Ολοκληρώθηκε την Κυριακή άλλη μία Σύνοδος για το Κλίμα (Conference of Parties – COP), η 27η, στο Σαρμ Ελ Σέιχ, στην Αίγυπτο. Στο COP της Αφρικής λοιπόν (ήταν το 1ο COP στην Αφρικανική ήπειρο), η έμφαση δόθηκε στην αντιμετώπιση των τεράστιων προβλημάτων που προκαλεί η κλιματική κρίση σε ευάλωτες, πολύ φτωχές χώρες.
Στην Κένυα, στην Αιθιοπία και στη Σομαλία, 22 εκατ. άνθρωποι βρίσκονται στα πρόθυρα λιμού, καθώς οι καλλιέργειες καταστράφηκαν, τα ζώα πέθαναν και οι πηγές νερού εξαντλήθηκαν. Τα ακραία κλιματικά φαινόμενα αλλάζουν ριζικά τις ζωές κατά κύριο λόγο των πληθυσμών που έχουν συμβάλει λιγότερο στην κλιματική αλλαγή. Είναι οι αγρότες των ευάλωτων περιοχών που χάνουν τα εισοδήματά τους, οι κλιματικοί μετανάστες που ξεριζώνονται από τον τόπο τους, τα παιδιά που αναγκάζονται να σταματήσουν το σχολείο. Είναι αυτοί που πληρώνουν τον μεγάλο λογαριασμό, χωρίς να ευθύνονται για την καταστροφή που συντελείται, καθώς καταναλώνουν πολύ λιγότερη ή σχεδόν καθόλου ενέργεια.
Ο στόχο λοιπόν ήταν να επιτευχθεί η δημιουργία ενός Ταμείου “Απωλειών και Ζημιών” (Loss and Damage), που θα αποζημιώνει, από πόρους που θα προέρχονται από τους ιστορικούς ρυπαντές, τις ευάλωτες κοινότητες που πλήττονται περισσότερο από την κλιματική κρίση.
Στα καλά νέα λοιπόν, οι 200 χώρες που συμμετείχαν στην COP-27 κατέληξαν, μετά από ολονύκτιες διαπραγματεύσεις, τα ξημερώματα της Κυριακής σε «ιστορική συμφωνία» για τη δημιουργία του Ταμείου.
Είναι πολύ σημαντική εξέλιξη, αν σκεφτεί κανείς ότι οι προσπάθειες να ενταχθεί το ζήτημα του «Loss and Damage» σαν θέμα προς συζήτηση στις συνεδριάσεις του COP ξεκίνησαν τον μακρινό Ιούλιο του 1991. Για 31 χρόνια, το «Loss and Damage» ήταν ο ελέφαντας που δεν έβλεπε κανείς από τους χιλιάδες σύνεδρους των Συνόδων Κορυφής.
Μένουν όμως ακόμα πολλά να συμφωνηθούν. Το πιο κρίσιμο είναι οι εγγυήσεις. Η ίδρυση του ταμείου δεν συνοδεύεται από χρήματα και δεν υπάρχει εγγύηση ότι οι πλούσιες χώρες θα καταβάλουν τις αποζημιώσεις. Και άλλες φορές υπήρξαν υποσχέσεις που δεν τηρήθηκαν. Το 2009 για παράδειγμα, οι πλούσιες χώρες συμφώνησαν να παρέχουν 100 δις δολάρια ετησίως για τη χρηματοδότηση του κλίματος στις αναπτυσσόμενες χώρες έως το 2020, αλλά αυτό δεν έχει ακόμη υλοποιηθεί. Την ίδια ώρα, μόνο οι 6 μεγαλύτερες πετρελαϊκές, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις της S&P Global Commodity Insights θα έχουν κέρδη το 2022 που θα προσεγγίσουν τα 150 δις ευρώ.
Στα πολύ άσχημα νέα της Συνόδου, οι νέες πολιτικές μείωσης των εκπομπών ήταν ανύπαρκτες, καθώς τα σχετικά κείμενα αντιγράφουν τη γλώσσα της Γλασκόβης (COP-26), αντί να περιέχουν νέα μέτρα. Οι αντιπροσωπίες των χωρών δεν βρήκαν ούτε το θάρρος να ζητήσουν, έστω τη σταδιακή απεξάρτηση από πετρέλαιο και αέριο, όπως το είχαν πράξει στο προηγούμενο COP, στην Γλασκόβη, που είχαν δεσμευτεί για απεξάρτηση από τον άνθρακα/ λιγνίτη. Ίσως αυτό συνέβη γιατί η δεύτερη μεγαλύτερη αντιπροσωπεία στο COP της Αιγύπτου, ήταν αυτή των εταιριών ορυκτών καυσίμων.
Αντίθετα μάλιστα, χώρες της Αφρικής εξέφρασαν σαφείς προθέσεις για αξιοποίηση αποθεμάτων αερίου και πετρελαίου, για έργα και δίκτυα υποδομής αερίου. Είναι χαρακτηριστικό πως κατά τη διάρκεια του COP, η Κυβέρνηση στην Αίγυπτο, με τα 2.200 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα βεβαιωμένα αποθέματα αερίου, ανακοίνωσε ότι θα περιορίσει την εγχώρια κατανάλωση αερίου (με σημαντικές επιπτώσεις στους πολίτες της) για να ενισχύσει τις ακριβές εξαγωγές στην Ευρώπη και να γεμίσει τα άδεια δημόσια ταμεία. Πρόκειται για άλλο ένα επεισόδιο στη μεγάλη σειρά των ιστοριών που καταδεικνύουν ότι η εκμετάλλευση των υδρογονανθράκων δεν οδηγεί αναγκαστικά σε οικονομική ευημερία το κράτος που τους έχει. Οδηγεί όμως με μαθηματική ακρίβεια σε επιτάχυνση της κλιματικής κρίσης για την ανθρωπότητα.
Ο στόχος συγκράτησης της ανόδου της μέσης παγκόσμιας θερμοκρασίας κάτω από τον 1.5οC (για να αποφευχθεί η κλιματική κατάρρευση) απομακρύνεται όλο και περισσότερο. Ρεαλιστικός στόχος πλέον είναι η άνοδος της θερμοκρασίας να ξεπεράσει τον 1.5οC όσο το δυνατόν λιγότερο, για να περιοριστεί η ζημιά.
Πώς; Αυτό θα συζητηθεί στο επόμενο COP, σε ένα χρόνο από τώρα, στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, μέσα στην «έδρα» των ορυκτών καυσίμων.
Χάρης Δούκας, Αν. Καθηγητής ΕΜΠ
