Τοξικό κλίμα, ακραία πόλωση, αντιμεταναστευτικές κορόνες και φρασεολογία «Αποκάλυψης» εκ μέρους πολιτικών δυνάμεων που τις χωρίζει άβυσσος «συνοδεύουν» τις κάλπες που θα κρίνουν εάν θα ολοκληρωθεί η μετατροπή της Πολωνίας σε ανελεύθερη χώρα ή μπορεί να αποκαταστήσει τα δημοκρατικά δικαιώματα μαζί με τις σχέσεις της με την Ευρωπαϊκή Ένωση.
Χωρισμένη πλέον σε δύο κόσμους είναι η Πολωνία έπειτα από μία οκταετία δημοκρατικής οπισθοδρόμησης υπό τη διακυβέρνηση του λαΐκιστικού, ευρωσκεπτικιστικού κόμματος Νόμος και Δικαιοσύνη (PiS), το οποίο διεκδικεί τρίτη συναπτή θητεία με «σημαία» την εθνική ασφάλεια και τις κλειστές θύρες σε πρόσφυγες και μετανάστες.
Απέναντι στον συνασπισμό Ενωμένη Δεξιά (ZP) του οποίου ηγείται το PiS βρίσκεται η φιλελεύθερη Πλατφόρμα Πολιτών (ΚΟ) υπό τον πρώην πρωθυπουργό και πρώην πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Ντόναλντ Τουσκ. Για τον Γιάροσλαβ Κατσίνκι του Pis, τον ντε φάκτο ηγέτη της Πολωνίας που κινεί όλα τα νήματα, ο Τουσκ είναι η «προσωποποίηση του απόλυτου κακού» και πρέπει να «εξοντωθεί ηθικά». Είναι επίσης από «υποχείριο» έως «πράκτορας» των Γερμανών ή ακόμη και των Ρώσων.
Με αυτούς τους χαρακτηρισμούς και αυτούς τους όρους διεκδικεί την παραμονή του στην εξουσία το Κόμμα Νόμος και Δικαιοσύνη. Ανήμερα των βουλευτικών εκλογών, η κυβέρνηση διοργανώνει και δημοψήφισμα με τέσσερα ερωτήματα, μεταξύ των οποίων: «Υποστηρίζετε την εισδοχή χιλιάδων παράτυπων μεταναστών από τη Μέση Ανατολή και την Αφρική, βάσει του μηχανισμού υποχρεωτικής μετεγκατάστασης που επιβάλλει η ευρωπαϊκή γραφειοκρατία;».
Παραθέτοντας άλλωστε τα… διαπιστευτήρια του PiS στο μεταναστευτικό, ο απερχόμενος Πολωνός πρωθυπουργός, Ματέους Μοραβιέτσκι, μπλόκαρε προ ημερών μαζί με τον ομοϊδεάτη Βίκτορ Όρμπαν την κοινή διακήρυξη του άτυπου Ευρωπαϊκού Συμβουλίου στη Γρανάδα. Ο Μοραβιέτσκι είχε φθάσει σε σημείο να δηλώνει προεκλογικά ότι η αντιπολίτευση ετοιμάζει μια «κόλαση για τις γυναίκες» με βιασμούς, ληστείες και δολοφονίες, προειδοποιώντας ότι «νέοι μετανάστες, χωρίς ρίζες θα εισβάλλουν από τα σύνορα».
Οι δημοσκοπήσεις εμφανίζουν τους κυβερνώντες εθνικιστές σε τροχιά να κατακτήσουν τις περισσότερες ψήφους (34%), όχι όμως και αυτοδυναμία. Η αντιπολιτευόμενη Πλατφόρμα Πολιτών, αν και έπεται, βρίσκεται κατά τους αναλυτές ενδεχομένως σε καλύτερη θέση να συγκροτήσει κυβέρνηση εφόσον συνασπιστεί με τον κεντρώο Τρίτο Δρόμο (TD) και το κόμμα Αριστερά (NL). Και οι τρεις παρατάξεις τις τελευταίες ημέρες της προεκλογικής εκστρατείας ενίσχυσαν τα ποσοστά τους σε 29%, 9,9% και 9,8% αντίστοιχα.
