Οι μέρες περιπλάνησης στα δυσπρόσιτα Βραχώδη Όρη σε αναζήτηση μιας φλέβας χρυσού μπορεί να έχουν τελειώσει, η έξαψη που προκαλεί το πολύτιμο μέταλλο όμως ακόμη υπάρχει, και αυτή η περίοδος που διανύουμε είναι τέτοια, σημειώνει το Politico.
Καθώς ο πόλεμος, η ιδεολογία και ο προστατευτισμός διαιρούν τον κόσμο, ειδικά οι αναπτυσσόμενες χώρες συσσωρεύουν ράβδους χρυσού, περιμένοντας την ημέρα που το παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα, κυριαρχούμενο από τις ΗΠΑ και την Ευρώπη, θα καταρρεύσει και ένα νέο θα πάρει τη θέση του.
Αυτή η τάση, η οποία ξεκίνησε πριν από μια δεκαετία, φέτος έχει εξαπλωθεί εξαιτίας περισσότερων βραχυπρόθεσμων παραγόντων, κυρίως λόγω της παγκόσμιας πτώσης των επιτοκίων. Ως αποτέλεσμα, οι τιμές του χρυσού πήγαν από ρεκόρ σε ρεκόρ, κλείνοντας πάνω από τα 2.800 δολάρια/ουγγιά για πρώτη φορά την περασμένη εβδομάδα.
Φέτος, ο χρυσός σημείωσε άνοδο 35%, πολύ πιο πάνω από την άνοδο ύψους 20% των αμερικανικών μετοχών και υπερδιπλάσιο από αυτό που μπορεί να καυχηθεί οποιοσδήποτε ευρωπαϊκός χρηματιστηριακός δείκτης. Η Λίνα Τόμας της Goldman Sachs βλέπει ότι η τιμή του χρυσού θα ξεπεράσει τα 3.000 δολάρια μέχρι το τέλος του επόμενου έτους.
Στο επίκεντρο του ράλι βρίσκονται οι κεντρικές τράπεζες, ιδιαίτερα εκείνες που είτε βρίσκονται - ή φοβούνται ότι θα μπορούσαν να βρεθούν στο μέλλον - σε καθεστώς κυρώσεων από τις ΗΠΑ. Η Κίνα έχει αγοράσει 316 τόνους από την έναρξη του πολέμου στην Ουκρανία. Η Ρωσία υπήρξε επίσης μεγάλος αγοραστής, όπως και οι κεντρικές τράπεζες στη Μέση Ανατολή, την Κεντρική Ασία και την Ινδία.
Πιο πρόσφατα, στην αγορά χρυσού κυριαρχούσαν δύο χώρες των οποίων η ιστορία και οι πρόσφατες εμπειρίες τις έχουν ευαισθητοποιήσει στον γεωπολιτικό κίνδυνο: η Πολωνία και η Ουγγαρία.
Η Πολωνία ήθελε εδώ και καιρό τα αποθεματικά της να καλύπτονται σε ποσοστό 20% από χρυσό. Η Εθνική Τράπεζα της Ουγγαρίας αγόρασε χρυσό για πρώτη φορά μετά από τρία χρόνια τον Σεπτέμβριο, λέγοντας: «Εν μέσω της αυξανόμενης αβεβαιότητας ο χρυσός είναι ιδιαίτερης σημασίας, καθώς ενισχύει την εμπιστοσύνη στη χώρα και βοηθά τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα».
Άλλοι αξιωματούχοι το έθεσαν πιο ωμά.
«Είναι σημάδι επικείμενων πολέμων» έλεγε Ευρωπαίος κεντρικός τραπεζίτης, χωρίς να κατονομάζεται.
Η τάση δεν οφείλεται μόνο στον φόβο των εχθροπραξιών και των κυρώσεων, αλλά και στη χαμένη αξιοπιστία των κρατών που οικοδόμησαν τη μεταπολεμική παγκόσμια οικονομική τάξη πραγμάτων.
Τόσο οι ΗΠΑ όσο και η Ευρώπη συσσώρευαν για χρόνια χρέος που μακροπρόθεσμα φαίνεται μη βιώσιμο, τόνισε το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο στην ετήσια σύνοδό του.
