Η δυναμική που προσλαμβάνουν οι σχέσεις της Τουρκίας με τη Δύση και μέχρι ποιου… ορίου γεννάται ως ερώτημα μέσα από τις διεργασίες του Βίλνιους και την άρση ενός βέτο που ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν θα όφειλε εκ προοιμίου ως αξιόπιστος εταίρος του ΝΑΤΟ να μην είχε προβάλει εν καιρώ πολέμου στην Ευρώπη -πολλώ δε μάλλον να το συνδέσει κατά την πάγια συναλλακτική πρακτική του με το ζήτημα των F-16, αλλά και να «εκβιάσει» σε δεύτερο χρόνο για θετικά νεύματα προς την Άγκυρα από την Ευρωπαϊκή Ένωση.
Παρά τα «βήματα» Ερντογάν και τη διαφαινόμενη διάθεση επαναπροσέγγισης που μένει να αποδειχθεί στην πράξη και να δοκιμαστεί στο χρόνο, και σαφώς συναρτάται και με μία οικονομία που νοσεί και έχει ανάγκη τον ευρωατλαντικό χώρο, μία ενδεχόμενη «ανάγνωση» των συνολικών κινήσεων Ερντογάν ως κάποια κυοφορούμενη βαρύνουσα στρατηγική στροφή στην τρίτη δεκαετία εξουσίας του δεν θα ανταποκρινόταν στην τουρκική διπλωματική πραγματικότητα, και σίγουρα σε ό,τι αφορά το «κεφάλαιο» Ρωσία και την ακροβασία μεταξύ Ανατολής και Δύσης.
Το κλίμα στην κατ’ ιδίαν συνάντηση των Τζο Μπάιντεν και Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν στο Βίλνιους φάνηκε ιδιαίτερα θερμό, καθώς ο μεν Αμερικανός πρόεδρος δεν βρέθηκε τελικά στη θέση να δει το σκληρό τουρκικό παζάρι για τη Σουηδία να συνεχίζεται και εν μέσω των επίσημων εργασιών της Συνόδου Κορυφής ή ακόμη και να υλοποιείται το ακραίο σενάριο να τινάζεται στον «αέρα» ο στόχος της ένταξης, ενώ από πλευράς του ο Ερντογάν είναι πλέον πιο βέβαιος ότι ο Λευκός Οίκος θα βρει τη φόρμουλα που θα εξασφαλίσει την έγκριση του Κογκρέσου για την πώληση των F-16 και την αναβάθμιση του υπάρχοντος τουρκικού στόλου.
Επρόκειτο για μία συνάντηση διάρκειας 1,5 ώρας κατά την οποία μπροστά τις κάμερες ο Τζο Μπάιντεν ευχαρίστησε τον Ερντογάν γιατί «κατέστησε μία ιστορική Σύνοδο Κορυφής του ΝΑΤΟ ακόμη πιο ιστορική» με τη συμφωνία εισδοχής της Σουηδίας. «Αυτή η Σύνοδος αποτελεί επιβεβαίωση της προσήλωσής μας στην άμυνα, την αποτροπή και τη στενή συμμαχία μας στο ΝΑΤΟ», ανέφερε ο Μπάιντεν, με τον Ταγίπ Ερντογάν από πλευράς του να κάνει λόγο για ένα νέο ξεκίνημα σε επίπεδο διαβουλεύσεων κορυφής πλέον. Χαρακτήρισε τη συνάντηση με τον πρόεδρο των ΗΠΑ «το πρώτο βήμα προς τα μπροστά», λέγοντας χαρακτηριστικά ότι πριν βρίσκονταν στο στάδιο της «προθέρμανσης» και τώρα εισέρχονται σε μία νέα διαδικασία.
Πάντως προς αποφυγή… παρερμηνειών, η ίδια η Τουρκία είχε μεριμνήσει προ της συνάντησης Ερντογάν-Μπάιντεν μέσω κυβερνητικών διαρροών σε διεθνή μέσα, αλλά με τοποθετήσεις πολιτικών αναλυτών μέσα από τις σελίδες φιλοκυβερνητικών εφημερίδων, να αποσαφηνίσει τι ζητά, τι επιδιώκει και τι αλλάζει και δεν αλλάζει μετά το Βίλνιους. Και σε αυτά που δεν αλλάζουν είναι η ειδική σχέση με τη Ρωσία, παρόλο που και εκείνη αναπόφευκτα γίνεται αποδέκτης των συνεπειών της τουρκικής συναλλακτικής πολιτικής, όπως καταδείχθηκε και κατά την πρόσφατη επίσκεψη του Βολοντίμιρ Ζελένσκι στην Άγκυρα, ο οποίος αποχώρησε όχι μόνο με τη στήριξη της Τουρκίας για την ένταξη της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ, αλλά και με τους διοικητές του τάγματος Αζόφ (τελευταίους υπερασπιστές της χαλυβουργίας Azovstal της Μαριούπολης) που είχε συμφωνήσει ο Ερντογάν να κρατήσει επί τουρκικού εδάφους έως τη λήξη του πολέμου.
