Μία στυγερή πολιτική δολοφονία -ούτε η πρώτη, αλλά όπως πολλοί φοβούνται ούτε η τελευταία- φέρνει σε πρώτο πλάνο διεθνώς το σπιράλ βίας και διαφθοράς στο οποίο έχει βυθιστεί ο Ισημερινός, άλλοτε «νησίδα ειρήνης» σε μία ευρεία ζώνη ανομίας και εγκληματικότητας. Η μικρή χώρα της Νότιας Αμερικής έχει μετατραπεί τα τελευταία χρόνια σε πεδίο ανεξέλεγκτης δράσης και ανταγωνισμού διεθνών καρτέλ ναρκωτικών και τοπικών συμμοριών, «πληρώνοντας» τη στρατηγική γεωγραφική της θέση ανάμεσα στις δύο κύριες χώρες παραγωγής κοκαΐνης, την Κολομβία και το Περού.
Η δολοφονία του προεδρικού υποψηφίου Φερνάντο Βιγιαβισένσιο ήταν η «απάντηση» του οργανωμένου εγκλήματος στον «πόλεμο» που είχε κηρύξει ο βουλευτής, πρώην συνδικαλιστής και δημοσιογράφος απέναντι στους ναρκοβαρόνους και τη διαφθορά. «Κατέβαινε» στις εκλογές με την υπόσχεση να ηγηθεί μάχης κατά των καρτέλ, των συμμοριών και της πολιτικής μαφίας. Το απόγευμα της 9ης Αυγούστου έπεσε νεκρός μέσα σε βροχή από σφαίρες έπειτα από προεκλογική ομιλία του στο Κίτο. Είχε δεχθεί θανατικές απειλές, αλλά δεν σταμάτησε. Με τη δολοφονία, τα συνδικάτα του εγκλήματος τον σίγησαν και έστειλαν ένα ξεκάθαρο «μήνυμα» προς όλους όσοι θέλουν να αγωνιστούν για να πάψει να είναι ο Ισημερινός «ναρκοκράτος», κατά τα λόγια του δολοφονηθέντος υποψηφίου.
Ο Ισημερινός των 18 εκατομμυρίων κατοίκων στη δυτική ακτή της Νότιας Αμερικής είναι σήμερα η Κολομβία των δεκαετιών του '80 και '90. Ο θάνατος του Φερνάντο Βιγιαβισένσιο αναπόφευκτα επαναφέρει μνήμες της δολοφονίας του Λουίς Κάρλος Γκαλάν, επικρατέστερου υποψηφίου για το προεδρικό αξίωμα της Κολομβίας. Τον εξόντωσαν με μία σφαίρα στο κεφάλι ενώ περπατούσε σε πλατεία στις 18 Αυγούστου του 1989. Οι εκτελεστές ήταν άνθρωποι του διαβόητου Πάμπλο Εσκομπάρ, ιδρυτή του καρτέλ του Μεντεγίν. Εκείνος, όπως και ο 59χρονος Βιγιαβισένσιο, ήθελε να σταματήσει την κυριαρχία και εκστρατεία τρομοκράτησης των καρτέλ.
Η δολοφονία του Βιγιαβισένσιο δεν είναι η πρώτη μεσούσης της εκστρατείας για τις πρόωρες βουλευτικές και προεδρικές εκλογές που έχει προκηρύξει ο απερχόμενος πρόεδρος Γκιγιέρμο Λάσο για την 20ή Αυγούστου, προκειμένου να «προλάβει» παραπομπή του για υπόθεση διαφθοράς (ο ίδιος δεν θα είναι υποψήφιος). Σχεδόν ένα μήνα νωρίτερα, δολοφονήθηκαν ο Αγκουστίν Ιντριάγο, δήμαρχος της πόλης Μάντα της οποίας το λιμάνι αποτελεί κόμβο διακίνησης ναρκωτικών, καθώς και ο υποψήφιος βουλευτής Ρίντερ Σάντσεθ.
Μετά τις σκηνές χάους και τις κραυγές πανικού από τους μαζικούς πυροβολισμούς στο Κίτο με στόχο τον Φερντινάντο Βιγιαβισένσιο την ώρα που εισερχόταν στο αυτοκίνητό του αφότου είχε εκφωνήσει προεκλογική ομιλία, ο Ισημερινός τέθηκε σε κατάσταση εκτάκτου ανάγκης για δύο μήνες. Κηρύχθηκε εθνικό πένθος, το FBI κλήθηκε να συνδράμει στις έρευνες -που έχουν οδηγήσει μέχρι στιγμής στη σύλληψη έξι Κολομβιανών-, αλλά με απόφαση Λάσο οι εκλογές δεν αναβλήθηκαν.
Προσοχή, σκληρό περιεχόμενο
Ο Ισημερινός, με τα νησιά Γκαλαπάγκος στην «καρδιά» του και μία φιλική προς τον τουρισμό οικονομία που έχει ως επίσημο νόμισμα το δολάριο, ήταν έως και λίγα χρόνια πριν γνωστός ως «νησίδα ειρήνης», φωλιασμένος ανάμεσα στο Περού και την Κολομβία που βρίσκονταν στο έλεος των καρτέλ. Όμως, τελικά ακριβώς εξαιτίας αυτής της γεωγραφικής θέσης, και έχοντας «θέα» στον Ειρηνικό, έχει βρεθεί την τελευταία τριετία να παρασύρεται στη δίνη, καθώς τα λιμάνια του εξυπηρετούν… άριστα τις οδούς διακίνησης ναρκωτικών που οδηγούν στις αγορές της Βόρειας Αμερικής. Η δολαροποιημένη οικονομία του καθιστά επίσης τον Ισημερινό «ιδανικό» προορισμό για ξέπλυμα χρήματος.
