Με παραχωρήσεις σε κοινοτικό επίπεδο όσον αφορά πρωτίστως την πράσινη μετάβαση της αγροτικής οικονομίας σε συνδυασμό με εθνικά μέτρα ενίσχυσης του κλάδου επιχειρούν Κομισιόν και κυβερνήσεις να σβήσουν τη «φωτιά» των αγροτικών κινητοποιήσεων που έχει τυλίξει την Ευρώπη. Προς απόσυρση των μπλόκων ίσως βαδίζει πρώτη η Γαλλία, και μένει να διαφανεί εάν θα μπορούσε να δώσει τον «τόνο» για συνολική αποκλιμάκωση.
Η οργή των αγροτών έφθασε στα κέντρα λήψης αποφάσεων της Ευρωπαϊκής Ένωσης χθες, με τα τρακτέρ να κατακλύζουν τις Βρυξέλλες «διεκδικώντας» θέση στην ατζέντα της Συνόδου Κορυφής και άμεσες λύσεις για τα ζητήματα που έχουν οδηγήσει τον κλάδο του πρωτογενούς τομέα σε αναβρασμό. Η λίστα των αιτημάτων είναι μακρά και με διαφοροποιήσεις ανά χώρα, στον πυρήνα των διαμαρτυριών βρίσκονται όμως οι «πράσινες» πολιτικές που οι αγρότες καταγγέλλουν ότι τους πλήττουν δυσανάλογα, περικοπές στις επιδοτήσεις καθώς και τα αγροτικά προϊόντα που εισάγονται από την Ουκρανία με κανόνες εσωτερικής αγοράς.
Είναι τα δύο πεδία στα οποία η Κομισιόν προσφέρει εξαιρέσεις και εγγυήσεις αντίστοιχα: Αναστολή εφαρμογής κανονισμών που επιβάλλει η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία της νέας Κοινής Αγροτικής Πολιτικής (ΚΑΠ) και «δικλείδες ασφαλείας» για τους αγρότες και το εισόδημά τους σε συνάρτηση με τα προϊόντα από την Ουκρανία ενόσω λαμβάνει παράταση κατά ένα έτος το καθεστώς εισαγωγών χωρίς δασμούς.
Εισηγούμενη την εξαίρεση και για το 2024 από την υποχρεωτικότητα του μέτρου της αγρανάπαυσης, που απορρέει από την Πράσινη Συμφωνία και την ΚΑΠ, η πρόεδρος της Κομισιόν, Ούρσουλα φον ντερ Λάινεν, αναγνώρισε τις πολλαπλές προκλήσεις σε ένα ευρύτερο πεδίο γεωπολιτικής αστάθειας και το αυξημένο κόστος παραγωγής που αντιμετωπίζει ο κλάδος, επισημαίνοντας πως το μέτρο προσφέρει μία πρόσθετη ευελιξία στους αγρότες, τους οποίους χαρακτήρισε ραχοκοκαλιά της επισιτιστικής ασφάλειας της ΕΕ.
Απέναντι στις ενστάσεις των αγροτών για υπονόμευση της τοπικής παραγωγής, αθέμιτο ανταγωνισμό και διαταραχή της ευρωπαϊκής αγοράς όσον αφορά στη διάθεση των προϊόντων ουκρανικής προέλευσης, η Κομισιόν συνδέει την παράταση κατά ένα έτος στο καθεστώς εισαγωγών δίχως δασμούς με ένα μηχανισμό «φρένου» εφόσον παρατηρηθούν αλόγιστες εισαγωγές, ειδικά για τα πιο ευαίσθητα προϊόντα όπως τα πουλερικά, τα αυγά και η ζάχαρη. Σε ανάλογες περιπτώσεις οι δασμοί θα επανέρχονται. Το καθεστώς απαλλαγής τέθηκε σε ισχύ τον Ιούνιο του 2022 για στήριξη της οικονομίας της εμπόλεμης Ουκρανίας.
Παράλληλα, οι παραγωγοί θα μπορούν να καλλιεργήσουν κανονικά εκτάσεις που εκ του κανονισμού της ΚΑΠ θα έπρεπε να μείνουν ακαλλιέργητες για λόγους προστασίας της βιοποικιλότητας και του περιβάλλοντος, και να διαθέσουν τα προϊόντα στην αγορά χωρίς να εξαιρεθούν των προβλεπόμενων ενισχύσεων. Αντί να διατηρούν τη γη σε αγρανάπαυση ή μη παραγωγική στο 4% της καλλιεργήσιμης γης τους, μπορούν να καλλιεργούν αζωτοδεσμευτικές καλλιέργειες -ψυχανθή (όπως φακές, μπιζέλια, φάβα, κτηνοτροφικά ψυχανθή) ή/και επίσπορες καλλιέργειες στο 7% της αροτραίας έκτασής τους.
Προς την κατεύθυνση της εξαίρεσης στην αγρανάπαυση πίεσε ο Γάλλος πρόεδρος, Εμανουέλ Μακρόν, ο οποίος μετά τον αρχικό αιφνιδιασμό από τις μαζικές διαστάσεις που έλαβαν οι αγροτικές κινητοποιήσεις και καθώς τα τρακτέρ έφθασαν να περικυκλώνουν το Παρίσι, επιδόθηκε σε «αγώνα δρόμου» για να κατευνάσει τους αγρότες υπό το φόβο επιστροφής σε εποχές «Κίτρινων Γιλέκων» και παράλυσης της χώρας.