Η ακροδεξιά Συνομοσπονδία (Konf) την ίδια στιγμή φάνηκε να παρουσιάζει ελαφρά πτώση, περιοριζόμενη σε 8,6% έναντι 9% και 10% που λάμβανε στις μετρήσεις το προηγούμενο διάστημα, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν θα μπορούσε τελικά, και αναλόγως της ετυμηγορίας της κάλπης, να διαδραματίσει ρυθμιστικό ρόλο μετεκλογικά. Με ιστορικό αντισημιτισμού και ξενοφοβίας, η Συνομοσπονδία ζητά χαμηλή φορολογία, κλειστά σύνορα και όχι μόνο διακοπή της στρατιωτικής στήριξης της Ουκρανίας, αλλά και των κοινωνικών επιδομάτων που λαμβάνουν οι Ουκρανοί πρόσφυγες που έχει δεχθεί η Πολωνία.
Θεωρείται απίθανο η Συνομοσπονδία να συμμετάσχει επίσημα σε κυβερνητικό συνασπισμό, καθώς αυτό θα έβλαπτε το «προφίλ» της. Ωστόσο, αναλυτές εκτιμούν ότι αν το PiS χρειαστεί μόνο ελάχιστες ψήφους, μπορεί να προσπαθήσει να προσελκύσει βουλευτές της Συνομοσπονδίας ή να πείσει το κόμμα να στηρίξει μία κυβέρνηση μειοψηφίας.
Ένα άλλο σενάριο θα μπορούσε να είναι η Συνομοσπονδία να συνάψει συμφωνία με μια κυβέρνηση μειοψηφίας της αντιπολίτευσης και να συμφωνήσει να «περάσει» τον προϋπολογισμό της, επιτρέποντάς της να κυβερνήσει για τουλάχιστον ένα έτος με αντάλλαγμα παραχωρήσεις όπως διορισμούς στο δημόσιο, θέσεις σε κοινοβουλευτικές επιτροπές και παρουσία στη δημόσια ραδιοτηλεόραση. Πρόκειται, πάντως, για σενάριο μακρινό και άκρως αμφιλεγόμενο μεταξύ πολλών υποστηρικτών του Ντόναλντ Τουσκ και άλλων αριστερών και φιλελεύθερων κομμάτων της αντιπολίτευσης.
Καθοριστική για την εκλογική έκβαση μπορεί να αποβεί η συμμετοχή της διασποράς στην ψηφοφορία, η οποία προδιαγράφεται ότι θα είναι η υψηλότερη στα χρονικά. Η προθεσμία για τους Πολωνούς του εξωτερικού έληξε με την εγγραφή 608.000 αποδήμων στους εκλογικούς καταλόγους συγκριτικά με 314.000 το 2019. Η Πολωνία έχει μεγάλη διασπορά, με πέντε εκατομμύρια πολίτες να εκτιμάται ότι ζουν στο εξωτερικό. Στις προηγούμενες εκλογές του 2019, οι Πολωνοί του εξωτερικού ήταν πιο πιθανό να ψηφίσουν την αντιπολίτευση από ό,τι όσοι ζουν στη χώρα, με τον Συνασπισμό Πολιτών να κερδίζει το 39% των ψήφων στο εξωτερικό, αλλά μόνο το 25% των ψήφων συνολικά.
Το διακύβευμα της πολωνικής κάλπης είναι τεράστιο έπειτα από μία οκταετία δημοκρατικής οπισθοδρόμησης, συστηματικής διάβρωσης του Κράτους Δικαίου και περιστολής των πολιτικών δικαιωμάτων και των δικαιωμάτων των γυναικών. Μία κυβέρνηση συνώνυμη με τον αυταρχισμό και τον λαϊκισμό έχει εμπλακεί συστηματικά σε σκληρές συγκρούσεις με τις Βρυξέλλες, αψηφώντας τις ευρωπαϊκές αξίες και το κοινοτικό κεκτημένο για να καταργήσει την ανεξαρτησία της Δικαιοσύνης και να φέρει υπό τον πλήρη έλεγχό της τα μέσα ενημέρωσης.
