Οι περισσότερες ευρωπαϊκές κυβερνήσεις ανυπομονούν να ξεφορτωθούν τους Σύρους μετανάστες τους», λέει η Λίνα Τσαουάφ, η οποία ήταν εξέχουσα τηλεοπτική προσωπικότητα στη Δαμασκό έως ότου έφυγε το 2011, αφού τάχθηκε στο πλευρό της λαϊκής εξέγερσης εναντίον του ανατραπέντος ισχυρού άνδρα Μπασάρ Άσαντ.
Όπως αναφέρει το Politico, οι Ευρωπαίοι πράγματι δείχνουν πολύ πρόθυμοι να δουν την πλάτη των Σύριων αιτούντων άσυλο που αρχικά υποδέχτηκαν. Η Αυστρία μετά βίας περίμενε να διαλυθούν τα κοντρόλ από το αεροσκάφος που πέταξε τον Άσαντ στη Μόσχα για να ανακοινώσει ότι ήδη εκπονούσε σχέδια απέλασης για τους 100.000 Σύρους. Στο μεταξύ, ο καγκελάριος Καρλ Νεχάμερ ωθεί την αποχώρησή τους, προσφέροντας 1.000 ευρώ σε όποιον αποφασίσει οικειοθελώς να φύγει.
Άλλες κυβερνήσεις της ΕΕ είναι πιο προσεκτικές κυρίως για λόγους φαινομενικότητας, αλλά αρκετές σταμάτησαν γρήγορα την εξέταση των αιτήσεων ασύλου από τη Συρία. «Πρέπει να περιμένουμε μερικές ακόμη μέρες για να δούμε πού οδεύει η Συρία», είπε η Νάνσυ Φέιζερ, υπουργός Εσωτερικών της Γερμανίας, η οποία είναι μεταξύ εκείνων που εφαρμόζουν έναν πιο προσεκτικό τόνο.
Διχασμός των Σύρων προσφύγων
Όπως οι περισσότεροι Σύροι, η Τσαουάφ, επί του παρόντος υπότροφος στο Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ, ταλαντεύεται μεταξύ της ελπίδας και του άγχους για τις προοπτικές της Συρίας. Από το 2013, η Τσαουάφ επιβλέπει τον ανεξάρτητο, φιλοδημοκρατικό συριακό ραδιοφωνικό σταθμό Rozana, ο οποίος επικεντρώνεται στο ρεπορτάζ για τα ανθρώπινα δικαιώματα και εκπέμπει από στούντιο στο Παρίσι και στο Γκαζιαντέπ της Τουρκίας. Ο σταθμός έχει περίπου 25 ανταποκριτές που εδρεύουν εκτός Συρίας και μια ατρόμητη ντουζίνα μέσα, που έχουν αντιμετωπίσει με θάρρος τις βόμβες και τους τζιχαντιστές.
Δεν έχει κλείσει μάτι σχεδόν από την ανατροπή του Άσαντ και σχεδιάζει να επισκεφθεί τη Δαμασκό, αλλά δεν τρέφει αυταπάτες για το τι μπορεί να της επιφυλάσσει η χώρα της που έχει βασανιστεί από τον πόλεμο και φοβάται ότι η Ευρώπη μπορεί να είναι λίγο πολύ γρήγορη στο να σκεφτεί ότι σύντομα θα απαλλαγεί από τους Σύρους μετανάστες. Στην πραγματικότητα, αν τα πράγματα πάνε στραβά, η ήπειρος θα μπορούσε να δει ακόμη και μια νέα εισροή προσφύγων.
