποτέ επισήμως.
Ωστόσο οι ερευνητές του IFS και του Συμβουλίου Χρυσού, είχαν αρκετά δεδομένα μετά το 2017 γνωρίζοντας και τις εισαγωγές του μετάλλου στην Τουρκία, ώστε να μπορέσουν να διαχωρίσουν τα στοιχεία.
Ο νέος υπολογισμός δείχνει πολλά πράγματα. Πως η Τουρκία επιχείρησε να αντισταθεί στην υποτίμηση αγοράζοντας χρυσό και πως πρόσθεσε στα επίσημα αποθέματα και τα ιδιωτικά για να εμφανίζει ότι η λίρα έχει ισχυρές αντοχές.
Και πως τελικά κατέρρευσε η εικόνα αυτή όταν έδωσε έστω και μερικώς σωστά στοιχεία, μαζί με τη λίρα, όταν τα επιτόκια άρχισαν να μειώνονται και ο πληθωρισμός να καλπάζει μαζί με την ασταμάτητη υποτίμηση της λίρας.
Τα ιδιωτικά αποθέματα είναι στα χέρια της Κεντρικής Τράπεζας της Τουρκίας, αλλά δεν πρόκειται να σταματήσουν την κατρακύλα, αν δεν ανέβουν πολύ, τα επιτόκια…
