Την περασμένη εβδομάδα, στις 18 Ιανουαρίου, ο υπουργός Εξωτερικών της Κύπρου Νίκος Χριστοδουλίδης επισκέφθηκε τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα (ΗΑΕ). Νωρίτερα, το περασμένο φθινόπωρο, Ελλάδα και Εμιράτα υπέγραψαν συμφωνία ρήτρα αμοιβαίας αμυντικής συνδρομής.
Οι εξελίξεις αυτές σηματοδοτούν την έναρξη μιας νέας σχέσης συνεργασίας μεταξύ των τριών κρατών. Δεν είναι τυχαία, άλλωστε, η συζήτηση περί τριμερούς συνεργασίας μεταξύ Ελλάδας– Κύπρου– ΗΑΕ στο μοντέλο των τριμερών που η Αθήνα και η Λευκωσία έχουν προχωρήσει με την Αίγυπτο, το Ισραήλ, αλλά και την Αρμενία. Ταυτοχρόνως, η προσέγγιση με την Ελλάδα και την Κύπρο συμβάλλουν στην αναβάθμιση των σχέσεων των ΗΑΕ με την Ευρωπαϊκή Ένωση. Υπενθυμίζω την αντίδραση των Εμιράτων στις αμφιλεγόμενες δηλώσεις Μακρόν για το Ισλάμ μετά την δολοφονία Πατί, τον περασμένο Οκτώβριο: σε αντίθεση με την πλειοψηφία των μουσουλμανικών κρατών, τα Εμιράτα κράτησαν μία μάλλον ήπια ουδέτερη στάση με τον Μακρόν και καταδίκασαν το ριζοσπαστικό Ισλάμ.
Η κινητικότητα των ΗΑΕ στην Ανατολική Μεσόγειο εντάσσεται σε μια φιλόδοξη στρατηγική η οποία ξεπερνά το φάσμα του «αντιτουρκικού άξονα» που έχουν προκαλέσει οι πολιτικές του Ερντογάν. Η στρατηγική που ακολουθούν τα Εμιράτα δεν περιορίζεται στην Μέση Ανατολή και την Ανατολική Μεσόγειο. Το Άμπου Ντάμπι δείχνει να ενδιαφέρεται, επίσης, για την Βόρεια Αφρική, το Κέρας της Αφρικής, τον Καύκασο και τον Ινδικό Ωκεανό και προσπαθεί να διεισδύσει στις περιοχές αυτές οικονομικά αλλά και πολιτικά.
Τα ΗΑΕ δεν έχουν τόση μεγάλη στρατιωτική ισχύ για να πραγματώσουν τις περιφερειακές φιλοδοξίες τους, αν και οι Ένοπλές τους Δυνάμεις αναβαθμίζονται – χαρακτηριστικό παράδειγμα η αγορά των αμερικανικών F-35. Για τον λόγο αυτό τα Εμιράτα «επεκτείνονται» με διαφορετικό τρόπο: Υποστηρίζουν και εξοπλίζουν δυνάμεις όπως εκείνες του Χάφταρ στην Λιβύη, των αποσχιστών στη νότια Υεμένη και των Κούρδων της Συρίας. Παράλληλα, στοχεύουν στην σύναψη συμμαχιών με κράτη της ευρύτερης περιοχής με τα οποία μοιράζονται κοινά συμφέροντα. Η συνεργασία των Εμιράτων με τους νέους τους συμμάχους βασίζεται στην άμυνα, την ενέργεια, τις επενδύσεις και πολλές φορές λαμβάνει θεσμικό χαρακτήρα. Στο πλαίσιο αυτό τα Εμιράτα επιθυμούν να συμμετάσχουν στο Ενεργειακό Φόρουμ Ανατολικής Μεσογείου.
Οι στρατηγικές επιλογές των ΗΑΕ είναι σαφείς: Αποτελούν στρατηγικό εταίρο των ΗΠΑ και της Σαουδικής Αραβίας και εξελίσσονται σε έναν από τους στενότερους στρατηγικούς εταίρους του Ισραήλ στη Μέση Ανατολή μετά και τις Συμφωνίες του Αβραάμ. Η σύμπραξη των Εμιράτων με τους Αμερικανούς, τους Σαουδάραβες και τους Ισραηλινούς στοχεύουν πρωτίστως στην ανάσχεση του Ιράν και της αναθεωρητικής πολιτικής που αυτό ακολουθεί στην ευρύτερη Μέση Ανατολή, αλλά και στην αποτροπή της κινεζικής διείσδυσης στην περιοχή. Ταυτόχρονα, οι Εμιρατινοί ηγούνται πολιτικά του συνασπισμού που μάχεται εναντίον της Μουσουλμανικής Αδελφότητας, αλλά και του άξονα Τουρκίας – Κατάρ. Στο πλαίσιο αυτό αποκαταστήσαν τις σχέσεις τους με το συριακό καθεστώς, υποστήριξαν τα πραξικοπήματα σε Αίγυπτο και Σουδάν, συμμετείχαν στον αποκλεισμό του Κατάρ (2017 – 2021), στηρίζουν τον Χάφταρ στην Λιβύη και διατάραξαν τις σχέσεις τους με την Τυνήσια όπου η Αδελφότητα συμμετέχει στην κυβέρνηση. Επιπροσθέτως, βελτιώνουν τις σχέσεις τους με τα κράτη τα οποία έχουν προβληματικές σχέσεις με την Τουρκία.
