Του Γιάννη Μαντζίκου
Μπορεί η τριαντάχρονη κυριαρχία του πρώην πια προέδρου Ομάρ αλ-Μπασίρ στο Σουδάν να έλαβε τέλος ύστερα από ένα αναίμακτο πραξικόπημα και μήνες διαδηλώσεων, όμως αφήνει πίσω του μια «μεγάλη κληρονομιά». Ο Mπασίρ, γιος αγροτών που μεγάλωσε στο υπό βρετανική κατοχή Σουδάν και διαμορφώθηκε από τον παναραβισμό του Γκαμάλ Αμπντέλ Νάσερ στην Αίγυπτο, έφτασε τη δεκαετία του ''90 να είναι στη «μαύρη λίστα» της Δύσης, μαζί με τον Μουαμάρ Καντάφι στη Λιβύη, τον Σλόμπονταν Μιλόσεβιτς στη Σερβία, τον Σαντάμ Χουσεΐν και άλλα «καλόπαιδα». Αυτό οφειλόταν σε μεγάλο βαθμό στο γεγονός ότι το Σουδάν αποτελούσε καταφύγιο δύο διαβόητων τρομοκρατών, του Οσάμα Μπιν Λάντεν και του Κάρλος Ραμίρεζ, γνωστού ως «Το Τσακάλι».
Βρισκόμαστε στις αρχές της δεκαετίας του ''90 και τα κυρίαρχα θέματα στην ατζέντα είναι η πολιτική αλλαγή στις χώρες του πρώην κομμουνιστικού μπλοκ, ο πόλεμος στη Γιουγκοσλαβία και στο Ιράκ.
Στο Σουδάν, μια ομάδα νεαρών αξιωματικών με επικεφαλής έναν πρώην αλεξιπτωτιστή, τον Ομάρ αλ-Μπασίρ, έχει ανατρέψει τον πρωθυπουργό Σαντίχ Μαχντί το 1989, όμως πνευματικός καθοδηγητής του πραξικοπήματος γίνεται ο χαρισματικός Χασάν αλ Τουραμπί, ένας αστός διανοούμενος με σπουδές στη Σορβόνη και το Λονδίνο. Ο Τουραμπί ήθελε το Σουδάν να γίνει το κέντρο μιας «παγκόσμιας ισλαμικής επανάστασης», με απώτερο σκοπό την ανατροπή των διεφθαρμένων καθεστώτων των αραβικών χωρών και όχι μόνο, αφού διαμορφώνεται μια ιδιαίτερη σχέση με το Ιράν, το οποίο θέλει να προωθήσει τη δική του εκδοχή της ισλαμικής επανάστασης.
Το όνομα Οσάμα Μπιν Λάντεν ήταν τότε άγνωστο στο ευρύ κοινό, ακόμα δε και στους διαδρόμους της CIA, στο Λάνγκλεϊ της Βιρτζίνια, ενώ το ζήτημα «ισλαμική τρομοκρατία» συνδέεται μόνο με τον Καντάφι και πρώην μαχητές του Αφγανιστάν. Ο αρχηγός της Αλ Κάιντα, όμως, εξοργισμένος με την απόφαση της Σαουδικής Αραβίας να επιτρέψει την εγκατάσταση Αμερικανών στρατιωτών στη χώρα του, πείθεται από τον Τουραμπί ότι στο Σουδάν θα είχε απόλυτη ελευθερία κινήσεων για τα σχέδιά του. Οι ηγέτες του Σουδάν είχαν βέβαια τον στόχο τους, γνωρίζοντας ότι ο Μπιν Λάντεν έχει δισ. δολάρια για ξόδεμα, τα οποία είχε επενδύσει σε κατασκευές, ενεργειακά και αγροτικά projects.
Από την άλλη, ο Κάρλος «Το Τσακάλι», που ήταν γνωστός ως ο «πλέον καταζητούμενος άνθρωπος του κόσμου», είχε βρει από τις αρχές του ''90 στο Χαρτούμ ένα προσωρινό καταφύγιο, ύστερα από δέκα χρόνια στη Δαμασκό της Συρίας. Ο διαβόητος Βενεζουελανός εξτρεμιστής ακροαριστερός μισθοφόρος ήταν ο δράστης τουλάχιστον πέντε επιθέσεων σε γαλλικό έδαφος, με δεκάδες θύματα και αποτελούσε για χρόνια «φόβο και τρόμο» των δυτικών μυστικών υπηρεσιών.