Τα κρατικά δίκτυα έχουν μετατραπεί ουσιαστικά σε κυβερνητικό φερέφωνο τα τελευταία χρόνια -μοιάζουν με εκείνα της Ουγγαρίας και ακόμη και της Ρωσίας, όπου το μόνο που προβάλλεται από τους παρουσιαστές είναι οι «επιτυχίες» των κυβερνώντων. «Έτσι δημιουργούνται ανελεύθερες δημοκρατίες» λέει στο CNN για τις αμφιλεγόμενες μεταρρυθμίσεις του PiS ο Πιοτρ Μπούρας, επικεφαλής Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Εξωτερικών Σχέσεων στη Βαρσοβία. «Επιφανειακά, πρόκειται για μια δημοκρατική διαδικασία, αλλά υπάρχουν τόσες πολλές παραβιάσεις του Συντάγματος», επισημαίνει.
Εθνική ταυτότητα, εθνική ασφάλεια και ένα γενναιόδωρο πρόγραμμα κοινωνικής πρόνοιας για γονείς και συνταξιούχους είναι η «προσφορά» του PiS στην Πολωνία. Τα δικαιώματα των γυναικών και της ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητας έχουν, εν τω μεταξύ, περιοριστεί σε τεράστιο βαθμό. Οι αμβλώσεις σχεδόν έχουν απαγορευτεί, ενώ πολλές περιοχές έχουν ανακηρυχθεί «ζώνες ελεύθερες από ΛΟΑΤΚΙ» παρά την οργή των Βρυξελλών.
Ο Ντόναλντ Τουσκ και οι σύμμαχοί του στον Συνασπισμό Πολιτών έχουν περιγράψει την εξουσία του PiS με βαθιά δυσοίωνους όρους. Ο Λεχ Βαλέσα, ο πρώτος δημοκρατικά εκλεγμένος πρόεδρος της Πολωνίας «ρίχτηκε» στην προεκλογική εκστρατεία υπέρ του Τουσκ, δήλωσε πρόσφατα ότι ο πρόεδρος του PiS, Γιάροσλαβ Κατσίνσκι, θα πρέπει να φυλακιστεί εάν το κυβερνών κόμμα χάσει στις εκλογές.
Η εκστρατεία του PiS, μεγάλο μέρος της οποίας έχει επικεντρωθεί στον ισχυρισμό ότι είναι η μόνη δύναμη που μπορεί να εγγηθεί την ασφάλεια της χώρας, υπέστη πλήγμα λίγο πριν την κάλπη όταν δύο κορυφαίοι στρατιωτικοί διοικητές, συμπεριλαμβανομένου του αρχηγού του Γενικού Επιτελείου, υπέβαλαν παραίτηση. «Πρόκειται για μια συμβολική απόφαση. Αποφάσισαν να κάνουν αυτό το βήμα λίγο πριν από τις εκλογές για να δείξουν ότι δεν έχουν εμπιστοσύνη σε αυτή την πολιτική τάξη», σχολίασε ο πρώην υπουργός Εξωτερικών Γιάτσεκ Τσαπούτοβιτς.
Ο 66χρονος Ντόναλντ Τουσκ έχει δεσμευθεί να «απελευθερώσει» τα κρατικά μέσα ενημέρωσης και τις πολιτιστικές δραστηριότητες από τους σημερινούς περιορισμούς και τη λογοκρισία, καθώς και να αποκαταστήσει το δικαίωμα των γυναικών στην άμβλωση. Εάν το κυβερνών δεξιό λαϊκιστικό κόμμα βγει εκτός «κάδρου», η πέμπτη πολυπληθέστερη χώρα της ΕΕ δεν θα θεωρείται πλέον αντίπαλος των Βρυξελλών. Η αντιπολιτευόμενη Πλατφόρμα Πολιτών έχει υποσχεθεί να αντιστρέψει το αρνητικό κλίμα εις βάρος της χώρας στην εξωτερική πολιτική, να αποκαταστήσει τις σχέσεις της Βαρσοβίας με τις Βρυξέλλες και να εξασφαλίσει τα κονδύλια που έχουν «παγώσει» από την ΕΕ εν μέσω της διαμάχης για το Κράτος Δικαίου.
