Η στρατιωτική και πολιτική «ετοιμότητα πρέπει να γίνει τρόπος σκέψης, σχεδιασμού και δράσης που θα καλύπτει όλους τους τομείς» της ΕΕ, όπως υπογράμμισε, μεταξύ άλλων, ο Σάουλι Νιινίστο, πρώην πρόεδρος της Φινλανδίας και σύμβουλος της προέδρου της Κομισιόν, παρουσιάζοντας έκθεση για την ενίσχυση της πολιτικής και στρατιωτικής ετοιμότητας της ΕΕ. Επισημαίνοντας δε, τα κενά της ΕΕ, τα οποία πρέπει να αντιμετωπιστούν έτσι ώστε να είναι έτοιμη να απαντήσει στις προκλήσεις.
«Αυτή η έκθεση προτείνει μια σταδιακή αλλαγή στον τρόπο με τον οποίο σκεφτόμαστε και ενεργούμε για την ετοιμότητα στην ΕΕ. Εδώ και πολλά χρόνια, η ΕΕ έχει αναπτύξει ικανότητες ετοιμότητας σε επιμέρους τομείς, ιδίως στους τομείς της πολιτικής προστασίας και της διαχείρισης καταστροφών. Μέσα, όπως ο Μηχανισμός Πολιτική Προστασία της Ένωσης, έχουν αποδείξει την αξία τους στην πράξη. Αυτή είναι μια καλή βάση για να αξιοποιήσουμε» αναφέρει ο Σαούλι Νιινίστο. Υπογραμμίζοντας, ωστόσο, ότι υπάρχουν δύο βασικά κενά.
«Δεν έχουμε ξεκάθαρο σχέδιο για το τι θα κάνει η ΕΕ σε περίπτωση ένοπλης επίθεσης εναντίον κράτους μέλους. Η απειλή πολέμου που θέτει η Ρωσία για την ευρωπαϊκή ασφάλεια μας αναγκάζει να το αντιμετωπίσουμε ως κεντρικό στοιχείο της ετοιμότητάς μας, χωρίς να υπονομεύσουμε το έργο προετοιμασίας για άλλες μεγάλες απειλές. Αυτό περιλαμβάνει εκείνα που συνδέονται με διαταραχές στην παγκόσμια οικονομία, καταστροφές που προκαλούνται από την κλιματική αλλαγή ή άλλη πανδημία».
Επίσης, η ΕΕ δεν έχει «ολοκληρωμένη ικανότητα» να συγκεντρώσει όλους τους απαραίτητους πόρους της με συντονισμένο τρόπο για να προετοιμαστεί, εάν χρειαστεί, και να δράσει σε μεγάλα διατομεακά και διασυνοριακά σοκ και κρίσεις.
Η ετοιμότητα εξακολουθεί συχνά να παρεξηγείται ως ξεχωριστός τομέας πολιτικής ή κάτι που θα κάλυπτε μόνο ορισμένες πτυχές των λειτουργιών της ΕΕ, σημειώνει, συμπληρώνοντας ότι πρέπει να γίνει ένας τρόπος σκέψης, σχεδιασμού και δράσης που θα καλύπτει όλους τους τομείς.
«Αν και πρέπει να υπάρχει σαφήνεια των δομών ηγεσίας, οργάνωσης και συντονισμού εντός και μεταξύ των θεσμικών οργάνων της ΕΕ, όλοι υπό την ''ομπρέλα της ΕΕ'' θα πρέπει να συμμετέχουν και να αναλαμβάνουν την ευθύνη για την ετοιμότητα στους τομείς ευθύνης τους. Η ετοιμότητα χτίζεται με πράξεις αντί για λόγια. Είναι απαραίτητη μια ρεαλιστική κατανόηση του τι είμαστε σήμερα σε θέση να κάνουμε στα πιο δύσκολα σενάρια για να κατανοήσουμε πού πρέπει να καταβληθούν μεγαλύτερες προσπάθειες», επισημαίνει ο Φινλανδός πρώην πρόεδρος.
Όπως εξηγεί, η ετοιμότητα δεν αφορά μια επιλογή «είτε/ή» μεταξύ προετοιμασίας ή μη προετοιμασίας για διαφορετικούς τύπους απειλών. Η εστίαση των μέτρων σε επίπεδο ΕΕ πρέπει να είναι στα πιο σοβαρά σενάρια. Αυτά θέτουν πολλές παρόμοιες απαιτήσεις για την ικανότητα της Ένωσης να λειτουργεί και να συμβάλλει στην προστασία των πολιτών υπό εξαιρετικές και δύσκολες συνθήκες, ανεξάρτητα από τη φύση και την προέλευση μιας συγκεκριμένης απειλής.