Ωστόσο, η εξωτερική των ΗΑΕ δεν περιορίζεται στα ανωτέρω. Τι εννοώ; Τα Εμιράτα δεν θέλουν να είναι απλώς ένα μέλος του φιλοαμερικανικού συνασπισμού στην Μέση Ανατολή και η αντιμετώπιση της Τουρκίας δεν αποτελεί αυτοσκοπό. Μάλιστα, αρκετοί αναλυτές εκτιμούν ότι τα Εμιράτα επιθυμούν την σταδιακή αποκλιμάκωση της έντασης με την Τουρκία όπως έκαναν και με το Ιράν.
Η στρατηγική τους πάει παραπέρα: Το Άμπου Ντάμπι επιθυμεί να αντικαταστήσει την Σαουδική Αραβία στην ηγεσία του φιλοδυτικού και φιλοϊσραηλινού αραβικού συνασπισμού και να καταστεί ο πιο αξιόπιστος σύμμαχος των ΗΠΑ στην περιοχή. Η ισχύς της Σαουδικής Αραβίας έχει μειωθεί τα τελευταία χρόνια και οι σχέσεις του βασιλείου με τις ΗΠΑ δοκιμάζονται εξαιτίας του πολέμου στην Υεμένη και της δολοφονίας Κασσόγκι. Αυτό, σε συνδυασμό με την επιδιωκόμενη απομάκρυνση της Τουρκίας από την ευρύτερη Μέση Ανατολή και το Κέρας της Αφρικής, θα συμβάλει καθοριστικά στην μετατροπή των Εμιράτων σε περιφερειακό παίκτη με ουσιαστική επιρροή. Απώτερος σκοπός τους να καταστούν μια περιφερειακή δύναμη με πρωταγωνιστικό ρόλο στα τεκταινόμενα της περιοχής. Να καταστούν το κράτος το οποίο θα επηρεάζει τις εξελίξεις και θα αποτελεί μέρος της επίλυσης των προβλημάτων της περιοχής.
Γι’ αυτό τα Εμιράτα ακολουθούν την δική τους ατζέντα στην Συρία και την Υεμένη παραβλέποντας τον παραδοσιακό τους σύμμαχο την Σαουδική Αραβία και συνεργάζονται με την Ρωσία σε Συρία και Λιβύη. Ακόμη, τα Εμιράτα προσπαθούν σήμερα να διαμεσολαβήσουν για την επίλυση του ζητήματος του Νείλου μεταξύ της Αιγύπτου, του Σουδάν και της Αιθιοπίας. Συνέβαλαν επίσης στην ομαλοποίηση των σχέσεων μεταξύ Μαρόκου και Ισραήλ. Ένας από τους βασικούς στόχους της στρατηγικής τους είναι και η οικονομική και πολιτική διείσδυση σε περιοχές στις οποίες δεν είχαν παραδοσιακά καμία παρουσία. Χαρακτηριστικά παραδείγματα αποτελούν η Ανατολική Μεσόγειος, ο Καύκασος και η Ερυθρά Θάλασσα.
Για να τα καταφέρουν αυτά, έχουν αυξήσει την παρουσία τους στην Υεμένη, την Ερυθραία, την Αιθιοπία, την Σομαλιλάνδη, το Σουδάν και την Λιβύη και έχουν εμβαθύνει την συνεργασία τους με την Ελλάδα, την Κύπρο, την Γαλλία, την Ε.Ε., το Ισραήλ, το Μαρόκο, την Αρμενία, την Ινδία και ατύπως με την Ρωσία. Παρά τις φιλοδοξίες τους, παραμένουν στενός σύμμαχος των μοναρχιών του Κόλπου και της Αιγύπτου, καθώς και στρατηγικός εταίρος των ΗΠΑ.
Με δυο λόγια, η αυξανόμενη συνεργασία των ΗΑΕ με την Ελλάδα και την Κύπρο δεν αποτελεί αποκλειστικά έναν τρόπο ανάσχεσης της αναθεωρητικής πολιτικής την οποία ακολουθεί η Τουρκία. Η συνεργασία αυτή εντάσσεται στην γενικότερη στρατηγική των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων να αναδειχθούν σε περιφερειακή δύναμη με ενεργό ρόλο στην ευρύτερη γειτονιά τους. Για να το καταφέρουν αυτό ασκούν μια περισσότερο αυτόνομη εξωτερική πολιτική, απ’ ότι έκαναν τα προηγούμενα χρόνια. Αναβαθμίσουν τις σχέσεις με την Ευρώπη και τις ΗΠΑ, χτίζουν νέες συμμαχίες και εμπλέκονται ενεργά σε ένοπλες συγκρούσεις στην περιοχή. Είναι άξιο απορίας αν θα τα καταφέρουν και ποια θα είναι η αντίδραση των υπόλοιπων κρατών τα οποία διεκδικούν την «περιφερειακή ηγεμονία» στη Μέση Ανατολή.
