Το ξαφνικό κλείσιμο του κινεζικού προξενείου στο Χιούστον αποτελεί το πιο πρόσφατο επεισόδιο σε μια ταχύτατα κλιμακούμενη σύγκρουση ανάμεσα στην Κίνα και τις Ηνωμένες Πολιτείες, σημειώνει στο πρακτορείο Reuters ο αναλυτής Τζον Κεμπ.
Οι μελλοντικοί ιστορικοί θα εντοπίζουν πιθανότατα στο 2020 το σημείο όπου ο εντεινόμενος στρατηγικός ανταγωνισμός μεταξύ Κίνας και ΗΠΑ μετατράπηκε σε ψυχρό πόλεμο.
Οι δύο υπερδυνάμεις βρίσκονται τώρα σε σύγκρουση σε πολλαπλές γεωγραφικές περιοχές (Νότια Ασία, Νοτιοανατολική Ασία, Αυστραλία, Ευρώπη, Αφρική και Λατινική Αμερική) και πολλαπλούς τομείς (εμπόριο, επενδύσεις, τεχνολογία, κατασκοπεία, διεθνείς οργανισμούς, υγειονομική πολιτική, ναυτικό, αεροπορία, πυραύλους και εδαφικές διαφορές).
Οι υπερδυνάμεις εκφράζουν όλο και περισσότερες διαμαρτυρίες η μία προς την άλλη και σχεδόν καθόλου σημαντικά κοινά συμφέροντα. Και οι δύο επιχειρούν να εξωθήσουν τρίτες χώρες σε ένα σύστημα συμμαχίας που θα μπορούσε να οδηγήσει σε έναν κόσμο χωρισμένο σε δύο ξεκάθαρα, αποσυνδεδεμένα μπλοκ. Κόκκινο εναντίον Μπλε. Μαζί μας ή εναντίον μας. Ολική σύγκρουση. Στην πραγματικότητα, ο ορισμός του ψυχρού πολέμου.
Κάποιοι πολιτικοί και αναλυτές στρατηγικών μελετών ακόμη διστάζουν να χρησιμοποιήσουν την ιδέα του ψυχρού πολέμου, φοβούμενοι την αναλογία με τη διένεξη μεταξύ ΗΠΑ και ΕΣΣΔ που κράτησε δεκαετίες, και το τι θα σημαίνει αυτό μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα για τις διεθνείς σχέσεις.
Ωστόσο δεν υπάρχει αμφιβολία ότι και οι δύο χώρες όλο και περισσότερο βιώνουν και περιγράφουν τη σύγκρουση με υπαρξιακούς όρους. Αν αυτά που βλέπουμε θυμίζουν ψυχρό πόλεμο και αυτά που ακούμε θυμίζουν ψυχρό πόλεμο, τότε μάλλον πρόκειται για ψυχρό πόλεμο, και η έννοια αυτή φωτίζει περισσότερα στοιχεία απ' όσα κρύβει.
Ιστορικό
Ο τρέχων ψυχρός πόλεμος ΗΠΑ-Κίνας βρίσκεται στα σκαριά εδώ και αρκετό καιρό, ακριβώς όπως ο ψυχρός πόλεμος ΗΠΑ/ΕΣΣΔ, του οποίου η έναρξη συνήθως τοποθετείται στο 1947, τα σημάδια του όμως διαφαίνονταν στη διάρκεια του τελευταίου μέρους του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, όπου οι δύο χώρες ήταν ακόμη, κατ' όνομα, σύμμαχοι στα Ηνωμένα Έθνη.
Υπήρχαν όλο και περισσότερες καταγγελίες για κλοπή πνευματικής ιδιοκτησίας, εμπορικές ανισορροπίες, κατασκοπεία, διπλωματικό περιορισμό και αποκλεισμό και εδαφικές διαμάχες για μία δεκαετία σχεδόν. Όπως λοιπόν ο ψυχρός πόλεμος ΗΠΑ/ΕΣΣΔ ξεκίνησε στην πραγματικότητα πολύ νωρίτερα (ήταν ήδη εμφανής το 1945), ο ψυχρός πόλεμος ΗΠΑ-Κίνας ξεκίνησε πριν από καιρό.
Αν όμως πρέπει να καθοριστεί το σημείο όπου ο εντεινόμενος στρατηγικός ανταγωνισμός μετατρέπεται σε ξεκάθαρη ψυχρή σύγκρουση, το 2020 μοιάζει να σηματοδοτεί, ποιοτικά και ποσοτικά, το σημείο καμπής, και εξυπηρετεί ως βολική ημερομηνία όσο και το 1947.
Η πανδημία του κορονοϊού και η μεγαλύτερη οικονομική ύφεση εδώ και έναν αιώνα έχουν επιδεινώσει τις εντάσεις και η διένεξη αυτή έχει μετατραπεί σε κεντρικό ζήτημα των αμερικανικών προεδρικών εκλογών, με τους δύο υποψήφιους αποφασισμένους να επιδείξουν σκληρή στάση απέναντι στην Κίνα.