Η «αποτροπή» σε επίπεδο ΕΕ
Ο Σαούλι Νιινίστο φέρνει στο προσκήνιο το ζήτημα της «αποτροπής» σε επίπεδο ΕΕ. Σημειώνει ότι «η αποτροπή δεν είναι ο τρόπος με τον οποίο η ΕΕ καθόριζε παραδοσιακά τον ρόλο της στην ασφάλεια, αλλά για την αντιμετώπιση ενός συνεχώς εξελισσόμενου τοπίου απειλών, αυτό πρέπει να αλλάξει. Πρέπει να καταστήσουμε όσο το δυνατόν πιο δύσκολο για τους παράγοντες της απειλής να επιτύχουν οποιονδήποτε από τους επιδιωκόμενους στόχους τους. Επιπλέον, η πρόληψη ή ακόμη και ο περιορισμός της αυξανόμενης δολιοφθοράς και άλλων υβριδικών επιχειρήσεων απαιτεί οι δράστες να αντιμετωπίζουν συνέπειες πολύ πιο σοβαρές από ό,τι είναι σήμερα».
«Φαίνεται ότι εξακολουθούν να θεωρούν την ΕΕ αδύναμη, αργή και διαλυμένη ως προς την ικανότητά μας να αποτρέπουμε και ειδικότερα να ανταποκρινόμαστε σε κακόβουλες δραστηριότητες, από κατασκοπεία στα εδάφη μας έως πιθανές απειλές κατά των διαστημικών μας δυνατοτήτων και οτιδήποτε ενδιάμεσα», τονίζει.
Παράλληλα, αναφέρει ότι ενώ η συναίνεση μεταξύ και των 27 κρατών μελών ή η ειδική πλειοψηφία είναι η προϋπόθεση για να προχωρήσει η ΕΕ σε πολλές από τις διαρθρωτικές, νομοθετικές και οργανωτικές αλλαγές που προτείνονται σε αυτήν την έκθεση, θα πρέπει η Ένωση να είναι ανοιχτή στην ανάληψη νέων πρωτοβουλιών που ενισχύουν την ετοιμότητα, όπου χρειάζεται μόνο μεταξύ πρόθυμων κρατών-μελών, για να μπορέσει να επιτραπεί ταχύτερη δράση.
ΕΕ και ΝΑΤΟ
Όσον αφορά τη σχέση ΕΕ-ΝΑΤΟ, αλλά και τις ισορροπίες μεταξύ των δύο θεσμών, ο Σαούλι Νιινίστο σημειώνει ότι η ενίσχυση της αμυντικής ετοιμότητας της ΕΕ και της βιομηχανικής της ικανότητας πρέπει να λάβει υπόψη ότι 23 από τα 27 κράτη μέλη της ΕΕ είναι σύμμαχοι του ΝΑΤΟ.
«Το ΝΑΤΟ είναι το θεμέλιο της συλλογικής άμυνας των μελών του και το θεμέλιο της ασφάλειας της Ευρώπης στις στρατιωτικές απειλές. Ωστόσο, η επιθετικότητα εναντίον ενός κράτους μέλους της ΕΕ που ανήκει στο ΝΑΤΟ θα επηρέαζε επίσης θεμελιωδώς την ΕΕ στο σύνολό της. Αυτό θα απαιτούσε μια απάντηση που θα χρησιμοποιεί όλα τα εργαλεία και τους πόρους της ΕΕ σε τομείς πολιτικής από τη γεωργία μέχρι το διάστημα. Όταν τα κράτη μέλη της ΕΕ που ανήκουν στο ΝΑΤΟ εκπληρώσουν πλήρως τις υποχρεώσεις τους ως Συμμάχων του ΝΑΤΟ, θα μπορούν να συνεισφέρουν ισχυρότερα σε ένα «πιο ευρωπαϊκό ΝΑΤΟ», υπογραμμίζει η έκθεση.
Προσθέτει, επίσης, ότι κατά την προετοιμασία για στρατιωτική επίθεση εναντίον ενός κράτους μέλους της ΕΕ και ενός συμμάχου του ΝΑΤΟ, πρέπει να διασφαλιστεί ότι οι δύο οργανισμοί είναι έτοιμοι να εργαστούν χέρι-χέρι, να έχουν σαφή κατανομή των καθηκόντων και να εξεταστεί πώς η συλλογική άμυνα σύμφωνα με το άρθρο 5 και τα μέτρα στην ΕΕ αλληλοσυμπληρώνονται και ενισχύουν ο ένας τον άλλον με τον καλύτερο τρόπο.
«Όπως δείχνει επίσης το παράδειγμα της Ουκρανίας, καμία στρατιωτική άμυνα δεν μπορεί να είναι επιτυχής χωρίς τη διατήρηση της οικονομίας σε λειτουργία, την παροχή βασικών υπηρεσιών και κρίσιμων αγαθών για τους πολίτες, διασφαλίζοντας την κινητικότητα και επικοινωνία των στρατιωτικών και άλλων παραγόντων της κρίσης, υποστηρίζοντας παράλληλα την ανθεκτικότητα των πολιτών και της κοινωνίας», επισημαίνει τέλος ο Σαούλι Νιινίστο.