Μεξικανικά συνδικάτα διακίνησης ναρκωτικών, βραζιλιάνικες συμμορίες, αλλά και δίκτυα της αλβανικής μαφίας συνεργάζονται επίσης με τοπικές ομάδες και εγκληματικές οργανώσεις όπως οι Choneros (που είχαν απειλήσει τον Φερνάντο Βιγιαβισένσιο) και Lobos. Δολοφονίες, απαγωγές, εκφοβισμοί, εκβιασμοί, άγριες μάχες μεταξύ συμμοριών. Η οικονομική ανασφάλεια που επιδεινώθηκε από την πανδημία του κορωνοϊού -και με δεδομένο ότι πάνω από το μισό εργατικό δυναμικό της χώρας απασχολείται στην παραοικονομία και βρέθηκε στον «αέρα»- αποτέλεσε επίσης κατά τους αναλυτές παράγοντα που έστρεψε πολλούς στο έγκλημα. Όσοι μπορούν φεύγουν στο εξωτερικό και οι υπόλοιποι ζουν υπό καθεστώς τρομοκρατίας και ανασφάλειας χωρίς καμία εμπιστοσύνη στην αστυνομία ότι μπορεί να τους προστατεύσει.
Η διαφθορά είναι πλέον παρούσα παντού. Δωροδοκούνται αστυνομία, στρατός, δικαστικό σώμα, ακόμα και η εκτελεστική εξουσία. Τα καρτέλ έχουν διεισδύσει βαθιά στο κράτος, η βία και οι δολοφονίες έχουν ανέλθει σε πρωτοφανή επίπεδα. Σύμφωνα με το think-tank Crisis Group, μεταξύ 2020 και 2021 σημειώθηκε αύξηση στις δολοφονίες της τάξεως του 180%, με μέσο όρο δέκα δολοφονίες την ημέρα το 2022. Η «σύμπραξη» διεθνών καρτέλ και τοπικών συμμοριών μέσα στις φυλακές και στους δρόμους έχει κυριεύσει τον Ισημερινό.
Η παραγωγή κοκαΐνης, με επίκεντρο Περού και Κολομβία, έχει αγγίξει επίπεδα-ρεκόρ σύμφωνα με τη σχετική έκθεση των Ηνωμένων Εθνών για το 2023. Και ενώ η παραγωγή είναι αυξημένη, το ίδιο συμβαίνει και με τις κατασχέσεις φορτίων ναρκωτικών που πραγματοποιούν οι αστυνομικές δυνάμεις παγκοσμίως. Η Κολομβία ειδικά έχει προσπαθήσει επί δεκαετίες να ανακόψει τις «διαδρομές» της κοκαΐνης και η αστυνομία της έχει λάβει εκπαίδευση και υποστήριξη από τις ΗΠΑ.
Αλλά ακριβώς όπως οι αστυνομικές δυνάμεις «αντεπιτίθενται», έτσι και τα καρτέλ έχουν απλώσει τα πλοκάμια τους αλλού. Αφότου κατέθεσε τα όπλα η κολομβιανή ομάδα ανταρτών Farc -που κάποτε ήταν σημαντικός «παίκτης» στο εμπόριο κοκαΐνης- εμφανίστηκαν νέοι δρώντες που έχουν οικοδομήσει συμμαχίες πολύ πέρα από τα σύνορα της Κολομβίας. Μεξικανικά καρτέλ ναρκωτικών και εγκληματικές ομάδες από τα Βαλκάνια έχουν αποκτήσει ερείσματα στη Νότια Αμερική.
Οι ομάδες αυτές ήταν «πρόθυμες» να διερευνήσουν νέους τρόπους μεταφοράς της κοκαΐνης που παράγεται στην Κολομβία στους αγοραστές της στην Ευρώπη και τις Ηνωμένες Πολιτείες. Καθώς οι πρώην άνομες περιοχές της Κολομβίας τέθηκαν υπό τον έλεγχο των κυβερνητικών δυνάμεων μετά την ειρηνευτική συμφωνία που υπεγράφη μεταξύ κυβέρνησης και Farc το 2016, η ανάγκη για νέες διαδρομές έγινε πιο επιτακτική. Τα πορώδη σύνορα με την Κολομβία, οι καλές υποδομές και τα μεγάλα λιμάνια στις ακτές του Ειρηνικού -όπως το Γκουαγιακίλ- κατέστησαν τον Ισημερινό ελκυστικό για τις συμμορίες. Οι δυνάμεις ασφαλείας του Ισημερινού είχαν επίσης ελάχιστη έως καθόλου εμπειρία στην αντιμετώπιση ισχυρών καρτέλ και την εισροή βαριά οπλισμένων εγκληματιών.
Η αρχή έγινε μέσα στις φυλακές. Εκεί σφυρηλατήθηκαν πρώτα οι συμμαχίες μεταξύ διεθνών καρτέλ και τοπικών συμμοριών, και εκεί συμμορίες με δεσμούς με αντίπαλα καρτέλ στο Μεξικό άρχισαν να συγκρούονται μεταξύ τους. Οι απαγχονισμοί με αυτοσχέδια όπλα έγιναν συνήθης πρακτική. Η βαρβαρότητα έπειτα εξαπλώθηκε στους δρόμους και τις πόλεις της χώρας, η οποία μετά τη δολοφονία του Φερνάντο Βιγιαβισένσιο οδεύει προς μία βουλευτική και προεδρική αναμέτρηση σε κλίμα ακόμη μεγαλύτερου φόβου και τρομοκρατίας.