Ο πρωθυπουργός Γκαμπριέλ Ατάλ, αντιμέτωπος με την πρώτη μεγάλη κρίση της θητείας του, ανακοίνωσε νέα δέσμη μέτρων μετά την έκρηξη οργής των Ευρωπαίων αγροτών στις Βρυξέλλες, και ακολούθως οι εκπρόσωποι δύο μεγάλων αγροτικών συνδικαλιστικών οργανώσεων της χώρας ανακοίνωσαν την πρόθεσή τους να αποσύρουν τα μπλόκα. Ο πρόεδρος του μεγαλύτερου συνδικάτου FNSEA δήλωσε από πλευράς του ότι το κίνημα «δεν τελειώνει», αλλά «μετασχηματίζεται και θα παραμείνει ενεργό». Ορισμένοι από τους αγρότες που έχουν αποκλείσει δεκάδες αυτοκινητόδρομους σε όλη τη χώρα δήλωσαν ότι θα παραμείνουν στη θέση τους για τουλάχιστον άλλη μία ημέρα έως ότου δουν γραπτώς τις κυβερνητικές δεσμεύσεις.
Στην τελευταία σειρά μέτρων της γαλλικής κυβέρνησης συμπεριλαμβάνεται η αναστολή της σχεδιαζόμενης επιβολής περιορισμών στη χρήση παρασιτοκτόνων, καθώς και η θέσπισης «σαφούς νομοθεσίας σε ευρωπαϊκό επίπεδο για τον προσδιορισμό του συνθετικού κρέατος» (Η Ιταλία έχει απαγορεύσει από τα τέλη του 2023 την παραγωγή και πώληση). Δέσμευση του Γκαμπριέλ Ατάλ ήταν επίσης ότι αρχής γενομένης από το 2024 και σε μόνιμη βάση το γαλλικό κράτος θα διοχετεύει 150 εκατομμύρια ευρώ σε μέτρα υπέρ των εκτροφέων.
Πριν τις ανακοινώσεις στο Παρίσι, είχε γνωστοποιηθεί ότι ο Εμανουέλ Μακρόν είχε κατ’ ιδίαν συνομιλίες με την Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν στις Βρυξέλλες για το «μέλλον της ευρωπαϊκής γεωργίας». Στην επίσημη ατζέντα της έκτακτης Συνόδου Κορυφής βρισκόταν το πακέτο μακροπρόθεσμης ενίσχυσης της Ουκρανίας, ύψους 50 δισεκατομμυρίων ευρώ, που δεν επέμεινε τελικά να μπλοκάρει ο Ούγγρος πρωθυπουργός Βίκτορ Όρμπαν, ωστόσο το αγροτικό ζήτημα συζητήθηκε και θα συζητηθεί περαιτέρω. Η ΕΕ τελεί υπό πίεση να ηρεμήσει τα πνεύματα και να αποκλιμακώσει άμεσα ένα μαζικό κύμα διαμαρτυρίας, το οποίο και έχουν σπεύσει να «υιοθετήσουν» και να εργαλειοποιήσουν λαϊκιστικές και ακροδεξιές δυνάμεις προσβλέποντας σε εκλογικά κέρδη στις ευρωεκλογές του Ιουνίου.
Στα καθ’ ημάς, ο πρωθυπουργός, Κυριάκος Μητσοτάκης, πίεσε επίσης προς την κατεύθυνση της αναστολής του μέτρου της αγρανάπαυσης συντασσόμενος με την πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, και σήμερα παρουσιάζει στη Βουλή μέτρα περαιτέρω ενίσχυσης του πρωτογενούς τομέα της χώρας. Μιλώντας από τις Βρυξέλλες χαιρέτισε την έναρξη διαλόγου για τα δομικά προβλήματα της αγροτικής πολιτικής στην Ευρώπη, όπως επισήμανε, καθώς και για την πράσινη μετάβαση.
«Η Ελλάδα από την πρώτη στιγμή είχε ταχθεί υπέρ της πρότασης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για παύση στο καθεστώς αγρανάπαυσης για εκτάσεις που καλλιεργούνται σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Εφόσον προχωρήσουμε σε αυτή την κατεύθυνση, θα μπορέσουν να αποδεσμευτούν περαιτέρω εκτάσεις για καλλιέργεια, ώστε οι αγρότες να έχουν πρόσθετο εισόδημα και από την πώληση των προϊόντων αλλά και από τις ενισχύσεις», δήλωσε ο πρωθυπουργός. Ο κανονισμός της παρέκκλισης για έναν χρόνο από την αγρανάπαυση αναμένεται να ψηφιστεί τις επόμενες ημέρες από τα κράτη-μέλη της ΕΕ και θα ακολουθήσει η επίσημη έγκριση της Κομισιόν. Θα ισχύσει αναδρομικά από την 1η Ιανουαρίου 2024.
Για τα αίτια των κινητοποιήσεων και γιατί η πράσινη μετάβαση «περνά» από τους αγρότες έχει μιλήσει αναλυτικά στο Liberal και την Λίδα Μπόλα ο κ. Στάθης Κλωνάρης, καθηγητής του τμήματος Αγροτικής Οικονομίας και Ανάπτυξης του Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών και μέλος της επιτροπής σύνταξης του εθνικού σχεδίου για τη νέα ΚΑΠ, όπως επίσης ο καθηγητής Π. Πετράκης, ο γενικός διευθυντής του ΣΕΒΙΤΕΛ Γ. Οικονόμου και ο Γ. Βαϊόπουλος, πρόεδρος αγροτικού συνεταιρισμού Θεσσαλίας, σε συνέντευξή τους στον Νικόλα Ταμπακόπουλο αναφορικά με το green deal, την αγροτική πολιτική και τις επιδοτήσεις.
