Του Γιώργου Παυλόπουλου
«Μια τέλεια καταιγίδα. Πεπερασμένα εδάφη, πληθυσμός που αυξάνεται διαρκώς και όλοι μαζί εγκλωβισμένοι κάτω από το πέπλο της έκτακτης ανάγκης στο κλίμα, που προκαλεί ασφυξία. Η Γη δεν έχει νιώσει ποτέ μικρότερη, τα φυσικά οικοσυστήματα δεν έχουν βρεθεί ποτέ αντιμέτωπα με μια παρόμοια άμεση απειλή». Με αυτές τις φράσεις περιέγραψε ο Ντέιβ Ρίεϊ, καθηγητής στο πανεπιστήμιο του Εδιμβούργου και ένας από τους κορυφαίους επιστήμονες παγκοσμίως που επιμελήθηκαν την τελευταία έκθεση του ΟΗΕ, αναφορικά με την κατάσταση στην οποία έχει βρεθεί ο πλανήτης, καθώς και η χλωρίδα και πανίδα που φιλοξενεί.
Η έκθεση, η οποία φέρει την υπογραφή της Διακυβερνητικής Διάσκεψης για την Κλιματική Αλλαγή (IPCC), διαπιστώνει ότι η Γη και οι κάτοικοί της κινδυνεύουν να εγκλωβιστούν σε έναν φαύλο κύκλο, που οδηγεί με βεβαιότητα στην καταστροφή. Και αυτό διότι ενώ η αύξηση της μέσης θερμοκρασίας και τα ακραία φαινόμενα που προκαλεί (ξηρασία, πλημμύρες κ.λπ.) καθιστούν πιο δύσκολη την κάλυψη των ολοένα αυξανόμενων διατροφικών αναγκών, την ίδια στιγμή η εντατικοποίηση και βιομηχανοποίηση της γεωργίας και της κτηνοτροφίας, σε συνδυασμό με την αποψίλωση των δασικών εκτάσεων, επιδεινώνει και επιταχύνει την κλιματική αλλαγή.
«Η κλιματική αλλαγή προκαλεί επιπλέον επιβαρύνσεις στο έδαφος, αυξάνοντας τους ήδη υπάρχοντες κινδύνους για τους ζωντανούς οργανισμούς, για τη βιοποικιλότητα, για την υγεία του ανθρώπου και του οικοσυστήματος, για τις υποδομές και τη διατροφική αλυσίδα (...) Ορισμένες περιοχές θα αντιμετωπίζουν μελλοντικά μεγαλύτερους κινδύνους, ενώ κάποιες άλλες θα βρεθούν απέναντι σε κινδύνους τους οποίους δεν είχαν υπολογίσει στο παρελθόν», σημειώνει χαρακτηριστικά η έκθεση του ΟΗΕ.
Λιπάσματα-φονιάδες
Τα ευρήματά της είναι πραγματικά ανησυχητικά. Η διάβρωση των καλλιεργήσιμων εδαφών, για παράδειγμα, συντελείται σήμερα με ρυθμό 20-100 φορές μεγαλύτερο σε σύγκριση με τον αντίστοιχο της αναγέννησης και αναπλήρωσής τους. Παράλληλα, οι εκπομπές που προέρχονται από τα λιπάσματα, τα οποία είναι αναγκαία σε διαρκώς μεγαλύτερες ποσότητες ώστε να διασφαλιστεί το θεωρούμενο ως αναγκαίο επίπεδο παραγωγής, έχουν εννιαπλασιαστεί από τις αρχές της δεκαετίας του ''60 μέχρι σήμερα. Ο συνδυασμός αυτών και άλλων παραγόντων, όμως, έχει ως αποτέλεσμα η αύξηση της μέσης θερμοκρασίας πάνω από το έδαφος σε σύγκριση με την προβιομηχανική εποχή να είναι περίπου διπλάσια από ό,τι η αντίστοιχη για όλη την επιφάνεια της Γης, συμπεριλαμβανομένων δηλαδή των ωκεανών.
Επίσης, τα στοιχεία τα οποία είναι διαθέσιμα από το 1961 και ένθεν δείχνουν πως η μέση κατά κεφαλήν κατανάλωση φυτικών ελαίων και κρέατος έχει υπερδιπλασιαστεί, ενώ οι θερμίδες που αναλογούν σε κάθε κάτοικο του πλανήτη έχουν αυξηθεί κατά περίπου ένα τρίτο σε αυτό το διάστημα. Αυτό όμως δεν σημαίνει ούτε ότι η παραπάνω εξέλιξη ήταν αναπότρεπτη ούτε ότι η κατανομή είναι ισομερής. Στις μέρες μας, για του λόγου το αληθές, υπολογίζεται ότι το 25%-30% της συνολικής παραγωγής τροφίμων καταλήγει στα σκουπίδια, ενώ οι αλλαγές στις διατροφικές και καταναλωτικές συνήθειες έχουν οδηγήσει σχεδόν 2 δισεκατομμύρια ανθρώπους να είναι υπέρβαροι ή παχύσαρκοι -τη στιγμή, μάλιστα, που υπάρχουν πάνω από 800 εκατομμύρια οι οποίοι υποσιτίζονται.
Τι να κάνουμε;
Υπάρχει, άραγε, κάτι που μπορεί να γίνει ώστε να αντιστραφεί αυτή η κατάσταση -και τι; Οι επιστήμονες συγκλίνουν στο περίφημο σχήμα της «βιώσιμης ανάπτυξης» και της αντίστοιχης εκμετάλλευσης των φυσικών πόρων. Αυτό, όμως, έχει κόστος και δεν μπορεί να αποδώσει από τη μία μέρα στην άλλη. «Η υιοθέτηση ενός βιώσιμου μοντέλου διαχείρισης της γης και περιορισμού της φτώχειας μπορεί να επιτευχθεί μέσω της καλύτερης πρόσβασης στις αγορές, της διασφάλισης της ιδιοκτησίας εδαφών, της ενσωμάτωσης του περιβαλλοντικού κόστους στα τρόφιμα, την καθιέρωση αντιτίμου για τις υπηρεσίες που προσφέρει το οικοσύστημα, καθώς και την ενίσχυση των συλλογικών μορφών δράσης σε τοπικό και κοινοτικό επίπεδο», τονίζουν οι συντάκτες.
Άμεσα, βεβαίως, θεωρούν ότι είναι δυνατόν να αλλάξουν κάποιες κακές συνήθειες. Για παράδειγμα, οι πλούσιες χώρες θα μπορούσαν να περιορίσουν την κατανάλωση κρέατος και γαλακτοκομικών προϊόντων που παράγονται με μεγάλο περιβαλλοντικό κόστος -αλλά και τα τρόφιμα που καταλήγουν στα σκουπίδια.
Αναδημοσίευση από Φιλελεύθερο Παρασκευής 9 Αυγούστου