Παραδίδοντας τον Κάρλος
Το 1994, ο πραγματιστής Μπασίρ θεωρεί ότι είναι η ώρα να κάνει μια κίνηση καλής θέλησης προς τη Δύση, προσφέροντας το «Τσακάλι» στο πιάτο των Γάλλων πρακτόρων. Ο λόγος δεν οφείλεται φυσικά στο γεγονός ότι οι Σουδανοί είναι «καλοί Σαμαρείτες», αλλά στο ότι η χώρα βρισκόταν σε δύσκολη οικονομικά κατάσταση, ζητώντας δάνειο από το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο. Σύμφωνα με δημοσιεύματα και έρευνες, οι Γάλλοι ήταν αυτοί που πρόσφεραν «σανίδα σωτηρίας» στο Σουδάν με ένα δάνειο και με πολιτική πίεση προς το ΔΝΤ, σε αντάλλαγμα για τον Βενεζουελανό τρομοκράτη. Κάπως έτσι το deal κλείνει και στις 14 Αυγούστου εκείνου του έτους, πράκτορες του Σουδάν τον ναρκώνουν και τον παραδίδουν «πακέτο» στους Γάλλους, οι οποίοι τον μεταφέρουν στο Παρίσι για να δικαστεί.
Την ίδια στιγμή, όμως, ο Μπιν Λάντεν, από τον οποίο στο μεταξύ η Σαουδική Αραβία είχε αφαιρέσει την υπηκοότητα, παρέμενε στο Χαρτούμ. Παρ'' όλα αυτά, η Ουάσινγκτον «τύρβαζε περί άλλων». Ενδεικτικά, ένα σημείωμα του Στέιτ Ντιπάρτμεντ προς τον Μπασίρ αναφέρει: «Ξέρουμε ότι σχεδιάζετε επιθέσεις εναντίον μας. Αν προχωρήσετε σε μια τέτοια κίνηση, τότε οι συνέπειες θα είναι ανυπολόγιστες για την οικονομία σας». Ούτε λόγος όμως για τον Μπιν Λάντεν, ο οποίος είχε αρχίσει να στήνει το δίκτυό του αργά αλλά σταθερά, με στόχο να επιτεθεί σε αμερικανικούς στόχους στην Αφρική και τη Μέση Ανατολή.
Ο Οσάμα εκτός Χαρτούμ
Το 1996, το καθεστώς του Σουδάν βρίσκεται σε εσωτερική αναταραχή, με τους μετριοπαθείς να θεωρούν ότι η στροφή προς τον ισλαμικό εξτρεμισμό κοστίζει στην οικονομία και απομονώνει τη χώρα. Στο μεταξύ, η Ουάσινγκτον ζητεί να αποπεμφθεί ο Μπιν Λάντεν, όχι όμως λόγω της Αλ Κάιντα, αλλά για το γεγονός ότι αποτελεί απειλή για τη Σαουδική Αραβία! Οι Σουδανοί αξιωματούχοι δεν είναι αντίθετοι στο ενδεχόμενο αυτό, ενώ, παράλληλα, ο πρώην αρχηγός των μυστικών υπηρεσιών Κουτμπί Αλ Μαχντί γράφει σε Αμερικανό αξιωματούχο: «Εδώ είναι υπό την εποπτεία μας, ξέρουμε τα πάντα γι'' αυτόν, τι σχεδιάζει, πώς κινείται. Αν φύγει, θα είναι ανεξέλεγκτος». Η προειδοποίηση του Σουδανού όμως δεν λαμβάνεται καν υπ'' όψιν και έτσι τον Μάιο του 1996 ο Οσάμα είναι «ελεύθερο πουλί».
Στο μεταξύ, το Χαρτούμ προσπαθεί να συνεργαστεί εκ νέου με τους Αμερικανούς, επί ματαίω, και έτσι δύο χρόνια αργότερα, το 1998, ο Μπιν Λάντεν κάνει την παρουσία του γνωστή, ανατινάζοντας τις πρεσβείες των ΗΠΑ στο Ναϊρόμπι της Κένυας και στο Νταρ ες Σαλάμ της Τανζανίας. Οταν το 2000 η κυβέρνηση Κλίντον στρέφει την προσοχή της στο Σουδάν στέλνοντας μια κοινή ομάδα CIA - FBI είναι αργά, η Αλ Κάιντα έχει ήδη θέσει σε εφαρμογή το μεγάλο project που λεγόταν «Δίδυμοι Πύργοι».
* Το άρθρο δημοσιεύτηκε στον «Φιλελεύθερο» της 24/04