Το ζήτημα διακυβέρνησης
Και υπάρχουν βασικά ερωτήματα που πρέπει να θέσουμε. Θα γίνει η Συρία μια πιο κανονική χώρα και θα περάσει από τη βία και την καταπίεση του καθεστώτος Άσαντ ή μήπως της προσφέρεται απλώς μια ανάπαυλα και σύντομα θα βρεθεί αντιμέτωπη με την ισλαμιστική καταστολή που επιβάλλεται από την κύρια ανταρτική ομάδα Χαγιάτ Ταχρίρ αλ Σαμ (HTS) το οποίο προέρχεται από την Αλ Κάιντα και την Ισλαμική οργάνωση; Θα είναι οι αγωνιστές χωρίς αποκλεισμούς και θα αποδεχτούν ένα κοσμικό, δημοκρατικό κράτος;
Μπορούν οι νέοι ηγεμόνες της Συρίας - όποιοι κι αν είναι - να ξεπεράσουν τα θρησκευτικά και εθνοτικά ρήγματα, που επιδεινώθηκαν από τον 13χρονο εμφύλιο πόλεμο, που χωρίζει τη χώρα μεταξύ της σουνιτικής πλειοψηφίας, των Αλαουιτών, των Δρούζων, των Κούρδων και των Χριστιανών;
Αν το παρελθόν είναι κάτι που πρέπει να περάσει, οι οιωνοί δεν είναι καλοί. Να θυμηθούμε την έκβαση της Αραβικής Άνοιξης που οδήγησε στην εκδίωξη των δικτατόρων και δημιούργησε μεγάλες ελπίδες. Οι δεσπότες αντικατέστησαν τους δεσπότες. Και στη Λιβύη, μια πολύ πιο συνεκτική κοινωνία από τη Συρία, υπήρξε μόνο μια σύντομη περίοδος μεταβατικής ειρήνης προτού οι σφαίρες αντικαταστήσουν τα ψηφοδέλτια.
Χαρά για την αποχώρηση Άσαντ
Προς το παρόν, στη Συρία επικρατεί χαρά για την αποχώρηση του Άσαντ, για το άνοιγμα των φυλακών του καθεστώτος, με δεκάδες χιλιάδες κρατούμενους να εκφράζουν την ευγνωμοσύνη τους και να επανενώνονται με οικογένειες που δεν είχαν πια καμία ελπίδα για αυτούς. Όπως πάντα, με την πτώση μιας απολυταρχίας, μας δίνεται μια γεύση από όλα αυτά που άφησαν πίσω τους οι άρχοντες: ένα γκαράζ πολυτελών αυτοκινήτων, όπως Aston Martins, μια Lamborghini, μια μαύρη Lexus και μια σπάνια Ferrari F50. Ράφια ρούχων υψηλής ποιότητας. Βαλίτσες Louis Vuitton και τσάντες Hermès.
Φυσικά, το κόστος όλων αυτών που άρπαξαν οι κλεπτοκράτες από το πολυτελές Μέγαρο, ήταν να «τραυματίσει» περαιτέρω μια χώρα που δεν γνώρισε ποτέ σταθερή δημοκρατία από τότε που εξασφάλισε την ανεξαρτησία της το 1946. Το μόνο που γνωρίζει η σύγχρονη Συρία είναι πραξικοπήματα, στρατιωτικές και μη εξεγέρσεις. Και από το 1963 μια μοχθηρή αυτοκρατορία. Δεν έχει καταγραφεί κάτι σπουδαίο, κάτι που να εμπνέει εμπιστοσύνη.
Είναι αξιοσημείωτο ότι ο υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ Άντονι Μπλίνκεν δεν τόλμησε καν να πει τη λέξη «δημοκρατία» κατά την άφιξή του την περασμένη εβδομάδα στη γειτονική Ιορδανία για να συζητήσει τη μετάβαση της Συρίας. Ανέφερε ότι είναι σημαντικό να διασφαλίσουμε ότι «ο συριακός λαός έχει την ευκαιρία να επιλέξει την πορεία του προς τα εμπρός», αλλά το πώς θα επιτευχθεί αυτό χωρίς ελεύθερες και δίκαιες εκλογές είναι εικασία του καθενός.
Ο Μπλίνκεν περιέγραψε ορισμένες αρχές που πρέπει να τηρεί μια μεταβατική Συρία από την οπτική της Ουάσιγκτον. «Θα πρέπει να είναι περιεκτική, μη θρησκευτική. Πρέπει να υποστηρίζει και να προστατεύει τα δικαιώματα όλων των Σύριων, συμπεριλαμβανομένων των μειονοτήτων», είπε. Και τόνισε ότι η νέα Συρία δεν πρέπει να χρησιμοποιείται «ως βάση για την τρομοκρατία, τον εξτρεμισμό και να αποτελεί απειλή για τους γείτονές της ή συμμάχους με ομάδες όπως το ISIS».
