Αφίσες με το σύνθημα «μαζί για ένα κοινό μέλλον» ανά 20 μέτρα στις κύριες οδικές αρτηρίες του Πεκίνου, οι σημαίες αφρικανικών χωρών να κυματίζουν στην πλατεία Τιεναμέν, στρωμένα κόκκινα χαλιά, τιμητικά αγήματα, παιδικές χορωδίες και πυροτεχνήματα, και στο… βάθος η μεθοδική, εδώ και δεκαετίες, εκστρατεία διείσδυσης της Κίνας στην Αφρική που αποκτά πρόσθετη βαρύτητα για το καθεστώς Σι καθώς διεκδικεί την ηγεσία στον λεγόμενο Παγκόσμιο Νότο.
Το Πεκίνο ποντάρει στην αφρικανική ήπειρο στο εγχείρημα αναδιαμόρφωσης της παγκόσμιας τάξης, και δεν άφησε τίποτα στην τύχη -από το τελετουργικό έως κάθε λέξη στην ομιλία του Σι Τζινπίνγκ- στο πλαίσιο της σημαντικότερης διάσκεψης που διοργάνωσε αφότου βγήκε από την απομόνωση της πανδημίας της Covid-19: Το Φόρουμ για τη Συνεργασία Κίνας-Αφρικής (FOCAC), τη μεγάλη τριετή συνάντηση με την ήπειρο που θέλει προσδεδεμένη στο «άρμα» του ο Κινέζος πρόεδρος.
Από την τελευταία σύνοδο που πραγματοποιήθηκε στο Πεκίνο προ εξαετίας (το Φόρουμ διοργανώθηκε διαδικτυακά στο Ντακάρ 2021) πολλά έχουν αλλάξει. Η Κίνα βρίσκεται σε σκληρό και ανοιχτό ανταγωνισμό με τη Δύση, πρωτίστως τις Ηνωμένες Πολιτείες, την ώρα που ο όρος Παγκόσμιος Νότος έχει αποκτήσει μία δυναμική που υποδεικνύει εμμέσως την αναδιάταξη της παγκόσμιας ισχύος μεταξύ ενός παλαιού και ενός ανερχόμενου κόσμου.
Το Πεκίνο διεκδικεί να ηγηθεί του ανερχόμενου αυτού κόσμου και στοχεύει στην αφρικανική στήριξη καθώς προωθεί ένα σινοκεντρικό σύστημα διεθνών σχέσεων, μιλώντας για νέα «μοντέλα εκσυγχρονισμού» και την «κοινότητα του κοινού πεπρωμένου». Οι αφρικανικές ηγεσίες ανταποκρίνονται στο «άνοιγμα», αλλά στο παρασκήνιο παραμένει η κριτική για την κινεζική παρουσία στην ήπειρο, άστοχες επενδύσεις και μη εκπληρωμένες δεσμεύσεις, και σαφώς το υπερβολικό χρέος ή για την ακρίβεια την «παγίδα χρέους».
Στην ομιλία του ενώπιον ηγετών και εκπροσώπων από περισσότερες από 50 αφρικανικές χώρες, ο Σι Τζινπίνγκ ανέδειξε ένα κοινό όραμα για ένα «κοινό μέλλον». Είναι η φράση-κλειδί που χρησιμοποιεί ως κάλεσμα στοίχισης με την επιδίωξη της Κίνας για μία παγκόσμια τάξη εναλλακτική στην υπάρχουσα, που θεωρεί ότι είναι υπερβολικά διαποτισμένη από τις δυτικές αξίες. Μία παγκόσμια τάξη μακριά από την ηγεμονία των Ηνωμένων Πολιτειών.
Αφού διακήρυξε από τη Μεγάλη Αίθουσα του Λαού στο Πεκίνο πως οι δεσμοί Κίνας-Αφρικής «βρίσκονται στο καλύτερο σημείο της Ιστορίας τους», ο Σι δεσμεύθηκε να αναβαθμιστούν οι διμερείς σχέσεις στο επίπεδο της στρατηγικής συνεργασίας, ενώ επί του πρακτέου ανακοίνωσε τη διάθεση κεφαλαίων ύψους άνω των 50 δισ. δολαρίων για την επόμενη τριετία στις αφρικανικές χώρες -συμπεριλαμβανομένων 30 δισ. δολαρίων σε πιστωτικές γραμμές και 10 δισ. δολάρια σε επενδύσεις από κινεζικές εταιρείες-, αλλά και κινεζική συμβολή για τη δημιουργία ενός εκατομμυρίου θέσεων εργασίας.
Καθώς Κίνα και ΗΠΑ διαγκωνίζονται για επιρροή στην ήπειρο, ο Σι υποσχέθηκε ξεχωριστά άλλα 280 εκατομμύρια δολάρια σε βοήθεια προς τις αφρικανικές χώρες, μοιρασμένα εξίσου μεταξύ στρατιωτικής και επισιτιστικής βοήθειας. Οι ανακοινώσεις αποτελούν, κατά τους αναλυτές, ένδειξη ότι το Πεκίνο θέλει να επιδείξει τη δέσμευσή του στην ήπειρο, παρά την πρόσφατη επιβράδυνση του δανεισμού για αναπτυξιακά έργα και καθώς η Αφρική αγωνίζεται να ανταπεξέλθει στο εξωτερικό χρέος.
Δύο δεκαετίες ήπιας διπλωματίας, δανείων και επενδύσεων στο πλαίσιο της «Πρωτοβουλίας για το Νέο Δρόμο του Μεταξιού» έχουν αποδώσει καρπούς, και το Πεκίνο είναι ο κορυφαίος εμπορικός εταίρος της ηπείρου.