Η Μόσχα επέκρινε μεν τόσο την Τουρκία, όσο και την Ουκρανία, για παραβίαση των όρων της συμφωνίας, αλλά επέδειξε πραγματισμό και «κατανόηση» για τον Ερντογάν, και απέδωσε την κίνησή του στην επιθυμία να δείξει «αλληλεγγύη» πριν τη Σύνοδο Κορυφής του Βίλνιους. Μετά το τουρκικό «ναι» στη Σουηδία, η ρωσική αντίδραση συνοψίστηκε διά του εκπροσώπου του Κρεμλίνου, Ντμίτρι Πεσκόφ, στο ότι η Ρωσία επίσης κατανοεί πως η Τουρκία έπρεπε να εκπληρώσει τις υποχρεώσεις της ως κράτος-μέλος του ΝΑΤΟ, υπογραμμίζοντας ότι επιδιώκει τη σφυρηλάτηση ισχυρών σχέσεων με την κυβέρνηση Ερντογάν παρά τις διαφωνίες. Πάντως, προέτρεψε την Τουρκία να μην τρέφει «ψευδαισθήσεις» αναφορικά με τις πιθανότητες ένταξης στην ΕΕ. «Όλοι γνωρίζουμε ότι ουδείς θέλει να δει την Τουρκία στην Ευρώπη. Εννοώ οι Ευρωπαίοι. Και ως προς αυτό οι Τούρκοι εταίροι μας δεν πρέπει να αυταπατώνται», είπε ο Πεσκόφ.
Πράγματι παρά τις δηλώσεις καλών προθέσεων αναφορικά με την τροχιά των ευρω-τουρκικών σχέσεων, και τις συναντήσεις που είχε ο Ερντογάν με τους Σαρλ Μισέλ, Όλαφ Σολτς και Εμανουέλ Μακρόν στο περιθώριο των εργασιών του Βίλνιους, καμία συζήτηση δεν γίνεται περί επανάληψης των τελματωμένων εδώ και χρόνια ενταξιακών διαπραγματεύσεων της Τουρκίας. Έχει ανοίξει, πάντως, ένα «παράθυρο» επαναπροσέγγισης και βελτίωσης σχέσεων -ένας δρόμος που περνά φυσικά μέσα και από το πλέγμα των σχέσεων με την Ελλάδα και την Κύπρο, και τη διατήρηση του κλίματος μη έντασης στο Αιγαίο και αποφυγής προκλήσεων στην Ανατολική Μεσόγειο. Υπό αυτό το πρίσμα, το βλέμμα της ΕΕ στρέφεται στη συνάντηση που θα έχουν σήμερα στο Βίλνιους οι Κυριάκος Μητσοτάκης και Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν.
Οι ευρωτουρκικές σχέσεις πρόκειται να τεθούν συνολικά επί τάπητος σε συνεδρίαση του Συμβουλίου Εξωτερικών Υποθέσεων την 20ή Ιουλίου στις Βρυξέλλες. Το ζήτημα βρισκόταν ήδη στην ατζέντα πριν το θέσει αιφνιδιαστικά ως προαπαιτούμενο ο Ερντογάν για την άρση του βέτο για τη Σουηδία, τόσο προς εσωτερική κατανάλωση, όσο και γιατί χρειάζεται πολύ περισσότερο τώρα τις ευρωτουρκικές σχέσεις ως όχημα επενδύσεων και στήριξης της τουρκικής οικονομίας.