Με το χρέος των ΗΠΑ τώρα στο 124% του ΑΕΠ και με αυξητική τάση, «πολλές κεντρικές τράπεζες έχουν το μεγαλύτερο μέρος των αποθεματικών τους σε ομόλογα του Δημοσίου των ΗΠΑ και οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής μπορεί να ανησυχούν όλο και περισσότερο για την έκθεσή τους σε δημοσιονομικούς κινδύνους στις ΗΠΑ», σημείωσε η Τόμας της Goldman Sachs.
Η κεντρική ιδέα είναι να διαφοροποιηθούν σιγά-σιγά τα διεθνή αποθέματα, μακριά από μεγάλα περιουσιακά στοιχεία που βασίζονται σε δολάρια, δήλωσε ο Μοχάμεντ Ελ Εριάν, πρώην αφεντικό της Pimco. Το δολάριο εξακολουθεί να αντιπροσωπεύει περίπου το 58% των παγκόσμιων συναλλαγματικών αποθεμάτων, καθιστώντας το απολύτως απαραίτητο για κάθε είδους διασυνοριακό εμπόριο, αλλά αυτό είναι χαμηλότερο από περίπου 65% μόλις πριν από μια δεκαετία.
Η ουδετερότητα και η αμετάβλητη φύση του χρυσού τον καθιστούν κατάλληλη «άγκυρα» για ένα παράλληλο χρηματοπιστωτικό σύστημα που ακόμη χτίζεται: ένα σύστημα που οι ΗΠΑ δεν θα είναι σε θέση να κυριαρχήσουν ή να χειραγωγήσουν.
Ξύπνησαν αργά
Οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής στη Δύση μόλις έχουν αρχίσει να κατανοούν τον κίνδυνο.
Μιλώντας στην Ουάσιγκτον στην ετήσια συνεδρίαση του ΔΝΤ τον Οκτώβριο, η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας Κριστίν Λαγκάρντ σημείωσε ότι «η Κίνα αγοράζει χρυσό όσο ποτέ στο παρελθόν» και μίλησε χαμηλόφωνα για απόπειρες πίεσης σε άλλα νομίσματα.
«Ο ρόλος ενός νομίσματος δεν πρέπει ποτέ να θεωρείται δεδομένος» είπε.
Ωστόσο, όταν επέστρεψε στην Ευρώπη, ακουγόταν πιο χαλαρή, λέγοντας στη Le Monde την περασμένη εβδομάδα ότι το δολάριο δεν θα εκθρονιζόταν. Αυτό μπορεί εν μέρει να οφείλεται σε στοιχεία από τη σύνοδο κορυφής του περασμένου μήνα των αποκαλούμενων BRICS+. Ενώ οι συνεδριάσεις των BRICS έχουν συχνά δημιουργήσει ρητορική κατά του δολαρίου, το ανακοινωθέν της τελευταίας συνόδου κορυφής επικεντρώθηκε στα κακά των κυρώσεων των ΗΠΑ, αλλά κατά τα άλλα έριξε το βάρος του στη μεταρρύθμιση των υπαρχόντων θεσμών όπως το ΔΝΤ.
«Αν και αυτές είναι διακριτές προσπάθειες» είπε ο Ελ Εριάν, «μπορούν να ενωθούν για να διαβρώσουν σταδιακά την απόλυτη κυριαρχία του δολαρίου και του συστήματος πληρωμών σε δολάρια».
BRICS και ιδιώτες επενδυτές
Η εξισορρόπηση θα πάρει καιρό. Ενώ οι προηγμένες οικονομίες κατέχουν έως και το 70% των αποθεματικών τους σε χρυσό, οι κεντρικές τράπεζες των BRICS κατέχουν συνήθως περίπου το 10%, ενώ το μεγαλύτερο μέρος των υπολοίπων σε δολάρια. Αυτό σημαίνει ότι είναι πιθανό να παραμείνουν αγοραστές χρυσού μακροπρόθεσμα, ακόμη και αν - όπως συμβαίνει με τη Λαϊκή Τράπεζα της Κίνας - μπορούν να συγκρατηθούν όταν θεωρούν ότι οι τιμές είναι πολύ υψηλές.