Σύμφωνα με το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ), σχεδόν το ένα τέταρτο των αφρικανικών εξαγωγών κατευθύνεται στην Κίνα, κυρίως ορυκτά και μέταλλα, και περίπου το 16% των εισαγωγών «έρχεται» από εκείνη. Το κινεζικό υπουργείο Εξωτερικών δηλώνει ότι ο ετήσιος όγκος εμπορίου θα μπορούσε να φτάσει τα 300 δισ. δολάρια μέχρι το 2035. Συνολικά, ωστόσο, το εμπορικό ισοζύγιο ευνοεί σαφώς την Κίνα. Ο πρόεδρος της Νότιας Αφρικής, Σιρίλ Ραμαφόζα, το ξεκαθάρισε: «Θα θέλαμε να μειώσουμε το έλλειμμα και να αλλάξουμε τη δομή του εμπορίου μας», δήλωσε σε κατ’ ιδίαν συνάντηση με τον Σι Τζινπίνγκ. Μια φιλοδοξία που συμμερίζονται σχεδόν όλα τα αφρικανικά κράτη, οι ηγέτες των οποίων ελπίζουν ότι το Πεκίνο θα ανταποκριθεί με καλύτερους όρους όσον αφορά τις εξαγωγές αγροτικών προϊόντων και φυσικών πόρων.
Για τις αφρικανικές χώρες, το Πεκίνο είναι ο πρώτος πιστωτής και ένας από τους κύριους χρηματοδότες πολλών έργων υποδομής. H κινεζική χρηματοδότηση έχει κατευθυνθεί στην κατασκευή αυτοκινητοδρόμων, σιδηροδρομικών γραμμών και σταθμών ηλεκτροπαραγωγής σε ολόκληρη την ήπειρο. Οι επικριτές σταθερά καταγγέλλουν το Πεκίνο, και εκείνο σταθερά το αρνείται, ότι έχει συνάψει επαχθείς δανειακές συμβάσεις που έχουν οδηγήσει ορισμένες χώρες να ασφυκτιούν καθώς δυσκολεύονται να αποπληρώσουν, επιτρέποντας στην Κίνα να κατάσχει στρατηγικής σημασίας δημόσια περιουσιακά στοιχεία σε χώρες που αθετούν τις υποχρεώσεις τους -πρακτική που φέρεται να «κουμπώνει» στο μοτίβο της «παγίδας χρέους», όπως σημειώνει το ιταλικό Διεθνές Ινστιτούτο Πολιτικών Μελετών (ISPI).
Αντιμέτωποι με αυτές τις ανησυχίες και την επιβράδυνση της κινεζικής οικονομίας, ο Σι και οι αξιωματούχοι του δείχνουν να απομακρύνονται από mega-project προς μία στρατηγική που βαφτίζεται «μικρό αλλά όμορφο». Μία αναβαθμισμένη προσέγγιση που παραπέμπει σε μικρότερες, πιο πράσινες και λιγότερο οικονομικά επισφαλείς επενδύσεις. Ο Σι έχει προωθήσει 1.000 «μικρά και όμορφα» έργα σε όλη την Αφρική, όπως τα φώτα του δρόμου στην Αντίς Αμπέμπα που έχουν μεταμορφώσει τον νυχτερινό ορίζοντα της αιθιοπικής πρωτεύουσας, αναφέρει σχετικά το δίκτυο NBC προσθέτοντας πως μεγάλο ζητούμενο της Κίνας είναι να εξάγει στην Αφρική πράσινες τεχνολογίες -τομέας στον οποίο πρωτοπορεί αλλά δεν βρίσκει πλέον πρόσφορο έδαφος στις αγορές Ευρώπης και ΗΠΑ.
Αλλά δεν είναι μόνο αυτό. «Η Κίνα προετοιμάζει τις διπλωματικές της σχέσεις σε όλο τον κόσμο για μια εποχή αυξανόμενων γεωπολιτικών εντάσεων», λέει στο CNN ο Οβίγκε Ογκέγκου, πολιτικός αναλυτής από τη Νιγηρία. Από το βήμα της τριήμερης διάσκεψης, που ολοκληρώθηκε την Παρασκευή, ο Σι Τζινπίνγκ δήλωσε πως «ο εκσυγχρονισμός είναι αναφαίρετο δικαίωμα όλων των χωρών, αλλά η δυτική προσέγγιση έχει προκαλέσει τεράστια δεινά στις αναπτυσσόμενες χώρες». Η «λύση» του είναι ότι «η Κίνα και η Αφρική θα πρέπει να συσπειρώσουν τους πολίτες τους για να καταστούν μία «ισχυρή δύναμη» και να γράψουν ένα «νέο κεφάλαιο στην ειρήνη, την ευημερία και την πρόοδο».
Στις τριήμερες εργασίες του Φόρουμ ήταν φανερό πως καθίσταται όλο και πιο σημαντική για την Κίνα η πολιτική υποστήριξη της αφρικανικής ηπείρου, εν μέσω του οικονομικού και γεωπολιτικού ανταγωνισμού με τις ΗΠΑ και καθώς επιχειρεί να τοποθετηθεί ως υπέρμαχος του Παγκόσμιου Νότου και η εναλλακτική υπερδύναμη απέναντι στην Ουάσινγκτον. Όσον αφορά πάντως την ηγεσία του Παγκόσμιου Νότου, που στην πραγματικότητα βρίσκεται «παντού και πουθενά», η Κίνα βρίσκει απέναντί της την αναδυόμενη υπερδύναμη της Ινδίας.