Παρόλα αυτά, όπως ο ψυχρός πόλεμος ΗΠΑ/ΕΣΣΔ, έτσι και αυτός μεταξύ ΗΠΑ και Κίνας πιθανότατα θα απασχολήσει αρκετούς Αμερικανούς προέδρους και αρκετές γενιές Κινέζων ηγετών, με περιόδους εντονότερης σύγκρουσης να διαδέχονται περιόδους ανάπαυλας.
Δεν πρόκειται για προσωπική διένεξη μεταξύ του Αμερικανού προέδρου Ντόναλντ Τραμπ και του προέδρου της Κίνας Σι Τζινπίνγκ. Όλο και περισσότερο περιλαμβάνει τις ελίτ και των δύο χωρών.
Καθώς οι υπερπατριώτες πιέζουν για σκληρή στάση, απομένει όλο και στενότερο πολιτικό, διπλωματικό και πνευματικό πεδίο για απόψεις που υποστηρίζουν τον διάλογο, τόσο στις Ηνωμένες Πολιτείες όσο και στην Κίνα.
Οι αλλαγές στην ηγεσία σε οποιαδήποτε από τις δύο χώρες δεν θα βάλει αναγκαστικά τέλος στη διένεξη, όπως και η αποχώρηση του Τρούμαν και του Στάλιν από την εξουσία δεν έληξε τη διένεξη ΗΠΑ/ΕΣΣΔ.
Επίλυση
Όπως συνέβη και με τον ψυχρό πόλεμο ΗΠΑ/ΕΣΣΔ, η διένεξη Κίνας/ΗΠΑ πιθανότατα θα συνεχιστεί έως ότου το κόστος γίνει αβάσταχτο για τη μία ή και τις δύο πλευρές.
Η διένεξη ΗΠΑ/ΕΣΣΔ παρέμεινε κατά το μεγαλύτερο μέρος ένας ψυχρός πόλεμος, με τη στρατιωτική σύγκρουση να περιορίζεται σε εντεταλμένους πολέμους σε αναπτυσσόμενες χώρες όπως η Κορέα, το Βιετνάμ και το Αφγανιστάν.
Η διένεξη ΗΠΑ/ΕΣΣΔ παρουσιάζεται συχνά ως επιτυχημένο παράδειγμα διαχείρισης των διεθνών εντάσεων, εκείνη την εποχή όμως δεν ήταν προφανές ότι η σύγκρουση θα παρέμενε «ψυχρή» και δεν θα κλιμακωνόταν σε θερμό επεισόδιο, όπως για παράδειγμα κατά την κρίση των πυραύλων στην Κούβα.
Η τρέχουσα σύγκρουση ΗΠΑ/Κίνας αποτελεί επίσης κλασικό παράδειγμα της «Παγίδας του Θουκυδίδη», όπου μία ανερχόμενη δύναμη (τότε η Αθήνα, τώρα η Κίνα) απειλεί μία ισχυρή, κυρίαρχη δύναμη (τότε η Σπάρτη, τώρα οι ΗΠΑ).
Η ιστορία μας δείχνει ότι τέτοιες συγκρούσεις συχνά τερματίζονται με ακούσια αλλά πραγματική στρατιωτική σύρραξη, όπως αυτή ανάμεσα στην Βρετανία και τη Γερμανία στις αρχές του 20ου αιώνα, όπως αναφέρει ο Γρέιαμ Άλισον στο βιβλίο του Προορισμένοι για πόλεμο: Μπορούν οι ΗΠΑ και η Κίνα να αποφύγουν την παγίδα του Θουκυδίδη;
Πέρα από την οικονομική σύγκρουση, υπάρχει μια μεγάλη λίστα σημείων ανάφλεξης που θα μπορούσαν να πυροδοτήσουν μια πραγματική σύρραξη, συμπεριλαμβανομένων της Ταϊβάν και της Νότιας Σινικής Θάλασσας.
Κάποιοι «πολεμιστές» και από τις δύο πλευρές χαιρετίζουν την «στρατηγική διαύγεια» του πιο ανοιχτού ανταγωνισμού και σύγκρουσης ανάμεσα στις Ηνωμένες Πολιτείες και την Κίνα.
Μια μανιχαϊκή σύγκρουση ανάμεσα σε δύο άξονες, αποσυνδεδεμένους οικονομικά και διπλωματικά, προσφέρει μια δελεαστική επανάληψη της μεγάλης σύγκρουσης του δεύτερου μισού του 20ου αιώνα που έληξε με τον θρίαμβο των Ηνωμένων Πολιτειών και τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης.
Εκείνη η διένεξη όμως βάραινε στην παγκόσμια πολιτική για τέσσερις δεκαετίες και το τελικό αποτέλεσμα δεν ήταν ορατό στις δεκαετίες του 1960 και 1970.
Δεν υπάρχει κάποια εγγύηση ότι ο ψυχρός πόλεμος ΗΠΑ/Κίνας θα ακολουθήσει την ίδια πορεία ή θα τελειώσει με τον ίδιο τρόπο.
Οι υπέρμαχοι της συγκρουσιακής προσέγγισης μεταξύ των δύο υπερδυνάμεων θα πρέπει να προσέχουν τι εύχονται.