Αλλά οι ιδιώτες επενδυτές ανά τον κόσμο, όπως συμβαίνει συχνά, τους αμφισβητούν και κινούνται με δικό τους βηματισμό στην αγορά.
Παραδοσιακά, οι τιμές του χρυσού έχουν συσχετιστεί με τα επιτόκια των κεντρικών τραπεζών. Όταν οι αποδόσεις των αποταμιεύσεων και των ομολόγων αυξάνονταν, όπως συμβαίνει από το 2022, ο χρυσός συνήθως κινούνταν προς την αντίθετη κατεύθυνση, επειδή δεν προσφέρει αποδόσεις. Αλλά αυτή τη φορά φαίνεται να είναι διαφορετική η κατάσταση. Οι τιμές του χρυσού αυξήθηκαν κατά το μεγαλύτερο μέρος της περιόδου που οι κεντρικές τράπεζες αύξαναν τα επιτόκια - και αυξήθηκαν ακόμη πιο γρήγορα καθώς η Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ (Fed) και η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα άρχισαν να τα μειώνουν.
«Παραδοσιακά δεν θα το είχαμε λάβει υπόψη μας», δήλωσε ο Ντέιβιντ Γουίλσον, διευθυντής στρατηγικής εμπορευμάτων στη γαλλική τράπεζα BNP Paribas. «Αλλά είναι προφανές ότι η δραστηριότητα των κεντρικών τραπεζών έχει τροφοδοτήσει την ψυχοσύνθεση των κερδοσκοπικών επενδυτών. Αν βλέπουν τις κεντρικές τράπεζες να αγοράζουν χρυσό, λένε 'θα πρέπει να αγοράσουμε κι εμείς'».
Σύμφωνα με τα στοιχεία που συγκέντρωσε η Επιτροπή Εμπορευματικών Συμβολαίων των ΗΠΑ, το καθαρό ποσό των συμβολαίων μελλοντικής εκπλήρωσης επί χρυσού που κατέχουν οι συμμετέχοντες στην αγορά - ένα πρόχειρο υποκατάστατο της αγοράς από τους επενδυτές - έχει υπερτριπλασιαστεί τους τελευταίους 12 μήνες, παρόλο που - όπως σημείωσε ο Γουίλσον της BNP - οι αγορές από τις κεντρικές τράπεζες έχουν σαφώς μειωθεί φέτος. Το καθαρό κερδοσκοπικό ενδιαφέρον βρίσκεται τώρα μόλις λίγο κάτω από το επίπεδο ρεκόρ που παρατηρήθηκε στην αρχή της πανδημίας.
«Σαν το παλιό χρυσό ρολόι του παππού»
Όπως και στο παρελθόν, η σημερινή αγωνία για τον χρυσό υποδηλώνει μια αυξημένη επιθυμία για αξιοπιστία εν μέσω αβεβαιότητας και εξασθένισης της εμπιστοσύνης στους θεσμούς, υποστηρίζουν οι αναλυτές.
«Σε περιόδους κρίσης οι άνθρωποι συρρέουν στον χρυσό», δήλωσε ο Κρισάν Γκοπολ, ανώτερος αναλυτής του Παγκόσμιου Συμβουλίου Χρυσού. «Είναι ένα παγκόσμιο περιουσιακό στοιχείο που οι άνθρωποι εκτιμούν και γνωρίζουν ότι θα είναι αποδεκτό από άλλους».
Και αυτή η αξία αυξάνεται παράλληλα με τις αμφιβολίες για την αξία άλλων περιουσιακών στοιχείων, ακόμη και του πανίσχυρου δολαρίου.
«Ο χρυσός αποτελεί σύμβολο εμπιστοσύνης εδώ και 3.000 χρόνια», δήλωσε ο Σαλβατόρε Ρόσι, ιστορικός και πρώην υποδιοικητής της Κεντρικής Τράπεζας της Ιταλίας. «Οι ράβδοι χρυσού για τις κεντρικές τράπεζες είναι σαν το παλιό χρυσό ρολόι του παππού για μια οικογένεια: είναι το τελευταίο περιουσιακό στοιχείο, αυτός που δεν θα πουλούσες, αλλά όλοι γνωρίζουν ότι το έχεις».
