Ενόσω μαίνονται οι συγκρούσεις στο Χαρτούμ καθώς μία ακόμη συμφωνία εκεχειρίας πέφτει στο «κενό», και τα Ηνωμένα Έθνη αναγνωρίζουν, διά στόματος του Γενικού Γραμματέα του Οργανισμού Αντόνιο Γκουτέρες, πως «απέτυχαν» να αποτρέψουν τον πόλεμο, το BBC «διερευνά» πώς θα μπορούσε να εξελιχθεί η κατάσταση στο Σουδάν τις επόμενες εβδομάδες και μήνες.
Το ενδεχόμενο μίας γρήγορης στρατιωτικής νίκης θεωρείται μάλλον απίθανο, σύμφωνα με Σουδανούς αναλυτές με τους οποίους επικοινώνησε το βρετανικό δίκτυο, καθώς οι αντιμαχόμενες πλευρές -ο στρατός υπό τον στρατηγό Αμπντέλ Φατάχ αλ-Μπουρχάν και οι παραστρατιωτικές Δυνάμεις Ταχείας Υποστήριξης (RSF) υπό τον στρατηγό Μοχάμεντ Χαμντάν Νταγκάλο, γνωστό ευρέως ως Χεμέντι- διαθέτουν αμφότερες πλεονεκτήματα που τις ευνοούν σε διαφορετικές φάσεις της σύγκρουσης.
Σύμφωνα με μαρτυρίες όσων εγκαταλείπουν την πρωτεύουσα, Χαρτούμ, ότι Δυνάμεις Ταχείας Υποστήριξης έχουν το «ελαφρύ πάνω χέρι» στην πόλη. Πρόκειται για μία αντάρτικη δύναμη που μπορεί να προσαρμοστεί πιο γρήγορα από τους πιο συμβατικούς αντιπάλους τους. Αυτή η ικανότητα τούς ευνόησε στις μάχες στο κέντρο του Χαρτούμ.
Ωστόσο, ο στρατός πιστεύεται ότι έχει πρόσβαση σε πολύ μεγαλύτερη δύναμη πυρός, είτε πρόκειται για άρματα μάχης, είτε για πυροβολικό, είτε για κυριαρχία στον αέρα. Και καθώς διπλωμάτες και ξένοι υπήκοι εγκαταλείπουν πλέον την πόλη, υπάρχει φόβος ότι αυτή τη δύναμη πυρός θα στραφεί στο Χαρτούμ.
Σε μεγάλα τμήματα της πόλης, οι RSF συγκεντρώνονται σε κατοικημένες περιοχές και μαχητές τους καταλαμβάνουν σπίτια, δήλωνε προ ημερών στο BBC o Άλαν Μπόσγουελ του think-tank International Crisis Group (ICG). «Ουσιαστικά προκαλούν το στρατό να καταστρέψει την πόλη. Κάποιος θα υπέθετε ότι [ο στρατός δεν θέλει] να καταστρέψει το Χαρτούμ, αλλά γι’ αυτούς αυτός είναι ένας υπαρξιακός αγώνας» επισήμανε.
Και οι δύο πλευρές μπορούν επίσης να ζητήσουν βοήθεια από εξωτερικούς υποστηρικτές, κάτι που θα μπορούσε να συμβάλει στην παράταση των μαχών, σύμφωνα με τον ανεξάρτητο Σουδανό αναλυτή Ζόνας Χόρνερ. Ο στρατός πιστεύεται ότι έχει την πλήρη υποστήριξη της περιφερειακής δύναμης της Αιγύπτου -αν και επίσημα ο βόρειος γείτονας έχει παραμείνει ουδέτερος. Οι RSF, εν τω μεταξύ, έχουν στο πλευρό τους τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, τη διαβόητη ρωσική μισθοφορική ομάδα Wagner και άλλες περιφερειακές πολιτοφυλακές.
Υπάρχουν πολλοί τρόποι με τους οποίους θα μπορούσε να εξελιχθεί αυτή η σύγκρουση, και κανένας από αυτούς -και σίγουρα μία παρατεταμένη σύγκρουση- δεν είναι καλός για τον λαό του Σουδάν. «Σίγουρα έχει όλα τα στοιχεία για να γίνει ένας παρατεταμένος εμφύλιος πόλεμος», εκτιμά ο Μοχαντάντ Χασίμ του BBC, ο οποίος είναι και ο ίδιος Σουδανός.
«Υπήρξε μεγάλη αναταραχή από εκείνους που είναι πιστοί στο πρώην καθεστώς του Ομάρ αλ-Μπασίρ και του Εθνικού Κόμματος του Κογκρέσου, οι οποίοι έχουν μια ισλαμιστική ιδεολογία», αναφέρει. Ο δικτάτορας Μπασίρ ανετράπη από τον στρατό έπειτα από τις μαζικές διαδηλώσεις του 2019. Κατά τη διάρκεια της 30χρονης διακυβέρνησής του, «αναδύθηκαν» πολλές και καλά οπλισμένες πολιτοφυλακές.
«Ο Μπασίρ εργάστηκε πολύ επιμελώς για να δημιουργήσει αυτές τις διαιρέσεις μεταξύ αυτών των διαφορετικών εθνοτικών ομάδων, οι οποίες στη συνέχεια δημιούργησαν πολιτοφυλακές», λέει ο κ. Χόρνερ, προσθέτοντας ότι το «κενό ασφαλείας» που προκλήθηκε με την ανατροπή του σήμαινε ότι οι πολιτοφυλακές «έπρεπε να διαχειριστούν τη δική τους ασφάλεια». Αν οι πολιτοφυλακές διαλέξουν τώρα πλευρά, αυτή η σύγκρουση θα μπορούσε να εξελιχθεί σε κάτι ακόμα πιο επικίνδυνο, και να διευρυνθεί, εκτιμά ο ίδιος.
