Ο άνθρωπος πίσω από το WikiLeaks, Τζούλιαν Ασάνζ, προσγειώθηκε την Τετάρτη στην Καμπέρα της Αυστραλίας. Η άφιξή του στην Αυστραλία σηματοδοτεί το τέλος της δικαστικής του οδύσσειας που διήρκεσε σχεδόν 14 χρόνια, πέντε από τα οποία τα πέρασε στη φυλακή υψίστης ασφαλείας Μπέλμαρς και επτά κλεισμένος στην πρεσβεία του Ισημερινού στο Λονδίνο.
Τελικά, γράφει το BBC, ήταν ένα μείγμα διπλωματίας, πολιτικής και δικαίου που επέτρεψε στον Ασάνζ να απογειωθεί με ιδιωτικό τζετ από το αεροδρόμιο Στάνστεντ του Λονδίνου τη Δευτέρα, με τελικό προορισμό την Αυστραλία και την ελευθερία.
Η συμφωνία που οδήγησε στην απελευθέρωσή του προετοιμαζόταν επί μήνες, αλλά ήταν αβέβαιη μέχρι και την τελευταία στιγμή.
Άντονι Αλμπανέζε (AP Photo)
«Ως εδώ και μη παρέκει»
Σε ανακοίνωσή της, η Εισαγγελική Υπηρεσία του Στέμματος (CPS) ανέφερε ότι η πιθανότητα μιας συμφωνίας «τέθηκε για πρώτη φορά υπόψη μας τον Μάρτιο». Έκτοτε, συμβούλευε τις Ηνωμένες Πολιτείες «σχετικά με τους μηχανισμούς» του τρόπου με τον οποίο ο Ασάνζ θα απελευθερωνόταν και θα εμφανιζόταν ενώπιον ομοσπονδιακού δικαστή των ΗΠΑ «σύμφωνα με τις επιθυμίες του ίδιου και της κυβέρνησης των ΗΠΑ».
Όμως η προέλευση της συμφωνίας - μετά από τόσα χρόνια αδιεξόδου - ξεκίνησε πιθανότατα με την εκλογή της νέας αυστραλιανής κυβέρνησης τον Μάιο του 2022, η οποία έφερε στην εξουσία ένα κυβερνητικό σχήμα αποφασισμένο να φέρει πίσω έναν από τους πολίτες του που κρατείτο στο εξωτερικό.
Ο Άντονι Αλμπανέζε, ο νέος πρωθυπουργός, δήλωσε ότι δεν υποστήριζε όλα όσα είχε κάνει ο Ασάνζ, αλλά «ως εδώ και μη παρέκει». Ήταν καιρός να αφεθεί ελεύθερος. Έθεσε την υπόθεση ως προτεραιότητα, σε μεγάλο βαθμό πίσω από κλειστές πόρτες. «Δεν επιλύονται καλύτερα όλες οι εξωτερικές υποθέσεις με μεγάφωνο», είχε πει.
Ο Αλμπανέζε είχε διακομματική υποστήριξη και στο κοινοβούλιο της Αυστραλίας. Μια αντιπροσωπεία βουλευτών ταξίδεψε στην Ουάσιγκτον τον Σεπτέμβριο για να ασκήσει απευθείας πιέσεις στο αμερικανικό Κογκρέσο. Ακολούθησε επίσημη επίσκεψη του πρωθυπο9υργού στον Λευκό Οίκο τον Οκτώβριο όπου έθεσε ο ίδιος το θέμα στον Τζο Μπάιντεν.
Στη συνέχεια, σε ψηφοφορία τον Φεβρουάριο οι βουλευτές υποστήριξαν με συντριπτική πλειοψηφία την έκκληση να παροτρύνουν τις ΗΠΑ και το Ηνωμένο Βασίλειο να επιτρέψουν στον Ασάνζ να επιστρέψει στην Αυστραλία. Πίεσαν σκληρά την πρέσβη των ΗΠΑ στην Αυστραλία, Καρολάιν Κένεντι.
Παράγοντας «κλειδί» ήταν ο Στίβεν Σμιθ, ο οποίος έφτασε στο Λονδίνο ως ο νέος Ύπατος Αρμοστής της Αυστραλίας στις αρχές του 2023. Διπλωματικές πηγές ανέφεραν ότι «ανέλαβε μεγάλο βάρος της προσπάθειας, κάνοντας την προσωπική του υπόθεση». Ο Σμιθ, ο οποίος επισκέφθηκε τον Ασάνζ στις φυλακές Μπλεμάρς τον Απρίλιο του 2023 ήταν επίσης υπουργός Εξωτερικών σε προηγούμενη αυστραλιανή κυβέρνηση με επικεφαλής τον Κέβιν Ραντ, σημερινό πρέσβη στην Ουάσινγκτον, ο οποίος επίσης συμμετείχε στις διαπραγματεύσεις.
Ο Σάιμον Τζάκμαν, επίτιμος καθηγητής αμερικανικών σπουδών στο Πανεπιστήμιο του Σίδνεϊ, δήλωσε στο BBC ότι υπήρχε μια «φυσική τάση» στις αυστραλιανές κυβερνήσεις να στηρίζουν τις ΗΠΑ, αλλά το δημόσιο και πολιτικό αίσθημα είχε μετατοπιστεί αρκετά και στις δύο χώρες ώστε να δώσει στον Αλμπανέζε «κάλυψη» για να αγωνιστεί για την απελευθέρωση του Ασάνζ, «κεκλεισμένων των θυρών».
Αυστραλοί υπουργοί συνέκριναν μάλιστα κατά καιρούς την κράτηση του Ασάνζ με άλλους Αυστραλούς υπηκόους που κρατούνται ως πολιτικοί κρατούμενοι από το Ιράν και την Κίνα.