Ανώτερος Τούρκος αξιωματούχος επιβεβαίωσε υπό καθεστώς ανωνυμίας μιλώντας στο πρακτορείο Reuters τη στόχευση της Τουρκίας που αφορά στη οικονομία, λέγοντας πως «η Δύση πρέπει να σταθεί δίπλα στην Τουρκία στην ανάγκη της για χρηματοοικονομικούς πόρους». Συνοψίζοντας επιγραμματικά τα ζητούμενα της Άγκυρας, ο αξιωματούχος ανέφερε ότι θέλει να δει πρόοδο στο καίριο ζήτημα των θεωρήσεων και της επανόδου στην ενταξιακή διαπραγμάτευση. Αναφορικά με τις ΗΠΑ, είπε ότι η Τουρκία θα αναπτύξει μία «λογική σχέση» στο μέτρο του δυνατού, ενώ όσον αφορά τη Ρωσία ήταν σαφής ότι η Τουρκία δεν θα ζημιώσει τους δεσμούς της ενόσω βελτιώνει τις σχέσεις της με τη Δύση. Άλλωστε, ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν πρόκειται να υποδεχθεί τον Αύγουστο στην Άγκυρα τον -κατηγορούμενο για εγκλήματα πολέμου στην Ουκρανία- Βλαντιμίρ Πούτιν.
Την ίδια στιγμή, η φιλοκυβερνητική εφημερίδα Sabah δημοσιεύει ρεπορτάζ στη σκιά του Βίλνιους που δίνουν «απαντήσεις» στο ερώτημα εάν παρά τους στενούς δεσμούς της Τουρκίας με τη Ρωσία, σηματοδοτεί κάποια σημαντική στροφή το «πράσινο φως» που άναψε ο Ερντογάν για την ένταξη της Σουηδίας και το γεγονός ότι ξαναφέρνει στο προσκήνιο την ένταξη στην ΕΕ. Η εφημερίδα φιλοξενεί τις απόψεις ειδικών και αναλυτών που αναφέρουν πως ήταν «απλώς μία διπλωματική κίνηση προς αναβίωση αδρανών δεσμών» με περισσότερες χώρες και δεν υφίσταται μετατόπιση του άξονα της Τουρκίας από την Ασία στη Δύση.
Ο Mεχμέτ Οζκάν, συγγραφέας και ειδικός σε θέματα εξωτερικής πολιτικής στο Πανεπιστήμιο Εθνικής Άμυνας της Τουρκίας, λέει ότι πράγματι η Τουρκία γύρισε μια νέα σελίδα στις σχέσεις με τη Δύση μετά τις εκλογές της 28ης Μαΐου, στις οποίες ο Ερντογάν εξασφάλισε τρίτη συναπτή προεδρική θητεία, αλλά κατά τον ίδιο πάντα το επεδίωκε. «Στο τέλος, η Τουρκία πήρε αυτό που ήθελε για το Σουηδικό ζήτημα και οικοδομεί νέους δεσμούς με τη Δύση. Αυτή η κίνηση δεν σημαίνει ότι η Τουρκία κινήθηκε προς μία εξωτερική πολιτική με προσανατολισμό στη Δύση. Η Τουρκία έχει ήδη ακολουθήσει μια ισορροπημένη πολιτική», επισημαίνει.
Πάντα κατά τον ίδιο, η «αντι-ερντογανική στάση της Δύσης τα τελευταία χρόνια δημιούργησε την αντίληψη ότι η Τουρκία έχει μετατοπίσει το κέντρο βάρους στην Ανατολή. «Η Τουρκία επιδιώκει ισορροπία. Δεν θέλει να είναι μέρος της Δύσης, αλλά επιθυμεί μια πιο υγιή, πιο ορθολογική, βιώσιμη σχέση με τη Δύση», αναφέρει ο Μεχμέτ Οζκάν χαρακτηρίζοντας ταυτόχρονα λάθος να ταυτίζεται η έγκριση της ένταξης της Σουηδίας με διακοπή των σχέσεων με τη Ρωσία.
Περισσότερα ίσως έχει να πει ο ίδιος ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν στη συνέντευξη Τύπου που θα παραχωρήσει σήμερα μετά το πέρας των εργασιών της Συνόδου Κορυφής του ΝΑΤΟ.
Διαβάστε επίσης
Δεσμεύτηκε για τα F-16 ο Μπάιντεν, αγκάθι παραμένουν οι Κούρδοι της Συρίας
Υποχώρηση Ερντογάν έναντι «υποσχέσεων» Σουηδίας -Ε.Ε. και με το βλέμμα στα F16
Η αναδίπλωση Ερντογάν μετά τις δεσμεύσεις της Σουηδίας και στον ορίζοντα τα F-16
Ιστορική ημέρα για το ΝΑΤΟ μετά το τουρκικό «ναι» στη Σουηδία