Το πιθανό εθνοτικό στοιχείο έχει πραγματικά ανησυχήσει πολλούς παρατηρητές. Είναι επίσης κάτι που και οι δύο στρατηγοί προσπάθησαν να στρέψουν προς όφελός τους. «Πριν ξεκινήσει ο πόλεμος, είδαμε τόσο τον Χεμέντι, όσο και τον στρατηγό Μπουρχάν, να πυροδοτούν εθνοτικές διαιρέσεις, απευθυνόμενοι στις δικές τους εκλογικές περιφέρειες», λέει ο Χασίμ.
«Θα μπορούσαμε να δούμε ένα σενάριο κατά το οποίο οι RSF, με στρατολόγηση σε περιθωριοποιημένες περιοχές της χώρας, θα προσπαθούσαν να παρουσιαστούν ως ένας παράγοντας για την ενοποίηση των αγροτικών περιοχών», επισημαίνει από πλευράς του ο Αχμέντ Σολιμάν της «δεξαμενής σκέψης» Chatham House.
Το γεγονός αυτό θα μπορούσε να διασπάσει τη χώρα, με τις Δυνάμεις Ταχείας Υποστήριξης να μετακινούνται «στην 'εστία' τους στο Νταρφούρ για να προσπαθήσει να ανεφοδιάστούν και να κινητοποιήσει περισσότερους μαχητές», αναφέρει.
Διπλωμάτες, την ίδια στιγμή, προσπαθούν να πείσουν τους δύο στρατηγούς να συμφωνήσουν σε παράταση της εκεχειρίας, όμως όσον αφορά την έναρξη ειρηνευτικών συνομιλιών, κανείς δεν πιστεύει ότι είναι πιθανό να ξεκινήσουν σύντομα. Τίθεται, επίσης, το ερώτημα τι θα μπορούσε να είναι αποδεκτό από τους Σουδανούς πολίτες.
Ο Μοχαντάντ Χασίμ βρισκόταν στο Χαρτούμ κατά τη διάρκεια της εξέγερσης του 2019 και έχει παρακολουθήσει τους στρατηγούς να αποτυγχάνουν επανειλημμένα να παραδώσουν την εξουσία σε πολιτική διακυβέρνηση, με αποκορύφωμα το πραξικόπημα του 2021. «Ενάμιση χρόνο μετά το πραξικόπημα απέτυχαν να διοικήσουν τη χώρα. Σε τι είδους συμφωνία θα μπορούσαν να καταλήξουν αυτοί οι δύο άνδρες που θα μπορούσε να είναι ευνοϊκή για τους Σουδανούς;», αναρωτιέται.
Όλοι φαίνεται να συμφωνούν ότι μια συμφωνία θα προέλθει μόνο υπό έξωθεν πίεση. «Η ιδέα ότι θα μπορούσαμε να επιτύχουμε πλήρη παύση των εχθροπραξιών χωρίς σημαντική μόχλευση, πολιτική και οικονομική πίεση από περιφερειακούς συμμάχους, όπως η Αίγυπτος, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, η Σαουδική Αραβία, είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς», υπογραμμίζει ο Άλαν Μπόσγουελ.
Το πρόβλημα είναι ότι υπάρχουν πάρα πολλά ανταγωνιστικά συμφέροντα. Ο κ. Χόρνερ πιστεύει ότι «οι περιφερειακές δυνάμεις προτιμούν να αναδειχθεί μέσα από όλο αυτό κάποιος στρατιωτικός ή πρόσωπο ισχύος, και αυτά είναι άσχημα νέα για την κοινωνία των πολιτών».
Ωστόσο, υπάρχει ο φόβος ότι εάν οι ειρηνευτικές συνομιλίες δεν ξεκινήσουν σύντομα, η σύγκρουση μπορεί να «κατακερματιστεί», με αποτέλεσμα να καταστεί πιο δύσκολη η εξεύρεση λύσης.
«Υπάρχει ακόμη ένα ‘παράθυρο’ για ειρηνευτικές συνομιλίες. Η πρόκληση είναι ότι δεν υπάρχει διάθεση αποκλιμάκωσης από καμία από τις δύο πλευρές. Και δυστυχώς η βραχυπρόθεσμη διπλωματική εστίαση παραμένει στραμμένη σε αυτό που θέλουν οι δύο στρατηγοί, σε βάρος των δημοκρατικών αξιώσεων των πολιτών», λέει ο κ. Σόλιμαν του Chatham House.
Το ζήτημα είναι ότι αυτό που επιζητούν και οι δύο στρατηγοί έρχεται σε άμεση αντίθεση με τις επιθυμίες του σουδανικού λαού. Αυτός είναι ένας πόλεμος για την εξουσία, τον έλεγχο και τον πλούτο, ένας πόλεμος που αμφότερες οι πλευρές θεωρούν όλο και περισσότερο ως υπαρξιακό. Υπάρχει ένα βαρύ τίμημα που θα καταβληθεί για τις φιλοδοξίες δύο στρατηγών, και είναι ο λαός του Σουδάν που θα το πληρώσει.
Διαβάστε επίσης
Μαίνονται οι μάχες στο Χαρτούμ - Παραβιάστηκε και η νέα εκεχειρία
Αραβικός Σύνδεσμος: Έκτακτη συνεδρίαση την Κυριακή για το Σουδάν και τη Συρία
Ποιες δυνάμεις διαγκωνίζονται για επιρροή στο Σουδάν
Σουδάν: Πώς από σύμμαχοι οι δύο στρατηγοί, βρέθηκαν αντίπαλοι