AP Photo
Νομική σανίδα σωτηρίας
Ο Γκρεγκ Μπαρνς, δικηγόρος και νομικός σύμβουλος για τον Ασάνζ, δήλωσε ότι η «πολιτική» έκανε τη διαφορά.
«Η κυβέρνηση του Αλμπανέζε ήταν η πρώτη που έθεσε το θέμα στις ΗΠΑ. Και ο Αλμπανέζε έλαβε την υποστήριξη της αντιπολίτευσης».
Στη συνέχεια ήρθε ο νόμος. Στις 20 Μαΐου, το Ανώτατο Δικαστήριο του Ηνωμένου Βασιλείου έδωσε στον Ασάνζ μια νομική σανίδα σωτηρίας. Αποφάσισε ότι μπορεί να ασκήσει νέα έφεση κατά των προσπαθειών να εκδοθεί για να δικαστεί στις ΗΠΑ για την απόκτηση και δημοσίευση στρατιωτικών μυστικών.
Σε αυτό το σημείο, αντιμετώπιζε πολλαπλές κατηγορίες βάσει του νόμου περί κατασκοπείας των ΗΠΑ: 17 για δημοσίευση κρατικού απορρήτου, κάθε μία από τις οποίες επέφερε μέγιστη ποινή φυλάκισης 10 ετών, και μία για χάκινγκ, η οποία τιμωρείται με ποινή έως και πέντε ετών.
Ένα βασικό μέρος της απόφασης αφορούσε το κατά πόσον ο Ασάνζ -ως Αυστραλός πολίτης- θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει ως υπεράσπιση το συνταγματικό δικαίωμα της πρώτης τροπολογίας του αμερικανικού Συντάγματος για την ελευθερία του λόγου.
Ο Νικ Βάμος, πρώην επικεφαλής έκδοσης στην Εισαγγελική Υπηρεσία του Στέμματος και επικεφαλής καταπολέμησης του επιχειρηματικού εγκλήματος στη δικηγορική εταιρεία Peters & Peters, δήλωσε ότι η απόφαση του Μαΐου άσκησε πίεση και στις δύο πλευρές να προσέλθουν στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων και να ολοκληρώσουν τη συμφωνία.
Είπε ότι η απόφαση ενδεχομένως επέτρεψε στον Ασάνζ να υποστηρίξει ότι η δημοσίευση απόρρητων πληροφοριών των ΗΠΑ προστατεύεται από την πρώτη τροπολογία, κάτι που θα μπορούσε να οδηγήσει σε «μήνες, αν όχι περαιτέρω χρόνια καθυστερήσεων και πίεσης».
«Aντιμέτωποι με αυτή την αβεβαιότητα και την περαιτέρω καθυστέρηση, φαίνεται ότι οι ΗΠΑ έχουν αποσύρει τις κατηγορίες για τη δημοσίευση των εγγράφων με αντάλλαγμα την παραδοχή της ενοχής του Ασάνζ για χάκινγκ και την "έκτιση ποινής", δίνοντας τελικά τέλος σε αυτή την Οδύσσεια», είπε.
AP Photo
Το πολιτικό παρασκήνιο
Όπως πάντα, η πολιτική έπαιξε ρόλο, αναφέρει το BBC. Οι Αμερικανοί είχαν σηματοδοτήσει την προθυμία για μια συμφωνία πριν από αρκετό καιρό. Τον Αύγουστο του περασμένου έτους, ο πρέσβης Κένεντι πρότεινε δημοσίως ότι μια συμφωνία θα μπορούσε να αποτελέσει λύση στην αντιπαράθεση, μια πρόταση που τελικά υιοθετήθηκε από τους δικηγόρους του Ασάνζ.
Και τον Απρίλιο, ο πρόεδρος Μπάιντεν δήλωσε ότι εξέταζε ένα αίτημα της Αυστραλίας να αποσύρει τη δίωξη.Οι διπλωμάτες των ΗΠΑ επιθυμούσαν να προστατεύσουν τις σχέσεις με την Αυστραλία, με την οποία είχαν συμφωνήσει -μαζί με το Ηνωμένο Βασίλειο- τη λεγόμενη εταιρική σχέση άμυνας και ασφάλειας Aukus. Η υπόθεση Ασάνζ αποτελούσε μακροχρόνιο θέμα στις σχέσεις Βρετανίας-ΗΠΑ που πολλοί διπλωμάτες επιθυμούσαν να εξομαλύνουν.
Οι φήμες πύκνωσαν ότι η κυβέρνηση Μπάιντεν ήθελε να επιλυθεί το ζήτημα πριν από τις προεδρικές εκλογές του Νοεμβρίου και ορισμένοι υποστηρικτές του Ασάνζ υπέθεσαν ακόμη ότι οι ΗΠΑ φοβούνταν ότι μια κυβέρνηση των Εργατικών στο Ηνωμένο Βασίλειο θα ήταν λιγότερο πρόθυμη να συμφωνήσει στην έκδοσή του. Ο Λευκός Οίκος έσπευσε να δηλώσει την Τρίτη ότι δεν έπαιξε κανένα ρόλο στις λεπτομέρειες της συμφωνίας - αυτό ήταν θέμα του Υπουργείου Δικαιοσύνης.
Τελικά, μετά από τόσα χρόνια νομικής και διπλωματικής διαμάχης, φαίνεται ότι όλες οι πλευρές απλώς έφτασαν σε ένα σημείο όπου ήθελαν μια συμφωνία και ήταν πρόθυμες να συμβιβαστούν για να την πετύχουν.
Πηγή: BBC