Ο κορυφαίος διπλωμάτης της Αμερικής απέφυγε επίσης να αναφέρει το όνομα του ανώτατου διοικητή των ανταρτών της Συρίας, Ahmed Hussein al-Shar'a (ο οποίος φαινομενικά απέρριψε το αντάρτικο όνομά του Abu Mohammed al-Golani) ή του HTS, το οποίο έχει χαρακτηριστεί τρομοκρατική οργάνωση από τις ΗΠΑ και το ΗΒ. Όπως και θα μπορούσε. Το HTS λειτουργεί τα τελευταία οκτώ χρόνια και υπάρχουν πολλά που προκαλούν την ανησυχία των Σύρων όπως η Τσαουάφ, που δεν θέλουν να δουν τη Συρία να ελέγχεται από ισλαμιστές ή σαλαφιστές τζιχαντιστές.
Βασικές αρχές διακυβέρνησης στο Ιντλίμπ
Η απόφαση του Σαρά ήταν ότι αυτός και οι μαχητές του θα πρέπει να επικεντρωθούν στην ανατροπή του Άσαντ και όχι στη διεθνική τζιχάντ τα τελευταία χρόνια. Ιδεολόγοι και κληρικοί του HTS, όπως ο Αιγύπτιος Abu al-Fatah al-Farghali, ένας νομικός της Σαρία και στρατιωτικός δικαστής στο Ιντλίμπ, έχουν επεξεργαστεί ορισμένες βασικές αρχές διακυβέρνησης, οι οποίες τηρήθηκαν από την Συριακή Κυβέρνηση Σωτηρίας που συστάθηκε στο Ιντλίμπ. Αυτές οι αρχές περιλαμβάνουν την πλήρη απόρριψη της δημοκρατίας και τον εναγκαλισμό της ισλαμικής διακυβέρνησης.
Υπό την κυριαρχία του HTS, το Ιντλίμπ δεν έχει πραγματοποιήσει εκλογές. Οι υπουργοί εγκρίθηκαν από το "shura", ένα συμβουλευτικό συμβούλιο. Τηρήθηκε ο νόμος της Σαρία. Καμία γυναίκα δεν διορίστηκε στην κυβέρνηση. Η μεταβατική κυβέρνηση που έχει δημιουργήσει ο Shar'a για τη Συρία είναι γεμάτη με πιστούς του HTS.
Οι συγκρίσεις με τους Ταλιμπάν
Γράφοντας το 2021, ο Aymenn Jawad Al-Tamimi, ένας Βρετανοϊρακινός ερευνητής, συνέκρινε το HTS με τους Ταλιμπάν του Αφγανιστάν. «Αυτό δεν σημαίνει ότι τα δύο κινήματα είναι ακριβώς ίδια, αλλά το HTS αντικατοπτρίζει τους Ταλιμπάν ως ένα μαχητικό ισλαμικό κίνημα που θέλει να ληφθεί σοβαρά υπόψη από διεθνείς παράγοντες, δίνοντάς τους υποτιθέμενες διαβεβαιώσεις ότι τα εδάφη του δεν θα χρησιμοποιηθούν ως σημείο εκτόξευσης για εξωτερικές επιχειρήσεις, και έχοντας ως πρώτο ιδανικό στόχο την εγκαθίδρυση μιας ισλαμικής κυβέρνησης», κατέληξε.
Παρά τις συζητήσεις του Shar'a για εκλογές, η Τσαουάφ παραμένει δύσπιστη. «Δεν πιστεύουν στην ελευθερία και τη δημοκρατία», λέει για το HTS και άλλες δώδεκα συνδεδεμένες ομάδες, πολλές από τις οποίες περιλαμβάνουν ξένους μαχητές που έχουν πολεμήσει στο Αφγανιστάν, την Κεντρική Ασία και το Λεβάντε. «Τουλάχιστον ο Άσαντ έφυγε. Τουλάχιστον το καθεστώς έχει φύγει. Αλλά τώρα θα πρέπει να συνεχίσουμε τον αγώνα για ελευθερία, για δημοκρατία», λέει.
Και ενώ αυτή παραμένει προσηλωμένη στην ιδέα ότι η Συρία θα μπορέσει να μεταβεί σε μια ανοιχτή και δημοκρατική κοινωνία, οι δυτικές δυνάμεις δεν το πιστεύουν. Θέλουν απλώς να είναι σταθερή η Συρία, να επιστρέψουν οι Σύροι μετανάστες στα σπίτια τους και να μην υπάρχουν πλέον μεταναστευτικές ροές. Και έτσι ο ρεαλισμός πιθανότατα θα υπερισχύσει των αρχών και οι δυτικές κυβερνήσεις θα εμπλακούν με το HTS.
